Η ειδική απεσταλμένη των ΗΠΑ για την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, Jessica Stern, με αφορμή την επίσκεψή της στην Ελλάδα (10-11 Οκτωβρίου 2022), μίλησε στο Antivirus και τον Γιάννη Παπαγιαννόπουλο, για το μέλλον των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων.
Μπορείτε να μας πείτε κάποια πράγματα για τον εαυτό σας, καθώς και για τους λόγους που επισκεφθήκατε την Ελλάδα;
Υπηρετώ ως ειδική απεσταλμένη του Προέδρου Μπάιντεν, για την προώθηση των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, και για την εξάλειψη των διακρίσεων και της βίας που υφίστανται. Πιο συγκεκριμένα, ασχολούμαι με θέματα, όπως η καταπολέμηση της βίας, η νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου με βάση τον αυτοπροσδιορισμό, αλλά και η νομική αναγνώριση της σχέσης των ΛΟΑΤΚΙ+ ζευγαριών και των οικογενειών τους. Στην Ελλάδα βρίσκομαι για πολλούς λόγους, συμπεριλαμβανομένου ότι η Πρεσβεία των ΗΠΑ στην Ελλάδα είναι αφοσιωμένη σ΄αυτά τα θέματα, και διατηρεί καλές σχέσεις, τόσο με την κυβέρνηση, όσο και με τους ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβιστές και τις ΛΟΑΤΚΙ+ οργανώσεις. Έτσι, λοιπόν, με προσκάλεσαν και φυσικά δεν μπορούσα να αρνηθώ.
Ειδική απεσταλμένη των ΗΠΑ για τα ΛΟΑΤΚΙ+ Δικαιώματα. Πρόκειται για μια θέση που δημιουργήθηκε επί προεδρίας Μπάιντεν ή υπήρχε και παλιότερα;
Η θέση καθιερώθηκε από την κυβέρνηση Ομπάμα. Εγώ ανέλαβα τον Ιούνιο του 2021. Είμαι ειδική στην υπεράσπιση ανθρωπίνων δικαιωμάτων για ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Δηλαδή, δεν είμαι απλώς μόνο ένα μέλος της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, αλλά τρώω, κοιμάμαι, αναπνέω και μελετώ αυτά τα θέματα. Και αυτό είναι κάτι που έχει πραγματικά σημασία, γιατί όταν ο Πρόεδρος Μπάιντεν με διόρισε, έδωσε αυτή τη θέση, όχι μόνο σε κάποια που έχει την τεχνογνωσία να προσδιορίσει τις καλύτερες πρακτικές σε ζητήματα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων, αλλά διόρισε και έναν ανώτερο κυβερνητικό αξιωματούχο, που έχει το προσωπικό ενδιαφέρον, αλλά και την ικανότητα να φροντίσει, ώστε να γίνει η δουλειά.
Ποιες είναι, σύμφωνα με την εμπειρία σας, οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα στις ΗΠΑ;
Οι ΗΠΑ δεν είναι τέλειες σε κανένα θέμα που έχει να κάνει με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Καμία χώρα δεν είναι τέλεια. Φυσικά και υπάρχουν προβλήματα για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, όπως θα ξέρετε και εσείς από την επικαιρότητα. Νομίζω ότι οι προκλήσεις είναι πολλές και σε διάφορα θέματα και κάποιες φορές υπάρχει η αίσθηση ότι γίνονται δύο βήματα μπρος και κατόπιν ένα βήμα πίσω. Υπάρχει μια αυξανόμενη στοχοποίηση της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και έχουμε δει παραδείγματα, όπως ο περιβόητος – Don’t Say Gay – νόμος (Φλόριντα). Επίσης, βλέπουμε να απειλείται η ισότητα στον γάμο, καθώς και συνεχιζόμενες προκλήσεις στην πρόσβαση των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων σε σχέση με την προστασία στην εργασία. Ένα από τα πράγματα που μου δίνει ελπίδα είναι ότι στις ΗΠΑ το ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα είναι εξαιρετικά δυναμικό και ότι οι κοινωνικές τάσεις στη χώρα είναι υπέρ της αποδοχής.
Λόγω των επαφών σας με την ελληνική κυβέρνηση και την ελληνική ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, υποθέτω ότι είστε ενήμερη για τις ισχύουσες νομοθεσίες που αφορούν στα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, αλλά και για το ποιες ανάγκες εξακολουθούν να υπάρχουν. Βάσει αυτών, τι θα θέλατε να πείτε στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα της χώρας;
Δε νομίζω ότι η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα στην Ελλάδα χρειάζεται εμένα για να μάθει τα δικαιώματά της. Νομίζω ότι τα γνωρίζει. Αυτό που θα ήθελα, όμως, να πω είναι ότι η αμερικανική κυβέρνηση στέκεται στο πλευρό της και υποστηρίζει τις προτεραιότητές της. Τα ΛΟΑΤΚΙ+ θέματα αποτελούν, επίσης, σημαντικά ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, και η καλύτερη και η πιο σταθερή πηγή πληροφόρησής μας, σχετικά με το επίπεδο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι το να συμβουλευόμαστε ΛΟΑΤΚΙ+ οργανώσεις απευθείας, ώστε να μας ενημερώνουν σχετικά με το τι είδους υποστήριξη χρειάζονται ή δεν χρειάζονται.
Μπορείτε να μας προτείνετε «καλές πρακτικές» σε σχέση με τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα, που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στη χώρα μας;
Θα μοιραστώ μαζί σας ένα παράδειγμα. Στις ΗΠΑ, τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζευγάρια έχουν ισότιμη πρόσβαση και ίσα δικαιώματα ως γονείς, όπως και όλα τα ζευγάρια. Και αυτό έχει πραγματική σημασία, γιατί υπάρχουν πολλά παιδιά που χρειάζονται ένα καλό σπίτι. Τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζευγάρια μπορεί να γίνουν, ή είναι ήδη, υπέροχοι γονείς, και αυτό το είδαμε στις ΗΠΑ, όταν θέσαμε σε προτεραιότητα τα δικαιώματα των παιδιών. Καταλάβαμε, δηλαδή, ότι έπρεπε να αναγνωρίσουμε οποιοδήποτε άτομο είναι κατάλληλο να προσφέρει ένα ασφαλές σπιτικό, ανεξάρτητα από τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την έμφυλη ταυτότητα, ή τα χαρακτηριστικά φύλου. Αυτό είναι ένα παράδειγμα καλή πρακτικής.
Ότι το είδατε, δηλαδή, κυρίως από τη σκοπιά των δικαιωμάτων των παιδιών.
Αν ποτέ μιλήσετε με ένα παιδί, που έχει μείνει ορφανό ή που δεν μπορεί να μείνει με την οικογένειά του, θα σας πει ακριβώς το τι χρειάζεται. «Χρειάζομαι κάποιον να μ΄αγαπά, να με πηγαίνει στο σχολείο, να με ταΐζει, να με πηγαίνει στον γιατρό. Και οποιοδήποτε άτομο μπορεί να μου τα προσφέρει αυτά, είναι το σωστό άτομο για μένα». Πιστεύω ότι κάποιες φορές αποτυγχάνουμε να αναγνωρίσουμε ότι τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα είναι ήδη γονείς, ότι ήταν ανέκαθεν γονείς και ότι δεν πρόκειται για κάτι καινούριο. Πιστεύω ότι αν αρχίσουμε να μελετάμε ιστορία με έναν πιο συμπεριληπτικό τρόπο, θα κάνουμε καλύτερα τη δουλειά μας.
Ποιες πιστεύετε ότι είναι οι κυριότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν ή πρόκειται να αντιμετωπίσουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στις κοινωνίες του λεγόμενου «δυτικού κόσμου», λαμβάνοντας υπόψη και τις πολιτικές αλλαγές που συμβαίνουν;
Πιστεύω ότι είμαστε σε ένα σημείο καμπής σε σχέση με τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα παγκοσμίως. Τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα έχουν γίνει έντονα ορατά και κάποιος θα πίστευε ότι με όλη αυτή την ορατότητα θα είχαμε καλύτερα δικαιώματα και περισσότερη ασφάλεια. Σε κάποιες, όμως, περιπτώσεις η ορατότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων συνέβη ταχύτερα από την κωδικοποίηση των δικαιωμάτων σε νόμους και πολιτικές. Αυτό είναι επικίνδυνο, καθώς όταν νομικά δικαιώματα δεν έχουν κωδικοποιηθεί, δημιουργείται μια ευκαιρία για αυτούς που εναντιώνονται στα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα να επιτεθούν στην κοινότητα. Είμαι σίγουρη ότι και εσείς έχετε ακούσει τους μύθους, ότι δήθεν «τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα θα καταστρέψουν όλες τις οικογένειες, ότι είναι υπεύθυνα για την πανδημία, ότι ζητούν ειδικά δικαιώματα, κ.α.». Τίποτα, όμως, απ’ αυτά δεν είναι αλήθεια. H αλήθεια είναι ότι αυτές είναι εσκεμμένες κατηγορίες που χρησιμοποιούνται για την αποσταθεροποίηση των δημοκρατιών. Και υπάρχουν πολλά παραδείγματα ανά τον κόσμο. Βλέπουμε πολιτικά κόμματα ή υποψηφίους να πραγματοποιούν εκστρατείες κατά των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων με σκοπό να έχουν εκλογικό κέρδος. Αλλά αν αυτό συμβαίνει σε ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, τότε μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε ευαίσθητη ή περιθωριοποιημένη ομάδα.
Αναφέρατε ότι στις περιπτώσεις που υπάρχει ΛΟΑΤΚΙ+ ορατότητα, χωρίς αυτή να συνοδεύεται από κοινωνικά δικαιώματα δημιουργείται αυτός ο επικίνδυνος χώρος. Πιστεύετε ότι αυτό μπορεί να είναι αποτέλεσμα και ενός κόμματος που χρησιμοποιεί τη ΛΟΑΤΚΙ+ ατζέντα για να δείξει ένα νεοφιλελεύθερο προφίλ, χωρίς ωστόσο να κάνει κάτι ουσιαστικό σε πολιτικό επίπεδο;
Όταν εργάζομαι με πρεσβείες σε όλον τον κόσμο, είτε πρόκειται για την Πρεσβεία των ΗΠΑ είτε για οποιαδήποτε άλλη κυβέρνηση, πάντα λέω ότι είναι υπέροχο να αναγνωρίζεις και να γιορτάζεις την IDAHOT ή το Pride. To θέλουμε αυτό. Θέλουμε την ορατότητα και θέλουμε τη δέσμευση. Αλλά μην εμφανίζεστε μόνο στις παρελάσεις του Pride και μην περιορίζεστε μόνο σε υποστηρικτικά tweets. Θέλουμε να δούμε και τις πολιτικές δεσμεύσεις να μεταφράζονται σε νόμους και πολιτικές που έχουν επίδραση στη ζωή των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ΗΠΑ είναι πρωτοπόρες σε σχέση με τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, το γεγονός ότι βλέπουμε αύξηση σε συντηρητικά κινήματα (π.χ. αυτό που εναντιώνεται στο δικαίωμα στην άμβλωση) προκαλεί ανασφάλεια στους υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πόσο δεδομένα μπορούμε τελικά να θεωρούμε τα ανθρώπινα δικαιώματα;
Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι καθολικά και αδιαπραγμάτευτα. Κανένας δεν μπορεί να σου τα πάρει. Το αν μπορείς ή όχι να τα απολαύσεις πλήρως είναι μια άλλη ιστορία. Γι΄αυτό και πάντα πρέπει να παλεύουμε για όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Και αυτό είναι κάτι που το έχουμε μάθει από κάθε κοινωνικό αγώνα, είτε αυτός έχει να κάνει με τα γυναικεία δικαιώματα είτε με τον αγώνα ενάντια στη φτώχεια είτε με τα δικαιώματα των προσφύγων και των μεταναστών. Αν δεν πούμε ότι και αυτά είναι δικές μας προτεραιότητες ως χώρα, ως κόσμος, τότε πάντα θα κινδυνεύουν. Χρειάζεται προσπάθεια για να διασφαλίσουμε ίση μεταχείριση για όλους τους ανθρώπους. Τη στιγμή που θα πάρουμε τα μάτια πάνω από ένα θέμα π, είναι εκείνη η στιγμή που το πισωγύρισμα έρχεται. Η λύση είναι να παραμένουμε ενεργοί/ές/ά στην υπεράσπιση των δικών μας δικαιωμάτων.
Με ποιον τρόπο χώρες, πιο προχωρημένες στα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα (όπως οι ΗΠΑ), μπορούν να συμβάλλουν στην αναγνώριση περισσότερων ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων στην Ελλάδα;
Με το να ενημερώσουν για τις «καλές πρακτικές» που ανέπτυξαν. Δεν χρειάζεται να εφεύρουμε εκ νέου τον τροχό. Αυτό που έχει ενδιαφέρον στην περίπτωση της Ελλάδας είναι ότι πρόσφατα υιοθέτησε μια στρατηγική για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα. Και το έκανε, όχι ξεκινώντας από το μηδέν, αλλά συμβουλευμένη τα ευρωπαϊκά δεδομένα προκειμένου να αναγνωρίσει εκείνους τους νόμους και τις πολιτικές που βρίσκονται στην πρωτοπορία. Κάποια από τα πράγματα στη στρατηγική της Ελλάδας είναι πραγματικά καινοτόμα και πολύ λίγα κράτη παγκοσμίως τα έχουν υιοθετήσει. Αν η Ελλάδα εφαρμόσει πλήρως την εθνική ΛΟΑΤΚΙ+ στρατηγική της, θα πράξει το σωστό για όλους τους ανθρώπους στην Ελλάδα και θα γίνει φάρος ελπίδας σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο.
Πάντως, ένα πράγμα που θα έλεγα ότι είναι σημαντικό για την Ελλάδα, μεταξύ άλλων, είναι να αξιολογήσει τον δρόμο για μια νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου με βάση τον αυτοπροσδιορισμό. Αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς τρόπους αναγνώρισης των τρανς ατόμων, τα οποία συχνά υφίστανται υψηλά επίπεδα βίας και διακρίσεων. Μια άλλη χρήσιμη πολιτική θα ήταν η δημιουργία μίας θέσης ειδικού σε θέματα ΛΟΑΤΚΙ+. Γιατί οι κυβερνήσεις χρειάζονται ειδικούς σε ΛΟΑΤΚΙ+ θέματα. Χρειάζονται ΛΟΑΤΚΙ+ υπαλλήλους. Χρειάζονται ανώτατους αξιωματούχους που να ασχολούνται με ΛΟΑΤΚΙ+ θέματα και να έχουν τη δυνατότητα να κάνουν πράγματα.
Σύντομο Βιογραφικό της Ειδικής Απεσταλμένης Jessica Stern
Ο Πρόεδρος Biden διόρισε την Jessica Stern ως Ειδική Απεσταλμένη των ΗΠΑ για την Προώθηση των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων των Λεσβιών, Ομοφυλόφιλων, Αμφιφυλόφιλων, Τρανς, Κουήρ και Ίντερσεξ (LGBTQI+), για να επιβλέπει την εφαρμογή του Προεδρικού Μνημονίου της 4ης Φεβρουαρίου 2021 για την προώθηση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των LGBTQI+ ατόμων σε όλο τον κόσμο.
Πριν από την ένταξή της στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, η Stern ηγήθηκε της OutRight Action International, μιας κορυφαίας παγκόσμιας ΛΟΑΤΚΙ+ οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ως Εκτελεστική Διευθύντρια για δέκα χρόνια. Ακόμη υπήρξε ερευνήτρια στο Human Rights Watch, στο Ralph Bunche Fellow, και στη Διεθνή Αμνηστία, διευθύντρια προγράμματος στο Κέντρο Συνταγματικών Δικαιωμάτων, Human Rights Watch, και επίκουρη καθηγήτρια στη Σχολή Διεθνών και Δημοσίων Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Columbia. Η Ειδική Απεσταλμένη Stern υπήρξε μέλος πολλών επιτροπών και συμβουλίων, συμπεριλαμβανομένης της ΛΟΑΤΚΙ+ Ομάδας Αναφοράς της UNWomen και της Συμβουλευτικής Ομάδας Πολιτικής Κοινωνίας του Φόρουμ για την Ισότητα των Γενεών.
Η Stern έχει λάβει πολυάριθμες διακρίσεις, όπως από το περιοδικό Attitude, το Crain’s New York Business, το Gay City News, και τη Μητροπολιτική Κοινότητα της Εκκλησίας. Η Ειδική Απεσταλμένη Stern έχει ζήσει στο Μεξικό, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ουρουγουάη. Η Stern χρησιμοποιεί όλες τις αντωνυμίες.
