Μετά από σχεδόν μία δεκαετία, το Τζούντιθ Μπάτλερ βρέθηκε ξανά στην Αθήνα, καταφέρνοντας να μας φέρει μαζί στον ίδιο χώρο – κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Το Τζούντιθ Μπάτλερ είναι ένα άτομο που έχει σημαδέψει την κουήρ φεμινιστική σκέψη και θεωρία ήδη από τη δεκαετία του 90, με το ρηξικέλευθο για την εποχή έργο του. Οι αποδομητικές αναλύσεις του γύρω από την έννοια του φύλου ενέπνευσαν το τρίτο φεμινιστικό κύμα και τα κινήματα, ενώ η δυνατότητά του να συνομιλεί κριτικά μέχρι και σήμερα με τα παλαιότερα έργα του δημιουργεί εναλλακτικούς και κουήρ τρόπους παραγωγής γνώσης.
Με αφορμή, λοιπόν, την έκδοση στα ελληνικά (εκδ. Αλεξάνδρεια) του πιο πρόσφατου βιβλίου του «Ποιος φοβάται το φύλο;», το Τζούντιθ Μπάτλερ βρέθηκε χθες στη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης, συζητώντας για την άνοδο της ακροδεξιάς, την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, τις επιθέσεις στα τρανς δικαιώματα και την αντίληψη του «φύλου» ως απειλή. Στο βιβλίο του, το Μπάτλερ μιλάει για το «φύλο» ως φάντασμα, ένα φάντασμα που ενσαρκώνει τους «φόβους» γύρω από αυτά που υποτίθεται ότι θα προκαλέσει το «φύλο» στις γυναίκες, τα παιδιά, στην έννοια της αρρενωπότητας και στο έθνος το ίδιο.
Το βιβλίο είναι πιο επίκαιρο από ποτέ, καθώς δημοσιεύτηκε, και αργότερα μεταφράστηκε στα ελληνικά, σε μια εποχή που παρατηρείται άνοδος της ακροδεξιάς και των κινημάτων κατά του φύλου (anti-gender), τα οποία απειλούν τα αναπαραγωγικά και ΛΟΑΤΚΙ+, ιδίως τρανς, δικαιώματα, τη ζωή των μεταναστών / -τριών, προσφύγων και προσφυγισσών, μεταξύ άλλων. Μέσα σε αυτό το εχθρικό πολιτικό κλίμα, με θλίψη και δικαιολογημένη πολλές φορές οργή, παρατηρούνται επίσης «ιδεολογικές συμμαχίες» – εκούσιες ή ακούσιες – αυτοαποκαλούμενων φεμινιστριών με την ακροδεξιά.
Επίκαιρη και αναγκαία, λοιπόν, ήταν η χθεσινή παρουσία του Μπάτλερ στη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης, κατά την οποία συνομίλησε με την Αθηνά Αθανασίου, Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και το Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη, συγγραφέ@ και ερευνητ@. Τη συζήτηση συντόνισε η Μαρία Λούκα, Project Coordinator στο Eteron. Η συνύπαρξη αυτών των ατόμων κατάφερε να επιτύχει μια μαζική προσέλευση στον χώρο, με σύσσωμη την κουήρ, ακαδημαϊκή και ακτιβιστική κοινότητα να τα καλωσορίζει, ιδίως το Μπάτλερ, με δυνατά χειροκροτήματα.
Η συζήτηση αφορούσε σε ζητήματα που διαχειρίζεται και το Μπάτλερ στο βιβλίο, ενώ στη συνέχεια υπήρχε η δυνατότητα περαιτέρω ερωτήσεων και τοποθετήσεων από την Αθηνά Αθανασίου και το Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη. Όπως είπε το Μπάτλερ, το κίνημα κατά της λεγόμενης «ιδεολογίας του φύλου» δεν έχει πλέον περιθωριακή διάσταση. Αντιθέτως, είναι δυναμικό, καλά οργανωμένο και επιτίθεται ήδη στα δικαιώματα μας. Από τον περιορισμό της φροντίδας επιβεβαίωσης φύλου στις ΗΠΑ και τις απελάσεις ατόμων που υποστηρίζουν το δικαίωμα του παλαιστινιακού λαού να υπάρχει, μέχρι την απαγόρευση του Pride στην Ουγγαρία, το κίνημα κατά του φύλου είναι πλέον έκδηλο σε διαφορετικά πολιτισμικά, κοινωνικά και νομικά πλαίσια και ζητήματα.
Ένα επίσης σημαντικό θέμα της συζήτησης ήταν και το φαινόμενο των TERFs, ή όπως τους αρέσει να αποκαλούνται «κριτικές ως προς το φύλο φεμινίστριες». Πρόσφατα, η συζήτηση γύρω από την έννοια του ποιο άτομο έχει τη δυνατότητα να συμπεριλαμβάνεται στην έννοια «γυναίκα» ή ποιο άτομο μπορεί να κάνει χρήση δικαιωμάτων που για τις TERFs θεωρούνται «γυναικεία», βρέθηκε στο επίκεντρο και στη χώρα μας. Οι συμμαχίες αυτών των αυτοαποκαλούμενων φεμινιστριών με την ακροδεξιά δημιουργούν πιο έντονες αποκλίσεις με τα κουήρ φεμινιστικά κινήματα, σε μια εποχή που υπάρχει έντονη ανάγκη συσπείρωσης.
Μιλώντας διαθεματικά και συμπεριλαμβάνοντας συνεχώς στη συζήτηση τη γενοκτονία που διαπράττει το Ισραήλ στη Γάζα, το Μπάτλερ επεσήμανε την ανάγκη να στεκόμαστε αλληλέγγυα σε όποιο/α το έχει ανάγκη, να συνομιλούμε και να δημιουργούμε ουσιαστικές συμμαχίες. Συμμαχίες που δεν θέτουν ως ζήτημα του ποιο άτομο μπορεί να υπάρχει ή όχι. Συμμαχίες που παρά τις όποιες διαφωνίες καταλήγουν να φέρνουν κοντά κοινότητες απέναντι στο πολύ αληθινό «φάντασμα» του κινήματος κατά του φύλου.
Για πολλά από εμάς, το Μπάτλερ αλλά και τα άτομα που βρέθηκαν μαζί του στη χθεσινή εκδήλωση, έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης, αναπνοής και ενδυνάμωσης. Η παρουσία του και ο λόγος του συγκίνησε και κατάφερε να δημιουργήσει έναν ασφαλή χώρο, έναν χώρο που μπόρεσε να ακουστεί δυνατά το «Λευτεριά στην Παλαιστίνη», χωρίς λογοκρισία και χωρίς αδαή και αποδοκιμαστικά βλέμματα.
