Vasilis Thanopoulos
Ένας δημιουργικά ανήσυχος καλλιτέχνης με έντονη παρουσία τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Ένας “δημιουργός της καύλας” που θέλει να αφήσει το δικό του αποτύπωμα στον κόσμο της queer τέχνης.
Ποια είναι τα τρία πιο σημαντικά πράγματα που πρέπει να γνωρίζουμε για σένα.
Μεγάλωσα πιστεύοντας πως μια μέρα θα γίνω ποιητής. Φύλαγα τις λέξεις σε τετράδια που αργότερα έθαψα σε μια προσπάθεια να ξεχωρίσω μέσω εικόνων καθότι ένιωσα από νωρίς πως ήταν και είναι ο μόνος τρόπος για να εισβάλλεις στη ζωή κάποιου. Μαθαίνω ακόμη να απενοχοποιώ την αλβανική μου καταγωγή, η οποία – όπως μου έλεγαν – «δε μου φαίνεται», σε αντίθεση φυσικά με την ομοφυλοφιλία μου, που όσο να πεις, είναι από τη μια έκδηλη κι από την άλλη δεν προσπάθησα ποτέ να αποκρύψω. Αν σκεφτώ την ιδιότητα με την οποία θα ήθελα να με θυμούνται αφότου φύγω, δεν είναι αυτή του φωτογράφου, αλλά του καλλιτέχνη που κοίταξε μέσα του κι είδε μόνο την αγάπη.
Στο περιοδικό χρησιμοποιούμε αρκετά συχνά τη φράση «queer τέχνη»; Εσύ, πώς αντιλαμβάνεσαι τη φράση αυτή;
Τέχνη δεν είναι κάτι άλλο πέρα από τη σημασία που της δίνει ο εκάστοτε θεατής ανάλογα με τις αναφορές του. Queer ελληνική ποίηση, για παράδειγμα, είναι σαφώς ο Καβάφης κι ο Λαπαθιώτης, ο Χριστιανόπουλος κι ο Ασλάνογλου. Για μένα όμως queer είναι και η Πολυδούρη γιατί όσα έγραψε, τα ένιωσα δικά μου. Queer ελληνική ζωγραφική, αντίστοιχα, είναι ο Τσαρούχης κι ο Σταυρίνος, αλλά με το δικό μου φίλτρο, queer γίνεται κι ένα ανδρικό γυμνό του Μόραλη. Νομίζω πιο εύκολο είναι να σταθώ στο greek queerness ,γιατί στην Ελλάδα διαμορφώθηκε ο χαρακτήρας μου. Βλέπεις έργα του Herbert List, του John Craxton ή του Θάνου Μούρραη Βελλούδιου, στα οποία κυριαρχεί το ελληνικό κάλλος και γυρνάς πίσω στ’ αγάλματα της χώρας και φαντάζεσαι πια και την αναπνοή στο στήθος τους.
Ας μιλήσουμε για κινηματογράφο. Πώς ξεκίνησε η σχέση σου μ’ αυτό τον κόσμο; Τι συνέβη μετά το -αυτοβιογραφικό- «The Nest»;
Ο παππούς μου εργαζόταν ως εσώκλειστος οδηγός μιας οικογένειας στην Κηφισιά. Μας επισκεπτόταν κάθε δυο σαββατοκύριακα για να κάνουμε βόλτα στα μαγαζιά. Μαζί του πάντα έφερνε ένα σωρό ντιβιντί από τις εφημερίδες που αγόραζε, δίνοντας τα στη μητέρα μου. Εκείνη τα τοποθετούσε σ’ ένα μεγάλο συρτάρι κι εγώ τα ψαχούλευα τις ώρες που έλειπαν όλοι απ’ το σπίτι. Έτσι, είδα για πρώτη φορά την ταινία που καθόρισε κάμποσα από αυτά που είμαι σήμερα, τη “Δασκάλα του Πιάνου” του Χάνεκε. Το “The Nest” ήταν η 22χρονη κραυγή απόγνωσης στη μητέρα μου, όταν έψαχνα τον τρόπο να της δείξω πως ήρθε η ώρα να χτίσω τη δική μου “φωλιά”, χωρίς εκείνη. Τα τσοντοσινεμά των οποίων την αισθητική προσεγγίζω με εμμονική ευλάβεια, θα γίνουν αυτή τη φορά το νέο μου κινηματογραφικό εγχείρημα με τίτλο “The Beauty of Stigma” και αφηγητή τον πρώην Αμερικανό πορνοστάρ Colby Keller.
Μέσα από τις φωτογραφικές συλλογές σου μπορούμε να αντιληφθούμε ένα μοτίβο γύρω από το ανθρώπινο σώμα και συγκεκριμένα το αντρικό. Μίλα μας λίγο γι΄αυτό.
H ενασχόληση μου με αυτό που ονομάζουμε “male form” αποτέλεσε την αφετηρία της φωτογραφικής μου πορείας, για την οποία κουβαλούσα μονάχα θαυμασμό για όσους προηγήθηκαν, δίχως καμία ουσιαστική λαχτάρα για προσωπική αναγνώριση. Όταν το 2015 ολοκληρώθηκαν τα γυρίσματα της Φωλιάς, συγκέντρωσα κάποια αγόρια στα Λιμανάκια Βουλιαγμένης με σκοπό να δημιουργήσω σχήματα στη φύση – σειρά η οποία έγινε σταθμός επικοινωνίας σε Ευρώπη και Αμερική. Ακολούθησα λοιπόν τη συνταγή σε αρκετά μέρη ανά την Ευρώπη για τα επόμενα τρία χρόνια, όταν από γυμνό, το σώμα πια φορέθηκε με τα ρούχα της καμπάνιας μου για τον οίκο μόδας Ralph Lauren το 2018. Το ρούχο που τόσο απέφευγα και τώρα πια ταιριάζω με ζήλο, έχει ρόλο ενίοτε καταλυτικό, αφού δημιουργεί την αίσθηση ενός κορμιού, το οποίο αντιμετωπίζω ως χάρτη που προσθαφαιρώ επάνω του.
Κάπου διάβασα τη φράση ότι «ο Ηλίας Δούλης είναι ο φωτογράφος της κάβλας». Εσύ συμφωνείς μ΄αυτό; Τι ρόλο παίζει η «σεξουαλικότητα» στις συλλογές σου;
Θα ήθελα πολύ να γνωρίσω αυτόν που το έγραψε, και μάλιστα με βήτα. Έχω ιδιαίτερη εμμονή με τις λέξεις και τον τρόπο που τα γράμματα ξαπλώνουν το ένα δίπλα στο άλλο. Η “κάβλα” είναι η έξαψη της κρεββατοκάμαρας που ακόμη προτιμώ να γράφω με δύο βήτα. Αντιθέτως, η “καύλα” του ποιητή έχει την λόγια υπόνοια του δρόμου που συναντάς σε γραπτά. Θα με πετύχεις συχνά να αποτυπώνω εικόνες ανάμεσα σε δυο ομόηχα, που η διαχωριστική τους γραμμή είναι τόσο νοητά λεπτή, όσο κι η κορύφωση ενός κλικ. Το αποτύπωμα της νοσταλγικής ωμότητας, που θεωρώ ότι περιβάλλει το έργο μου, μπορεί πολλές φορές να φαντάζει αισθησιακό, αλλά η ρίζα του ανήκει απλώς στη μοναξιά.
Υπάρχει κάποια φωτογραφική συλλογή που ξεχωρίζεις;
Συναισθηματικά και μόνο, η πρώτη μου φωτογραφική συλλογή με τίτλο “Parabyss: A Nurtured Nature” θα έχει πάντοτε ξεχωριστή θέση μέσα μου, καθώς εκφράζει την αθωότητα μιας ανέλπιστης επαγγελματικής ιδιότητας. Με δανεική κάμερα και φόβο να καταλάβουν πως δεν είχα ιδέα τί ήθελα να αποτυπώσω, εμπιστεύτηκα το ένστικτο μου σε αγόρια που με τη σειρά τους μου εμπιστεύτηκαν το γυμνό τους σώμα. Με κριτήριο την ανάγκη για τη δημιουργία ενός καταφυγίου ομοφυλόφιλης έκφρασης, επιδίωξα τη συνύπαρξη σωμάτων, που γίνονται μέρος της φύσης και ενίοτε κρύβονται μέσα της για να επιβιώσουν. Υπάρχει σαφώς μια αντιστοιχία σε αυτό με τη ζωή των ομοφυλόφιλων ανδρών που αποσιωπούν τη σεξουαλική τους ταυτότητα για τη δική τους επιβίωση.
Για τι αισθάνεσαι περήφανος;
Που δεν ενέδωσα στον σχολικό εκφοβισμό, όπως άλλα αγόρια και κορίτσια που δεν τα κατάφεραν και διέκοψαν πρόωρα τα όνειρά τους. Αν κάτι με κράτησε, πέραν της αγάπης των γονιών μου, ήταν η έντονη φιλοδοξία μου να χτίσω έναν μικρόκοσμο μέσα στον οποίο, τόσο εγώ όσο και άλλοι θα ζουν με ασφάλεια· χωρίς να διακινδυνεύουν τον πολύτιμο εαυτό τους. Ακόμα κι όταν αυτός είναι φτιαγμένος από λέξεις και εικόνες. Περήφανος είμαι, επίσης, που ενέδωσα στην αγάπη και το μοίρασμα των ανθρώπων με τους οποίους συμπορεύομαι, έχοντας ως γνώμονα την υπερηφάνεια όσων πρεσβεύει το ελεύθερο σώμα μας. Περήφανος, τέλος, για το αμάλγαμα όλων αυτών χάρη στα οποία στεκόμαστε άλλοτε απέναντι κι άλλοτε στο πλάι όσων έμαθαν να θέλουν το κακό μας, γιατί ποτέ δεν τους έμαθαν πώς είναι να θέλουν το δικό τους καλό.
Πόσο εύκολο είναι για έναν queer καλλιτέχνη να κάνει καριέρα στην Ελλάδα;
Όταν έφυγα από την Ελλάδα για σπουδές το 2012, πίστευα πως δεν θα επιστρέψω ποτέ. Είχα την ανάγκη να ταυτιστεί η ζωή μου με μέρη του κόσμου όπου δε με γνώριζε κανένας. Να με γνωρίσω εγώ ο ίδιος πάλι απ’ την αρχή, χωρίς να φοβάμαι να αισθανθώ. Έκτοτε, δημιούργησα έργα τόσο στην Ελλάδα όσο και το Βερολίνο, το Παρίσι και φυσικά στο Λονδίνο, στο οποίο ζω κι εργάζομαι τα τελευταία εννιά χρόνια. Έτσι, παραμερίζοντας την στερεοτυπική κριτική των δικών μου και συνάμα των ξένων, κι έχοντας για μπούσουλα το προσωπικό μου βίωμα, έφτιαξα έργα ή καλύτερα, τα έβγαλα από μέσα μου. Έργα για τα οποία, ακόμη κι αν συχνά προβληματίζομαι για την τελική εκδοχή της αισθητικής τους υφής, δε μετανιώνω ποτέ για την αλήθεια τους. Δε γνωρίζω στ’ αλήθεια πόσο εύκολο είναι να κάνει καριέρα ένας queer καλλιτέχνης σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου, αλλά αντλώ θάρρος απ’ όσους άφησαν παρακαταθήκη τη ζωή και το έργο τους σε δυσκολότερους καιρούς από αυτούς που εγώ ζω και δημιουργώ.
Πώς έχεις διαχειριστεί όλη αυτή την ιστορία με την πανδημία και την καραντίνα;
Είδα την πανδημία του κορωνοϊού ως μια καλή ευκαιρία για ενδοσκόπηση. Μέσα στον τελευταίο χρόνο πέρασα σ’ εκείνο το στάδιο του αναπάντεχου ξεσκαρταρίσματος, όπου αποχωρίστηκα συναισθήματα και γνωρίσματα του εαυτού μου, τα οποία παρατηρούσα μέσα στα χρόνια πως με ενοχλούσαν, αλλά πάντοτε μέσα στους ταχύτατους ρυθμούς της καθημερινότητας, απέφευγα να δω κι έθαβα με μαεστρία. Είχα την ευκαιρία να περάσω ένα μεγάλο διάστημα στην Ελλάδα και να δημιουργήσω έναν ιδιαίτερο δεσμό αγάπης με τον άνθρωπο που έχω επιλέξει για συνοδοιπόρο μου, ανακαλύπτοντας λέξεις και εικόνες που καμιά φορά δε χρειάζεται να καταγραφούν, αφού τις έχω ζήσει στ’ αλήθεια και τις έχω για δικές μου. Δε σου κρύβω, όμως, ότι αν και περιορισμένος, όπως και οι υπόλοιποι, αισθάνομαι τυχερός που είχα την ευκαιρία να μοιραστώ αγάπη.
Ποια είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σου σχέδια;
Μόλις ολοκλήρωσα τη φωτογράφισή μου με τίτλο “Queer Greco Romance”, το αποτέλεσμα της οποίας θα εκτεθεί για πρώτη φορά στο πλαίσιο του Athens Pride 2021. Πρόκειται για ένα φωτογραφικό έργο που ήθελα να δημιουργήσω ως φόρο τιμής σε καλλιτέχνες που αποτέλεσαν πρότυπο τόσο με το έργο όσο και με την ακτιβιστική τους δράση, όπως οι Bob Mizer, Bruce of LA, Kris of Chicago και Karlheinz Weinberger. Επιπρόσθετα, συμμετέχω ως guest editor στο πρώτο τεύχος του KAVLA zine που θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του “The Queer Archive Festival”2021. Παράλληλα, επιμελούμαι τη δική μου συλλογή φωτογραφιών και λογοτεχνίας για το πρώτο τεύχος του περιοδικού μου Pale Blue Nostalgia. Η ανάγκη μου για τη δημιουργία μιας συλλογής με θεματική την queer συντροφικότητα, με έφερε πρόσφατα αντιμέτωπο με την απαθανάτιση καθημερινών στιγμών που απέχει κατά πολύ από το conceptual έργο στο οποίο έχω εντρυφήσει τα τελευταία χρόνια.
WEBSITE – heliasdoulis.com
INSTAGRAM – @helias_doulis
TWITTER – @heliasdoulis
