«Κάνουμε αυτήν την ταινία μαζί, μια ομάδα Παλαιστινίων και Ισραηλινών γιατί θέλουμε να αντισταθούμε στον εκτοπισμό της κοινότητας Μασάφερ Γιάττα και στο Apartheid μέσα στο οποίο έχουμε γεννηθεί, αν και σε απέναντι και άνισες πλευρές του. Η πραγματικότητα που βιώνουμε γίνεται πιο τρομακτική, πιο βίαιη, πιο καταπιεστική με κάθε μέρα που περνάει και στεκόμαστε αδύναμοι μπροστά της. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να ουρλιάξουμε μέσα από αυτήν την ταινία κάτι εντελώς διαφορετικό. Μια δραστικά εναλλακτική πρόταση για το πως μπορούμε οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι που κατοικούμε αυτόν τον τόπο να ζήσουμε χωρίς να είμαστε ο καταπιεστής και ο καταπιεσμένος».
της Δήμητρα Κυρίλλου
Με αυτή τη δήλωση (statement) των δημιουργών της, η ταινία «Καμιά άλλη γη» έκανε την επίσημη πρεμιέρα της στο τμήμα «Πανόραμα ντοκιμαντέρ» του 74ου φεστιβάλ Βερολίνου τον περασμένο Φλεβάρη, κερδίζοντας την κριτική επιτροπή και τα ακροατήρια (έλαβε βραβείο Ντοκιμαντέρ και Κοινού), διχάζοντας ωστόσο την διεύθυνση του φεστιβάλ και τους κυβερνητικούς παράγοντες της Γερμανίας, που δεν μπόρεσαν να διαχειριστούν τη βράβευση μιας ταινίας, η οποία αποτυπώνει το κράτος του Ισραήλ σε ρόλο θύτη. Η εξήγηση γι’αυτή τη στάση βρίσκεται στην ιστορία, στην εξόντωση των Εβραίων από το τρίτο ράιχ κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, γεγονός που έχει καθηλώσει τον Γερμανικό πολιτικό κόσμο σε μια στάση αντιμετώπισης των ισραηλινών κρατικών επιλογών σαν απόλυτο ταμπού. Οποιαδήποτε ματιά και οπτική στα πράγματα, διαφορετική από αυτήν του κράτους του Ισραήλ αυτομάτως καταδικάζεται ως αντισημιτική, χωρίς οποιαδήποτε κριτική ματιά.
Αποτέλεσμα των παλινωδιών στο Βερολίνο ήταν, οι δημιουργοί του ντοκιμαντέρ να βρεθούν στο στόχαστρο αντιδράσεων και οι δημόσιων τοποθετήσεων μίσους από πολιτικά πρόσωπα και ΜΜΕ, τα οποία με τη σειρά τους κλιμακώθηκαν σε σημείο απειλών για την ίδια τη ζωή τους. Ένα πλήθος φανατικών με άγριες διαθέσεις συγκεντρώθηκε έξω από το σπίτι των συγγενών του Γιουβαλ Αμπραχαμ στο Ισραήλ και η οικογένεια του αναγκάστηκε να φύγει μέσα στην νύχτα σε αναζήτηση καταφυγίου. Ο ίδιος χρειάστηκε να κάνει μια στάση στην Αθήνα πριν επιστρέψει στην χώρα του μέχρι να ηρεμίσουν τα πνεύματα…
Τίποτα ωστόσο δεν εμπόδισε την πορεία καταξίωσης της ταινίας που, συνέχισε να συγκινεί το κοινό και να σαρώνει διακρίσεις: Διεθνές φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Κοπεγχάγης, Visions du Reel στην Ελβετία, Millennium Docs Against Gravity στην Πολωνία, διεθνή φεστιβάλ Βανκούβερ και Μπουσάν, και πιο πρόσφατα Χρυσή Αθηνά καλύτερου ντοκιμαντέρ και sold out προβολές στις 30ες Νύχτες Πρεμιέρας στην Αθήνα.
Το ιστορικό πλαίσιο
Η Μασάφερ Γιάττα είναι μια λοφώδης περιοχή με δεκαεννιά διάσπαρτους Παλαιστινιακούς ιστορικούς οικισμούς στο νότιο άκρο της Δυτικής Οχθης. Οι χωρικοί της περιοχής είναι αγρότες και πολλοί ζουν σε παλιά πέτρινα κτίσματα, υπόσκαφα και σπηλιές. Τα μικρά χωριουδάκια της περιοχής εμφανίζονται σαφώς στους χάρτες πριν την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, όπως για παράδειγμα στον Βρετανικό χάρτη της Παλαιστίνης του 1945 (ώς Al Mufaqqara, Al Markaz, Al Fakheit, Jinba) αλλά παρ’ όλα αυτά, η ισραηλινή κατοχή δεν αναγνωρίζει την ύπαρξη τους. Τα χωριά έχουν αφαιρεθεί από τους ισραηλινούς χάρτες. Το 1980 ο ισραηλινός στρατός κήρυξε την γη στην περιοχή «ζώνη στρατιωτικής εκπαίδευσης»(closed military training zone), γεγονός που σηματοδότησε ότι δεν θα ήταν πλέον προσβάσιμη σε Παλαιστίνιους. Αργότερα διέρρευσε μέσα από δύο απόρρητα ισραηλινά κρατικά έγγραφα ότι, όπως εξηγούσε ο Αριέλ Σαρόν, διαβόητος πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ και τότε υπουργός γεωργίας, αυτό έγινε «για να εκτοπιστούν οι κοινότητες και τα εδάφη να διατεθούν σε ισραηλινούς έποικους».
Δεν είναι η πρώτη φορά που η κατοχή στη Δυτική όχθη αποτυπώνεται στον κινηματογράφο. Το 2011 ο Ισραηλινός Γκάι Νταβίντι και ο Παλαιστίνιος Εμάν Μπουρνάτ με την ταινία «Πέντε σπασμένες κάμερες» έκαναν το γύρο του κόσμου και έδρεψαν δάφνες, αφηγούμενοι αντίστοιχες ιστορίες κατοχής, καταστροφής και βίας στο Μπιλιν της Δυτικής όχθης, με υλικό που είχε συγκεντρώσει ο Μπουρνάτ με τις πέντε διαδοχικά σπασμένες (γιατί άραγε;) κάμερές του. Συγκεκριμένα το ξεχέρσωμα Παλαιστινιακών χωραφιών και ελαιώνων από τις Ισραηλινές μπουλντόζες, προκειμένου να κατασκευαστεί το 2005 το τείχος διαχωρισμού Ισραηλινών – Παλαιστινιακών οικισμών.
Ενώ ωστόσο σε εκείνη τη χρονική συγκυρία, η αντίστοιχης θεματολογίας Παλαιστινο – ισραηλινή παραγωγή βρήκε θετικό ακροατήριο και αντίχτυπο και μέσα στην Ισραηλινή κοινωνία, σήμερα το «Καμιά άλλη γη» συναντά λυσσαλέα αντίδραση, στοιχείο που δυστυχώς αντανακλά τη μετατόπιση που έχει λάβει χώρα μέσα στο Ισραήλ προς πιο ακραίες θέσεις, προς την άρνηση της κοινής γνώμης να δεχτεί ότι κάποιος, ακόμα και «δικός» του τολμά να ασκήσει κρτική για το τι συμβαίνει στη χώρα.
Μια σπουδαία ταινία τεκμηρίωσης σε μια καυτή συγκυρία
Παραγωγή μιας Παλαιστινο-ισραϊλινής κολλεκτίβας που αποτελείται από τους Παλαιστίνιους Μπάζελ Άντρα και Χαμντάν Μπαλάλ και τους Ισραηλινούς πολίτες Ρέιτσελ Ζορ και Γιουβαλ Αμπραχαμ, η ταινία «Καμιά άλλη γη» αφηγείται δυο ιστορίες: Η πρώτη έρχεται από το παρελθόν και αφορά την συστηματική και επαναλαμβανόμενη καταστροφή των οικισμών της περιοχής Μασάφερ Γιάττα από τον στρατό του Ισραήλ και συμμορίες εποικιστών. Η δεύτερη γεννήθηκε μέσα από την αντίσταση στον εποικισμό, είναι η φιλία που αναπτύχθηκε ανάμεσα στον Ισραηλινό δημοσιογράφο Γιουβάλ Άμπραχαμ και τον Παλαιστίνιο συνάδελφό του, ακτιβιστή Μπάζελ Άντρα. Το ντοκιμαντέρ έχει βασιστεί σε φουτάζ που τραβήχτηκε σε βάθος πέντε χρόνων, υπομονετικά, με τα πιο πενιχρά μέσα και κάτω από εξαιρετικά δυσχερείς συνθήκες, μέσα στις οποίες βλέπουμε συγκλονιστικές καταστάσεις: τον πατέρα του Μπάζελ να συλλαμβάνεται και να φυλακίζεται για πολλοστή φορά, τον ξάδελφό του να μένει παράλυτος από πυροβολισμό εποίκου, να κατεδαφίζονται κατοικίες και σχολεία που χτίστηκαν και ξαναχτίστηκαν με κόπο, πηγάδια να σφραγίζονται με μπετόν, Παλαιστίνιοι να καταφεύγουν στις σπηλιές και τα υπόσκαφα, επιβιώνοντας με οριακά μέσα.
Γιατί δεν διαμαρτύρονται; Αφενός έχουν καταφύγει σε όλες τις διαθέσιμες νομικές ενστάσεις, κερδίζοντας μόνο λίγο χρόνο. Κατά περιόδους έχουν δοκιμάσει και πετύχει να ευαισθητοποιήσουν την διεθνή κοινή γνώμη. Έτσι, όταν το 1999 ο Τόνι Μπλερ, νεοεκλεγής πρωθυπουργός της Βρετανίας επισκέφτηκε την περιοχή, οι διαδικασίες εκτοπισμών «πάγωσαν» προσωρινά, για να επανέλθουν δρυμύτερες, με την εγκατάσταση εκατοντάδων εποίκων σε νεόδμητες «νόμιμες» κατοικίες, οι οποίοι έχουν βάλει κυριολεκτικά στο μάτι τις Παλαιστινιακές περιουσίες. Γι’αυτό βρίσκονται εκεί άλλωστε, γι’αυτό σε αγαστή συνεργασία με τον στρατό πυροβολούν στο ψαχνό τους κατοίκους που επιλέγουν να αντιστέκονται με μαζική ανυπακοή, διαδηλώσεις και σφεντόνες, και όχι με πυροβόλα και τανκς.
Γιατί δεν καταγγέλλουν τα εγκλήματα στην αστυνομία; Το κάνουν, και το βλέπουμε στο ντοκιμαντέρ, ωστόσο οι άνθρωποι αυτοί δεν είναι πολίτες του κράτους του Ισραήλ, είναι κατακτημένος λαός, χωρίς πολιτειακά δικαιώματα, και η φωνή τους δεν βρίσκει ανταπόκριση στα αστυνομικά τμήματα και τους σταθμούς. Με τα λόγια του Μπάζελ, «αυτοί οι σταθμοί βρίσκονται εντός οικισμών εποίκων και τους διαχειρίζονται οι ίδιοι οι έποικοι. Η αστυνομία αρνείται να διερευνήσει τις καταγγελίες μας. Το 97% των καταγγελιών για τη βία από τους εποίκους έχουν κλείσει χωρίς κατηγορητήριο και το 99,13% των καταγγελιών κατά στρατιωτών που επιτέθηκαν σε Παλαιστίνιους ολοκληρώθηκαν χωρίς κάποιος να κατηγορηθεί. Είναι συστηματικές οι διακρίσεις εις βάρος μας σε όλα τα επίπεδα – γι’ αυτό πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι άσκοπο να πάνε στην αστυνομία των εποίκων. Για εμάς, εκτός από την κάμερα, δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά άλλα».
Όμως αυτή η γη είναι ο τόπος τους, «καμιά άλλη γη δεν μπορεί να τον υποκαταστήσει» φωνάζει μια γυναίκα στο μέσον της ταινίας, γι’αυτό και επιμένουν. Κάποιοι μετακόμισαν στη γειτονική Χεβρώνα, στην ανωνυμία της μεγάλης πόλης, αλλά πολλοί εξακολουθούν να επιμένουν, να προσπαθούν να σώσουν τη γη τους παραμένοντας κάτω από τις πιο ακραίες συνθήκες. Η διαδικασία ξεριζωμού συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Μια εύκολη φιλία;
Κάτω από αυτές τις συνθήκες συνθήκες, οι οποίες σημειωτέον μετά την 7η Οκτώβρη 2023 και τη γενοκτονία στη Γάζα χειροτερεύουν ραγδαία, πόσο αληθινή μπορεί να φαντάζει η φιλία μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστίνιων; Τόσο, όσο να την θέτουν σε αμφισβήτηση ακόμα και οι ίδιοι. Έτσι κι αλλιώς η ιστορία αφορά ένα δυστυχώς μικρό κομμάτι Ισραηλινών που κατανοεί την κατάσταση και παίρνει θέση στη «σωστή μεριά της ιστορίας». Σε κάποιο σημείο, το μέλος της κολεκτίβας Χαμντάν Μπαλάλ απευθύνεται στον Γιουβάλ με τα λόγια: «Πώς μπορούμε να παραμείνουμε φίλοι όταν, εσύ έρχεσαι εδώ, αλλά θα μπορούσε να είναι ο αδελφός σου ανάμεσα σ’αυτούς που κατεδάφισαν το σπίτι μου σήμερα;». Οι καλές προθέσεις δεν αρκούν. Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις ούτε λύσεις.
«Πότε θα παντρευτούμε;» ρωτά ο Μπάζελ τον Γιουβάλ (και δεν εννοεί μεταξύ τους), αλλά αναφέρεται στις προσωπικές επιλογές, στις μικρές και μεγάλες απολαύσεις που ματαιώνονται μπροστά στα εξελισσόμενα προβλήματα ζωής και θανάτου. «Θέλεις να κάνεις οικογένεια;» – Δεν ξέρω είναι περίπλοκο»…
Δυστυχώς είναι. Το «Καμιά άλλη γη» αποτελεί βαθιά, ειλικρινή, ακομπλεξάριστη καταγραφή του τι συμβαίνει στην Παλαιστίνη σήμερα. Καταρρίπτει μια σειρά από εύκολους μύθους και δίνει την εικόνα και το μήνυμα: Η κατάσταση αυτή δεν είναι βιώσιμη και πρέπει ν’αλλάξει!
Info: Η ταινία προβάλλεται από 17 Οκτώβρη στις αίθουσες.
