Χαίρομαι ειλικρινά να βλέπω θετικά βήματα LGBTQ αντιπροσώπευσης στην Ελληνική τηλεόραση. Η αντιπροσώπευση στα μίντια είναι πηγή μεγάλης ικανοποίησης και περηφάνιας για όλους μας.
του Κυριάκου Βογιατζή
Έχει τεράστια δύναμη να βλέπουμε την ιστορία μας, τις ζωές μας, τους αγώνες και τις αγωνίες μας να αποτυπώνονται μπροστά στα μάτια μας. Στο σινεμά, στην τηλεόραση, στις τέχνες. Αντιπροσώπευση σημαίνει ορατότητα, αναγνώριση, αποδοχή. Σημαίνει επιβεβαίωση. Αισιοδοξία. Τις περισσότερες φορές όμως αυτή η αντιπροσώπευση δεν έρχεται χωρίς κόστος. Πολύ συχνά στο όνομά της, οι queer ιστορίες μας κόβονται και ράβονται, ώστε να καταναλωθούν ευκολότερα από την ευρύτερη πλειοψηφία. Κομμάτια της ίδιας μας της ιστορίας, από το gay liberation κίνημα και τα χρόνια της κρίσης του AIDS, ως τις ζωές μας και τις αλλαγές που ζούμε σήμερα. Η ουσιαστική αντιπροσώπευση εύκολα μετατρέπεται σε χυδαίο και κούφιο queer baiting. Ένας queer χαρακτήρας σε κάποια σειρά, συνήθως γκέι άντρας, χωρίς βάθος, χωρίς περιεχόμενο. Μονάχα ένα εργαλείο μάρκετινγκ.
Ένα γρήγορο τικ στο κουτάκι της διαφορετικότητας. Οι ιστορίες μας παραμορφώνονται και παρουσιάζονται ως καρικατούρες σε σαπουνόπερα. Λίγο γέλιο, λίγο δάκρυ, ένα τρενάκι συναισθημάτων με μόνο στόχο την εύκολη συγκίνηση. Τη συγκίνηση του στρέιτ, φιλελεύθερου κοινού, και δη των στρέιτ γυναικών. Τα παραδείγματα πολλά: Queer Eye. American Horror Story, Game of Thrones, Glee, ριάλιτι παντός καιρού και είδους, πρόσφατες ελληνικές παραγωγές.
Είναι έκδηλη η τάση τα τελευταία χρόνια για ανάπτυξη και προώθηση queer “προϊόντων” με εύκολη, εμπορεύσιμη φόρμα και δομή, και με στόχο την ικανοποίηση του στρέιτ κοινού. Ένας λευκός, γκέι άντρας από καλή οικογένεια. Μια δόση μελό, μια τζούρα romcom, ένας γάμος, μια πρέζα πικάντικο χιούμορ. Η συνταγή είναι απλή και πετυχαίνει πάντα. Ενώ η μόνη ουσιαστική γυναικεία παρουσία είναι πολύ συχνά ο ρόλος της “fag hag” στρέιτ γυναίκας. Καταλήγουμε λοιπόν στο φαινόμενο, όπου η queer αντιπροσώπευση, οι χαρακτήρες μας και οι ιστορίες μας στο γυαλί έχουν πολύ λίγο να κάνουν με τις ζωές μας. Με όσα έχουν ουσία για εμάς. Αφού έχουν σκοπό την ικανοποίηση της στρέιτ οπτικής και ευαισθησίας. Να χαρεί πως αποδέχεται και αγκαλιάζει τη διαφορετικότητα. Να νιώσει καλά που διαχωρίζεται από τον περιρρέοντα συντηρητισμό των “άλλων”. Πολλές φορές μάλιστα υπηρετεί και την απαλλαγή από την όποια ευθύνη, άγνοια ή αδιαφορία. Δεν πειράζει λοιπόν που κάθε μέρα στηρίζουν και διαιωνίζουν το σύστημα που μας καταπιέζει, μας στιγματίζει, μας ποινικοποιεί, αφού εν τέλει βλέπουν Drag Race και ακολουθούν το Jonathan Van Ness στο Instagram.
Πέρα όμως από όλα αυτά, η μέινστριμ και κερδοφόρα επιχείρηση παραγωγής LGBTQ περιεχομένου διαιωνίζει τον ίδιο ιστορικό αποκλεισμό μας μέσα από την εμπορευματοποίηση της συλλογικής μας ταυτότητας.
Στο όνομα της αντιπροσώπευσης, τα πολύχρωμα προϊόντα των πολιτιστικών βιομηχανιών του 21ου αιώνα συντηρούν τις ίδιες καταπιεστικές δομές. Ο στόχος τους δεν είμαστε εμείς, ούτε η ουσιαστική αντιπροσώπευση ολόκληρου τους φάσματος της κοινότητάς μας. Οι ιστορίες μας ξεπλένονται και αποστειρώνονται, αφαιρώντας την εργατική τάξη, τους εργαζόμενους του σεξ, τους μετανάστες, προκειμένου να παρουσιαστούν ως αξιοπρεπείς και εύπεπτες, φτιαγμένες ειδικά για το αστικό στρέιτ κοινό. Αυτό γίνεται ακόμα πιο εμφανές στο τρόπο που συγκεκριμένα LGBTQ ζητήματα παρουσιάζονται από τα μέινστριμ μίντια.
Σκεφτείτε για παράδειγμα τις διαφορές ανάμεσα στο Stonewall και την καμπάνια για την ισότητα στον γάμο. Το Stonewall ως βίαιη εξέγερση ενάντια στην αστυνομική βία και την κρατική καταπίεση, με επικεφαλής εργαζόμενους του σεξ και μαύρες τρανς γυναίκες. Στον αντίποδα, η ισότητα στο γάμο ως ειρηνική διαμαρτυρία με χρήση έννομων μέσων και την υποστήριξη του αστικού, λευκού γκέι πληθυσμού. Μαντέψτε ποιο από τα δύο ταιριάζει καλύτερα στο καλούπι της fast food αντιπροσώπευσης. Προσπαθώ ειλικρινά να μη φέρω τον Μαρξ σε αυτή την κουβέντα, αλλά είναι προφανές πως η αντιπροσώπευση αυτού του είδους εξυπηρετεί άριστα τον καπιταλισμό. Είναι παραγωγό του. Και είναι απόλυτα λογικό για το σύστημα και τους εκπροσώπους του να στηρίζουν τα τμήματα της queer κοινότητας που κατέχουν ήδη κοινωνικό κεφάλαιο και υγιή εισοδήματα. Όσους έχουν δηλαδή τα χρήματα να αγοράσουν τα εκάστοτε ουράνια τόξα και σπονσορισμένα Pride προϊόντα. Ενώ φυσικά η εργατική τάξη, όσοι ανήκουν στο περιθώριο, όσοι βρίσκονται εκτός νομιμότητας, συνεχίζουν να ζουν στην αβεβαιότητα, στη βία και τις συστημικές διακρίσεις.
Αυτή μας η αντιπροσώπευση που τόσο πολύ μας κάνει περήφανους και χαρούμενους σήμερα, όχι μόνο δεν αψηφεί το στάτους κβο που μας περιθωριοποιεί και καταπιέζει, αλλά στην πραγματικότητα το συντηρεί.
