Πέτρος Αλεξανδρής
Η Γκαμπριέλα Καμπεσόν Κάμαρα είναι κουήρ και φεμινίστρια συγγραφέας της Αργεντινής. Στις 15 Ιουνίου ήρθε στην Ελλάδα να παρουσιάσει το βιβλίο της «Οι περιπέτειες της Τσίνα Άιρον», που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
Η επίσκεψη της Γκαμπριέλα Καμπεσόν Κάμαρα στην Αθήνα είναι από μόνη της ένα σημαντικό γεγονός. Το AΝΤIVIRUS συνάντησε την κουήρ συγγραφέα από την Αργεντινή στο Ινστιτούτο Θερβάντες για μια αποκλειστική συνέντευξη. Πρόκειται για μια από τις πιο επιδραστικές φωνές της σύγχρονης λογοτεχνίας, φεμινίστρια, δημοσιογράφο και ακτιβίστρια. Για το βιβλίο «Οι περιπέτειες της Τσίνα Άιρον» υπήρξε το 2020 φιναλίστ για το Διεθνές Βραβείο Λογοτεχνίας Booker και το 2021 για το γαλλικό βραβείο Médicis.
Με αφορμή τη μετάφρασή του στα ελληνικά και την κυκλοφορία του στην Ελλάδα, μιλήσαμε με την Κάμαρα για όλα τα θέματα που την ενδιαφέρουν: Από το φύλο έως την αποικιοκρατία και για την απόφασή της να διασκευάσει το εθνικό έπος της Αργεντινής, το «Martín Fierro», σε μία κουήρ λογοτεχνική ιστορία, με επίκεντρο μια γυναίκα.
Έχετε γράψει αρκετά βιβλία με θεματική το φύλο. Πώς έχει εξελιχθεί μέσα στα χρόνια η άποψή σας για το βιολογικό και το κοινωνικό φύλο;
Ενδιαφέρουσα ερώτηση. Πρώτη φορά με ρωτά κάποιος. Δεν ξέρω. Όταν ήμουν έφηβη, 15 χρονών, είχα μία τρανς φίλη. Και προσπαθούσε να μου δείξει πώς να είμαι πιο θηλυκή. Και πώς να φερθώ ως γυναίκα. Αλλά δεν μπορούσα να μάθω (γέλια).
Ποτέ δεν είχα μία «κλειστή» αντίληψη μεταξύ του να είσαι γυναίκα ως προς το βιολογικό και ως προς το κοινωνικό φύλο. Υπήρχε μία διακριτή απόσταση μεταξύ των δύο για μένα πάντα.
Από την άλλη πλευρά, όταν ήμουν μικρό κορίτσι, διδάχτηκα τι σημαίνει να είσαι γυναίκα. Ειδικά στην Αργεντινή ήταν πολύ περιοριστικό, δεν μπορούσα να σκαρφαλώσω σε δέντρα, δεν μπορούσα να παίξω ποδόσφαιρο. Ή να ονειρεύομαι να γίνω αστροναύτης. Και τα ήθελα όλα αυτά.
Αυτή η άποψή σας για το φύλο, κατά πόσον έχει επηρεάσει τα βιβλία σας;
Υποθέτω ότι τα επηρέασε αρκετά. Με την έννοια, ότι, για παράδειγμα στη γλώσσα μπορώ να δω και να αισθανθώ τις σχέσεις εξουσίας και αυτό που δίνεται ως φυσιολογικό. Για παράδειγμα, η ιεραρχία μεταξύ υψηλής και λαϊκής γλώσσας. Την εντάσσω στη μυθοπλασία με έναν τρόπο που νομίζω ότι είναι πολύ προσεκτικός, πέρα από τα συγκεκριμένα θέματα, που πραγματεύονται τα βιβλία μου.
Από την άλλη πλευρά, με ρωτούν συχνά, όπως έγινε τις προάλλες στο Université Lumière Lyon 2, όπου μια κοπέλα με ρώτησε πώς αποφάσισα να κάνω κουήρ, το εθνικό ποίημα της Αργεντινής. Και της είπα ότι «γεννήθηκα κουήρ», μου βγήκε φυσικά.
Θα μπορούσαμε να συζητήσουμε περισσότερο για αυτή τη φράση «γεννήθηκα κουήρ»…
Γιατί όχι; Από τη στιγμή που άρχισα να σκέφτομαι, δεν ένιωθα άνετα στον ρόλο του φύλου, που μου αποδόθηκε στη γέννησή μου. Ένιωθα καλύτερα να κινούμαι ευέλικτα ανάμεσα στα δύο φύλα.
Είναι σαν να γεννήθηκα σε έναν κόσμο όπου αυτό ήταν πολύ σημαντικό.
Γιατί πρέπει να διαβάσουν οι Έλληνες αναγνώστες τις Περιπέτειες της Τσίνα Άιρον;
Νομίζω ότι ενδιαφέρει όλον τον κόσμο. Είναι ένα μυθιστόρημα που σε κάνει να σκεφτείς πέρα από τα όρια της δυτικής λογικής, τα όρια που έχουμε βάλει εμείς ως άνθρωποι. Πέρα από τα έθνη, πέρα από την αποξένωση των ανθρώπων, πέρα από το φυσιολογικό, για να κατανοήσεις ότι η σάρκα σου προέρχεται από τη σάρκα της γης. Για να γίνει όσο το δυνατόν πιο κατανοητή η επιβίωση στον πλανήτη, πιο βιώσιμη, με φαντασία, με μια μικρή παρεμβολή σε όσα θεωρούμε δεδομένα.
Η δυτική λογική είναι μια αποικιοκρατική λογική;
Το βιβλίο μου μιλά για ένα και μοναδικό υποκείμενο, έναν και μοναδικό πολίτη ο οποίος πάει κόντρα σε αυτή τη δυτική λογική, που εκμεταλλεύεται τους φυσικούς πόρους. Είναι η ίδια λογική που τώρα στη χώρα μου και στην ήπειρό μου ισοπεδώνει ολόκληρα εδάφη και εκτοπίζει πληθυσμούς για την εξόρυξη πρώτων υλών και τον εφοδιασμό του βόρειου ημισφαιρίου.
Στην Αργεντινή, τη Λατινική Αμερική και ολόκληρο τον τρίτο κόσμο η βίαιη εξόρυξη πρώτων υλών όπως το λίθιο, το πετρέλαιο και η σόγια είναι αναπόφευκτη.
Αυτή η εξόρυξη πρώτων υλών δεν μπορεί να γίνει χωρίς την καταστροφή τεράστιων εδαφών, χωρίς τον εκτοπισμό των πληθυσμών, που σε πολλές περιπτώσεις είναι αυτόχθονες και πολύ φτωχοί. Όταν λέω καταστροφή, εννοώ γενοκτονία, και όλα αυτά για τα χρήματα και με τελικό αποτέλεσμα την καταστροφή του κλίματος. Με την ερημοποίηση ολόκληρων εδαφών, την εξάντληση των υδάτων, που δημιουργεί ένα χάος. Και αυτό έχει να κάνει και με τη δυτική λογική, με την έννοια ότι αντιλαμβάνονται ότι δεν είναι δικοί τους αυτοί οι φυσικοί πόροι. Και αυτό οδηγεί σε μια ανθρωπότητα πλήρως αποξενωμένη από τον υπόλοιπο ιστό της ζωής.
Μεταξύ των πληθυσμών που “δολοφονούνται”, είναι πολλοί αυτόχθονες λαοί που έχουν τον δικό τους πολιτισμό και το δικό τους όραμα για τη ζωή, τη δική τους λογική, πολύ πιο υγιή για το ανθρώπινο είδος και το περιβάλλον. Και τέλος, θα πρέπει να μάθουμε από αυτούς τους λαούς αντί να τους εξολοθρεύσουμε. Η δυτική λογική είναι αποικιοκρατική και ρατσιστική.
Από αυτόν τον εκτοπισμό των αυτόχθονων και από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής υπάρχουν και πρόσφυγες; Ή τους “δολοφονούν”;
Όχι, δεν τους σκοτώνουν στην κυριολεξία. Τους στερούν από τον φυσικό τους χώρο, τη γη και το νερό τους, τον φυσικό τους πλούτο και τους αφήνουν ή να πεθάνουν από την πείνα ή να μεταναστεύσουν στις μεγάλες πόλεις και να ζήσουν μέσα στη φτώχεια, στις παραγκουπόλεις. Περιοχές που είναι πολύ δύσκολες, χωρίς καθόλου υπηρεσίες υγείας, χωρίς ασφάλεια, όπου δεν μπορούν να έχουν την ποιότητα ζωής και τον πολιτισμό που είχαν στην περιοχή τους.
Ας μιλήσουμε για το επόμενο βιβλίο που ετοιμάζετε και είναι η ιστορία της Monja Alférez. Θα μιλά για την αποικιοκρατία στην Αργεντινή; Θα είναι μέσα σε ένα πλαίσιο κουήρ αφήγησης ή όχι;
Θα είναι όλα αυτά. Για τη ζούγκλα, τα ποτάμια, τα ζώα και για την αγάπη. Την αγάπη για όλα.
Και πότε θα κυκλοφορήσει στα ισπανικά;
Τον Οκτώβριο θα κυκλοφορήσει στα ισπανικά στην Αργεντινή και τον Νοέμβριο στην Ισπανία. Μετά από εκεί και πέρα δεν ξέρω τι θα ακολουθήσει. Ελπίζω και εύχομαι να εκδοθεί και στα αγγλικά και σε άλλες γλώσσες, σε όλον τον κόσμο. Όπως έγινε με τις Περιπέτειες της Τσίνα Άιρον.
Θέλω να μεταφραστεί και στα γαλλικά και στα ελληνικά, φυσικά, αλλά πιο πολύ στα Γκουαρανί. Είναι μία ομάδα διαλέκτων, που ομιλούνται από τους αυτόχθονες στην ευρύτερη περιοχή μεταξύ της Αργεντινής, της Παραγουάης και της Βραζιλίας.
Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας από την Αθήνα;
Ειλικρινά, είμαι πολύ χαρούμενη και νιώθω πολύ άνετα στην Ελλάδα, σχεδόν σαν στο σπίτι μου. Αυτό είναι κάτι εκπληκτικό για μένα, γιατί δεν συμβαίνει στην Ευρώπη γενικά. Σπούδασα 4 χρόνια Αρχαία Ελληνικά, όταν ήμουν φοιτήτρια και τα αγαπώ.
Δεν έχω ξανανιώσει τέτοια φιλοξενία, μου θυμίζει πολύ την πατρίδα μου. Η Αθήνα έχει κάτι από Λατινική Αμερική.
Ευχαριστούμε την Αλεξάνδρα Φαρσάρη για τη διερμηνεία
Η παρουσίαση του βιβλίου «Οι Περιπέτειες της Τσίνα Άιρον» έγινε στο βιβλιοπωλείο «Κομπραί», στο πλαίσιο του Φεστιβάλ ΛΕΑ (Ελληνο-ιβηροαμερικανικό Φεστιβάλ Λογοτεχνίας εν Αθήναις)
