Αν κάνουμε μία αναδρομή στο παρελθόν και γυρίσουμε πίσω στις δεκαετίες του ’50 και του ’60, θα δούμε μία μεγάλη και ανεπιτυχής απομίμηση των ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτοτήτων που ήταν διάχυτη στον ελληνικό κινηματογράφο και θέατρο.
Γράφει η Άννα Απέργη*
Από το κακέκτυπο του ντιντή ή του Φίφη, με τον Παράβα, και παρόμοιους χαρακτήρες που συναντούμε σε πάμπολλες ταινίες του Νίκου Τσιφόρου και του Ορέστη Λάσκου, που προσπάθησαν μέσω μίας στερεοτυπικής ομοφοβικής σύνθεσης, να γελοιογραφήσουν την εικόνα του γκέι άνδρα, προκαλώντας γέλωτα και εξυμνώντας με αυτόν τον τρόπο τον «ανδρισμό του γνήσιου αρσενικού».
Μετέπειτα, στις δεκαετίες του ’80 και του ’90, κάτι παρόμοιο είδαμε να συμβαίνει και με τα τρανς άτομα και κυρίως με τις τρανς γυναίκες.
Σε αυτές τις ταινίες (αλλά και σε πολλές ακόμη μετέπειτα), οι ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρες γελοιοποιούνται, δίνονται μέσα από μία ομοτρανσφοβική και δυσφημιστική διάθεση και χρωματίζονται με μελανά χρώματα.
Σήμερα, εν έτει 2024, παρότι έχει μπει πολύ νερό στ’ αυλάκι και έχει γίνει (και συνεχίζει να γίνεται) τεράστιος αγώνας για την κατάκτηση των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+, κάποιοι οι οποίοι αρέσκονται να αυτοχαρακτηρίζονται ως «καλλιτέχνες», εξακολουθούν να κακοποιούν τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, προσπαθώντας να την υποβιβάσουν, βαφτίζοντας αυτή την κακοποίηση ως «σάτιρα» ή ως «καλλιτεχνική έκφραση γνώμης».
Ανάμεσα σε αυτούς ο Σεφερλής και κάποιοι άλλοι που προσπαθούν να συντηρήσουν στερεότυπα και προκαταλήψεις, σε βάρος όχι μόνο των ΛΟΑΤΚΙ+, αλλά κάθε διαφορετικού.
Είδα επίσης ένα βίντεο, στο οποίο ένας ψυχίατρος, βγήκε ωρυόμενος, να υπερασπιστεί τον Σεφερλή, βγάζοντας κάτι κραυγές περί της δυαδικότητας του φύλου, λέγοντας πως υπάρχουν μόνο δύο φύλα (άρρεν και θήλυ), αγνοώντας παντελώς αποφάσεις πολλών διεθνών οργανισμών, του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, αλλά και τις επιστημονικές εξελίξεις της ίδιας της βιολογίας, διότι προφανώς έχει μείνει στη βιολογία που έμαθε στο εξατάξιο γυμνάσιο που πήγαινε ο ίδιος πολλές δεκαετίες πριν, και που έλεγε ότι το βιολογικό φύλο, έχει να κάνει κυρίως με τα εξωτερικά γεννητικά όργανα ενός παιδιού όταν γεννιέται.
Ας ξεκινήσω λοιπόν από το «Λόλα να ένα μήλο…», διότι η αλήθεια είναι τελείως διαφορετική, μιας και επιστημονικά ακόμη είναι αποδεδειγμένο πως το βιολογικό φύλο ενός ανθρώπου χαρακτηρίζεται από ένα πλήθος παραγόντων, όπως τα χρωμοσώματα, τις γονάδες, τις ορμόνες και τα εσωτερικά και εξωτερικά γεννητικά όργανα. Δηλαδή δεν είναι μονοδιάστατο και φυσικά δεν καθορίζεται μόνο από τα εξωτερικά γεννητικά όργανα.
Σύμφωνα λοιπόν με τη βιολογία, υπάρχουν συνάνθρωποί μας (που προφανώς τους αγνοεί παντελώς ο εν λόγο ψυχίατρος), οι οποίοι γεννιούνται με διαφορετικά χρωμοσώματα από ΧΧ ή ΧΥ, ενώ όπως η ίδια η επιστήμη μας λέει, υπάρχουν πάνω από 30 συνδυασμοί Χ και Υ χρωμοσωμάτων. Επίσης, οι συνάνθρωποι μας αυτοί μπορεί να έχουν διαφοροποίηση στις γονάδες, τις ορμόνες ή και στα γεννητικά όργανα. Αυτοί οι συνάνθρωποί μας, ονομάζονται ίντερσεξ.
Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να πούμε πως, τα ίντερσεξ πρόσωπα, σε πολλές χώρες του πλανήτη μας, υφίστανται δυστυχώς ακόμη και σήμερα φρικτές κακοποιήσεις-εγκλήματα, καθώς ακόμη από τη βρεφική ηλικία υπόκεινται σε «κανονικοποιητικές» χειρουργικές επεμβάσεις στα γεννητικά όργανα, ώστε να ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των γονιών τους, αλλά και της κοινωνίας και να κατατάσσονται στο άρρεν ή στο θήλυ φύλο. Μία εγκληματική πρακτική που η Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων των Ηνωμένων Εθνών, την έχει κατατάξει στην κατηγορία των βασανιστηρίων, ενώ πλήθος διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών για τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, κάλεσαν τα κράτη να απαγορεύσουν αυτές τις βάρβαρες πρακτικές που παραβιάζουν κατάφορα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στην σωματική ακεραιότητα και τη φυσική αυτονομία. Στη χώρα μας αυτό το έγκλημα απαγορεύτηκε μόλις πριν δύο χρόνια με τον ν.4958/2022 (Μεταρρυθμίσεις στην ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και άλλες επείγουσες ρυθμίσεις).
Πέραν του βιολογικού φύλου όμως, έχουμε και το κοινωνικό φύλο, την ταυτότητα φύλου, τον ατομικό και εσωτερικό τρόπο δηλαδή, που κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται το φύλο του.
Όταν λοιπόν ο εσωτερικός τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται ένα άτομο το φύλο του, διαφέρει από το φύλο το οποίο καταγράφηκε κατά τη γέννηση του, μιλάμε για ένα τρανς/διεμφυλικό άτομο. Ο νόμος που έβαλε τα πρώτα θεμέλιά ως προς την νομική αναγνώριση των τρανς συνανθρώπων μας, είναι ο ν.4491/2017.
Ωστόσο υπάρχουν και συνάνθρωποί μας, που δεν αισθάνονται ότι ανήκουν σε κανένα γένος. Αισθάνονται ότι δεν χωρούν ανάμεσα σε αυτές τις διμερείς αντιλήψεις για το φύλο. Τα πρόσωπα αυτά ονομάζονται μη δυαδικά/non binary. Αυτά τα άτομα, ούτε μπορούμε να τα αγνοούμε, αλλά ούτε κυρίως να αγνοούμε τα ατομικά τους δικαιώματα, αμφισβητώντας την ταυτοτική τους υπόσταση.
Όπως ανέφερα και στην αρχή, έχει μπει πολύ νερό στ’ αυλάκι ως προς την προάσπιση των ατομικών/ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+. Όμως παρόλα αυτά, τα καθημερινά προβλήματα, οι διακρίσεις, οι παραβιάσεις της ιδιωτικής ζωής, οι αποκλεισμοί και η απερίφραστη βία κατά των ΛΟΑΤΚΙ+ καλά κρατούν. Και θα κρατούν όσο τρέφονται από παρωχημένες κοινωνικές αντιλήψεις, στερεότυπα και μύθους.
Κλείνοντας, αυτό που θα ήθελα να τονίσω είναι ότι η πραγματική και γνήσια, ατόφια τέχνη, πάντα υπερασπίζονταν αυτό που ονομάζουμε διαφορετικότητα. Η τέχνη όμως, όχι η κακοτεχνία, που σε αυτή κυριαρχούν, οι πιο λαϊκίστικες, φοβικές και συντηρητικές ιδέες.
Σαφώς και είμαστε υπέρ και υπερασπιζόμαστε την όποια μορφή έκφρασης φύλου ή σεξουαλικότητας. Άλλωστε, όπως έλεγε και η αείμνηστη Μαρίνα Γαλανού, «η διαφορετικότητα είναι πλούτος και όχι πρόβλημα».
Και ακριβώς επειδή υπερασπιζόμαστε την όποια μορφή έκφρασης φύλου ή σεξουαλικότητας, δεν θα πρέπει να επιτρέψουμε σε κανένα Σεφερλή να τα κανιβαλίζει, δίνοντας τα προς θρέψη και τέρψη του όποιου φοβικού κοινού του.
Δεν επιτρέπουμε σε κανέναν να αμφισβητεί την ταυτοτική μας υπόσταση, την ίδια μας τη ζωή.
*Η Άννα Απέργη είναι πρώην πρόεδρος του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών.
