Χριστίνα Μαργιώτη
Είναι τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα ένας δείκτης για την ποιότητα της δημοκρατίας μιας χώρας; Τι συμβαίνει με τη ρητορική μίσους στα κράτη μέλη της ΕΕ; Η Helena Dalli, η Ευρωπαία Επίτροπος για την Ισότητα, μιλά στο ΑΝΤΙVIRUS για τη ΛΟΑΤΚΙ+ πραγματικότητα της Ευρώπης.
Ποια είναι η σημασία της ισότητας στη σύγχρονη κοινωνία και πώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί τις αρχές αυτές μέσω της νομοθεσίας και των πρωτοβουλιών της;
Για την επίτευξη μιας Ένωσης Ισότητας, υιοθετήθηκαν πέντε στρατηγικές ισότητας, οι οποίες αφορούσαν την ισότητα των φύλων, τον αντιρατσισμό, την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+, την ένταξη των Ρομά και τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Επιπλέον, δημιουργήσαμε μια ειδική ομάδα δράσης για την ισότητα για να διασφαλίσουμε τη συνοχή, ώστε όλες οι πολιτικές, η νομοθεσία και τα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ να προωθούν την ισότητα και να καταπολεμούν τις διακρίσεις λόγω ταυτότητας φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή σεξουαλικού προσανατολισμού.
Συνεργαζόμαστε συνεχώς με τους ενδιαφερόμενους φορείς τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε τοπικό επίπεδο, καθώς και με τα κράτη μέλη, προκειμένου να αναπτύξουν εθνικές στρατηγικές ή σχέδια δράσης που να δίνουν τη δέουσα προσοχή στη διαθεματικότητα. Ενεργοποιούμε ευρωπαϊκά κονδύλια για τη στήριξη μέτρων που προωθούν την ισότητα, καταπολεμούν τις διακρίσεις και καταπολεμούν τα στερεότυπα.
Τον Δεκέμβριο του περασμένου έτους, η Επιτροπή εξέδωσε κοινή ανακοίνωση με τίτλο «Καμία θέση για το μίσος: μια Ευρώπη ενωμένη κατά του μίσους», η οποία αποσκοπεί στην ενίσχυση των προσπαθειών της Ε.Ε. για την καταπολέμηση του μίσους σε όλες του τις μορφές, με την ενίσχυση της δράσης σε μια σειρά πολιτικών. Ειδικότερα, η ανακοίνωση αποτελεί έκκληση για δράση προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η Ευρώπη θα είναι ένας τόπος, όπου όλοι θα απολαμβάνουν τις ιδρυτικές αξίες της Ένωσης.
Η ισότητα και η απαγόρευση των διακρίσεων συγκαταλέγονται μεταξύ αυτών των ιδρυτικών αξιών και θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως κατοχυρώνονται στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και στον Χάρτη της Ε.Ε. για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αποτελούν το θεμέλιο για να εξασφαλιστεί ότι όλοι οι άνθρωποι, όποιοι και αν είναι, μπορούν να ζουν μαζί χωρίς φόβο. Η Ένωση δεσμεύεται να οικοδομήσει μια κοινωνία στην οποία όλοι θα απολαμβάνουν ίσες ευκαιρίες για να ευδοκιμήσουν και θα είναι ελεύθεροι να εκφράσουν την ατομικότητά τους. Η προώθηση μιας τέτοιας κοινωνίας είναι ένας ισχυρός τρόπος προστασίας από το μίσος και τη μισαλλοδοξία.
Πριν λίγες μέρες η χώρα μας ψήφισε την ισότητα στον γάμο. Ποια θα λέγατε ότι είναι η συμβολή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε αυτή την εξέλιξη;
Το 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τη Στρατηγική για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+, το πρώτο στρατηγικό πλαίσιο που αντιμετωπίζει ειδικά τις ανισότητες και τις προκλήσεις που επηρεάζουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα σε επίπεδο ΕΕ.
Στα μισά και πλέον της υλοποίησης της στρατηγικής, εργαζόμαστε πάνω σε μια ενδιάμεση επανεξέταση της εφαρμογής της. Μπορώ ήδη να σας πω ότι τα ενδιαφερόμενα μέρη που συμμετείχαν στη διαβούλευση για την εν λόγω επανεξέταση θεωρούν τη στρατηγική μας ως ορόσημο για την ενίσχυση της ισότητας των ΛΟΑΤΚΙ+ στην Ευρώπη, καθώς παρέχει ένα σαφές πολιτικό μήνυμα και δέσμευση υπέρ της ισότητας. Έχει επηρεάσει θετικά την κατάσταση των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων σε όλη την Ευρώπη και έχει συμβάλει στην αύξηση της φωνής τους.
Η ισότητα στο γάμο αποτελεί πλέον νομική πραγματικότητα σε 16 κράτη μέλη. Το Ειδικό Ευρωβαρόμετρο για τις διακρίσεις μας λέει ότι, σε σύγκριση με το 2019, περισσότεροι Ευρωπαίοι συμφωνούν τώρα ότι οι γάμοι των ομόφυλων ζευγαριών πρέπει να επιτρέπονται σε όλη την Ευρώπη (72%, +3pp). Μεταξύ όλων των κρατών μελών, η Ελλάδα είναι η χώρα που έχει σημειώσει τη μεγαλύτερη αύξηση της υποστήριξης. Σήμερα, το 57% των Ελλήνων ερωτηθέντων θεωρεί ότι οι γάμοι ομόφυλων ζευγαριών θα πρέπει να επιτρέπονται σε όλη την Ευρώπη, 18 μονάδες υψηλότερα από ό,τι το 2019.
Ως κάποια που έχει υποστηρίξει την ισότητα του γάμου στη Μάλτα, πώς αξιολογείτε την άρνηση πρόσβασης σε διαδικασίες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής για τα ομόφυλα ζευγάρια και τον αποκλεισμό των τρανς ατόμων στο πλαίσιο της ελληνικής νομοθετικής πρότασης;
Η Ελλάδα έχει εφαρμόσει Εθνική Στρατηγική για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων – όπως ενθαρρύνουμε όλα τα κράτη μέλη να πράξουν – η οποία δίνει ιδιαίτερη προσοχή στην ποικιλομορφία της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και στα πιο ευάλωτα άτομα. Αυτό περιλαμβάνει τα άτομα που βιώνουν διαθεματικές διακρίσεις, καθώς και τα τρανς, non binary και ίντερσεξ άτομα, τα οποία είναι από τις λιγότερο αποδεκτές ομάδες στην κοινωνία μας.
Η Επιτροπή χαιρετίζει την πρόσφατη δράση και τις νομοθετικές πράξεις για την ενίσχυση της ισότητας των ΛΟΑΤΚΙ+ στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης μη ιατρικά αναγκαίων παρεμβάσεων σε ίντερσεξ βρέφη και παιδιά (Intersex Genital Mutilation (IGM) επεμβάσεις και λοιπές ιατρικές αγωγές), της απαγόρευσης των θεραπειών μεταστροφής και της άρσης των απαγορεύσεων στην αιμοδοσία από ομοφυλόφιλους και αμφιφυλόφιλους άνδρες.
Είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε ότι το ουσιαστικό οικογενειακό δίκαιο αποτελεί αρμοδιότητα των κρατών μελών Επομένως, η συζήτηση σχετικά με τις συγκεκριμένες λεπτομέρειες της νομοθεσίας για την ισότητα του γάμου και την καταχωρισμένη συμβίωση πρέπει να διεξαχθεί σε εθνικό επίπεδο.
Το ζήτημα της ισότητας στον γάμο την Ελλάδα έχει οδηγήσει σε δραματική αύξηση του κακοποιητικού λόγου και της ομοφοβικής/τρανσφοβικής ρητορικής. Έχετε παρατηρήσει παρόμοια έξαρση της ρητορικής κατά των ΛΟΑΤΚΙ+ σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες;
Τα τελευταία χρόνια, η ρητορική μίσους και τα εγκλήματα μίσους με στόχο τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και τις οργανώσεις που τα υποστηρίζουν, έχουν αυξηθεί παγκοσμίως, μεταξύ άλλων και σε ολόκληρη την ΕΕ.
Σύμφωνα με την ετήσια ανασκόπηση της ILGA-Europe για το 2023, το 2022 ήταν η πιο βίαιη χρονιά για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα σε ολόκληρη την περιοχή την τελευταία δεκαετία, τόσο μέσω προγραμματισμένων, άγριων επιθέσεων, όσο και μέσω αυτοκτονιών στον απόηχο της αυξανόμενης και ευρέως διαδεδομένης ρητορικής μίσους.
Σύμφωνα με την έβδομη αξιολόγηση του κώδικα δεοντολογίας για την αντιμετώπιση της παράνομης ρητορικής μίσους, ο σεξουαλικός προσανατολισμός είναι η τρίτη πιο συχνά αναφερόμενη κατηγορία ρητορικής μίσους (σε ποσοστό 15,5%) στις κοινωνικές πλατφόρμες.
Ενώ υπάρχουν σημαντικά βήματα προς τα εμπρός, η ρητορική μίσους και η βία κατά των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων αποτελούν υπενθύμιση ότι η πρόοδος προς την κατεύθυνση της ισότητας των ΛΟΑΤΚΙ+ είναι εύθραυστη και αναστρέψιμη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Στρατηγική μας διαθέτει ένα ειδικό πλάνο για τη διασφάλιση της ασφάλειας των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Η Επιτροπή έχει παρουσιάσει μια πρωτοβουλία το 2021 για την επέκταση του καταλόγου των εγκλημάτων της ΕΕ ώστε να καλύπτει τα εγκλήματα μίσους και τη ρητορική μίσους.
Ο νόμος-ορόσημο για τις ψηφιακές υπηρεσίες υποχρεώνει επίσης τις πλατφόρμες να αφαιρούν γρήγορα το περιεχόμενο που προκαλεί μίσος. Προστατεύει επίσης τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα από τη χρήση σε στοχευμένη διαφήμιση, συμπεριλαμβανομένων των δεδομένων σχετικά με τον σεξουαλικό προσανατολισμό.
Το 2023, η Επιτροπή διέθεσε 1,2 εκατ. ευρώ για ένα τριετές ειδικό κοινό σχέδιο με το Συμβούλιο της Ευρώπης για την αντιμετώπιση της διαδικτυακής και μη διαδικτυακής βίας κατά των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.
Ως Επίτροπος Ισότητας, ποιο είναι το σχόλιό σας σχετικά με τους Έλληνες πολιτικούς που εκφράζουν υποτιμητικές εκφράσεις και ρητορική μίσους σχετικά με τα ζητήματα ΛΟΑΤΚΙ+; Αποτελούν τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ κρίσιμο παράγοντα για τον καθορισμό της ποιότητας της δημοκρατίας σε ένα κράτος μέλος της ΕΕ;
Τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ είναι ανθρώπινα δικαιώματα. Τα εγκλήματα μίσους και η ρητορική μίσους αντιβαίνουν στις ευρωπαϊκές θεμελιώδεις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως αυτές κατοχυρώνονται στις Συνθήκες.
Η έξαρση των ομοφοβικών διακρίσεων και της βίας επιδεινώνεται από την άνοδο των μισογυνιστικών και ομοφοβικών αφηγήσεων. Ακόμη και σε χώρες όπου η κοινωνική αποδοχή είναι υψηλότερη, ορισμένες δυνάμεις αύξησαν τις προσπάθειές τους να περιορίσουν τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+, τροφοδοτώντας τη βία και το μίσος κατά των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων για πολιτικά οφέλη.Όλοι στην Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να είναι ασφαλείς και ελεύθεροι να είναι ο εαυτός τους.
Όπως είπε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, στην τελευταία της ομιλία για την κατάσταση της Ένωσης, «μπορούμε να οικοδομήσουμε μια ήπειρο όπου μπορείτε να είστε αυτό που είστε, να αγαπάτε αυτό που θέλετε και να στοχεύετε όσο ψηλά θέλετε».
