Ένας απολογισμός της σχολικής χρονιάς που πέρασε

Εργάζομαι στη δημόσια δευτεροβάθμια εκπαίδευση από το 2009. Έχω δουλέψει σε πολλά σχολεία και πάντα βλέπω πως η σχολική κοινότητα ακολουθεί την κοινωνία των ενηλίκων σε ζητήματα που την απασχολούν.

του Χάρη Δημητρακόπουλου

Με αφορμή το μάθημα, τα συμβάντα του σχολείου ή την επικαιρότητα τα παιδιά, ζητούν να μιλήσουν και να ακούσουν για θέματα που δεν είναι γραμμένα στα βιβλία τους. Και εμείς οι εκπαιδευτικοί; Πρέπει να τα κόβουμε αυτά; Είναι «λεπτά ζητήματα» για να τα συζητήσουμε; Πού να μπλέκουμε, έχουμε και την Τράπεζα Θεμάτων και τις Πανελλαδικές να μας πιέζουν να βγάλουμε την ύλη…

Η κοινωνία εξελίσσεται, αλλά τα μαθήματα και τα εγχειρίδια είναι σχεδόν όπως τα άφησα ως μαθητής. Δυστυχώς, το αναλυτικό πρόγραμμα των μαθημάτων παραμένει αγκυροβολημένο σε γενικόλογες γνώσεις και δεξιότητες, χωρίς ποτέ να γίνεται πιο συγκεκριμένο ακολουθώντας τη σύγχρονη πραγματικότητα. Για παράδειγμα, στη Βιολογία που αγαπώ και διδάσκω, «αγνοείται» πως το αναπαραγωγικό μας σύστημα δεν χρησιμοποιείται μόνο για σκοπούς τεκνοποίησης ή πως οι ίντερσεξ καταστάσεις έχουν όνομα και υπάρχουν.

Παράλληλα, και τα αναλυτικά προγράμματα άλλων μαθημάτων – «φανερά» ή «κρυφά» – δεν έχουν φροντίσει να εκπαιδεύουν πάνω στην ανθρώπινη ποικιλομορφία ούτε σε κοινωνικό επίπεδο συμπεριλαμβάνοντας ισότιμα ανθρώπους γύρω μας που μπορεί να έχουν μακρινές καταγωγές, άλλες ή καθόλου θρησκείες ή να φέρουν κάποια αναπηρία και πολύ πιθανό να προέρχονται από ομόφυλες οικογένειες. Η εμπειρία μου από την πραγμάτευση αντίστοιχων θεμάτων με τα παιδιά είναι πως πάντα, ακόμα και αν κάποιες φορές υπάρξουν πειράγματα και γελάκια στην αρχή, αυτά κόβονται όχι επειδή θα υψώσω τη φωνή μου ή θα απειλήσω με τιμωρίες, αλλά επειδή αντιμετωπίζουμε κάθε ζήτημα με σοβαρότητα, ανοικτότητα και αγάπη, μέσα σε ελάχιστα λεπτά από την πρώτη φορά. Το ζητούμενο λοιπόν σε μια ευνομούμενη πολιτεία είναι η συμπερίληψη, που δεν επιτυγχάνεται με ευχολόγια, αλλά με θεσμική κατοχύρωση, επιμόρφωση και στήριξη, παραγωγή υλικού και φυσικά ορατότητα.

Όταν όμως η προσπάθεια για συμπερίληψη επαφίεται στο φιλότιμο των εκπαιδευτικών, τότε είναι πιθανό να μην πραγματοποιηθεί τίποτα περισσότερο από «το υποχρεωτικό μάθημα», για τρεις βασικούς λόγους: άγνοια, προσωπικές πεποιθήσεις, φόβο. Η άγνοια πηγάζει από την πεποίθηση πως «δε μας αφορά» κάτι, παρόλο που στατιστικά σε μια τάξη σίγουρα υπάρχουν παιδιά που όντως τα αφορά. Οι προσωπικές πεποιθήσεις από την άλλη, δε θα έπρεπε να παρεμβαίνουν στη δουλειά μας, όπως ένας δήμαρχος δεν μπορεί να μην τελέσει έναν ομόφυλο γάμο επειδή «δε συμφωνεί» με αυτόν. Τέλος, ο φόβος αφορά σε ανθρώπους που θα ήθελαν, αλλά διστάζουν να αντιμετωπίσουν είτε τα ίδια τα παιδιά, είτε τη διεύθυνση και τους γονείς, που θα εμφανιστούν αντίθετοι σε τέτοια «ευαίσθητα» θέματα.

Όμως, διεθνείς και εθνικοί νόμοι και συμβάσεις, προστατεύουν ρητά τον εκφοβισμό μεταξύ άλλων και λόγω «σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας φύλου και έκφρασης φύλου». Χαρακτηριστικός είναι ο νόμος 5029 του 2023 «Ζούμε αρμονικά, σπάμε τη σιωπή». Πώς λοιπόν θα προλάβουμε φαινόμενα εκφοβισμού αν διστάζουμε να μιλήσουμε για αυτά και να κάνουμε αντίστοιχες δράσεις με σκοπό την πρόληψη;
Πώς θα αντιμετωπίσουμε με ωριμότητα περιστατικά αφού συμβούν κρύβοντας τους λόγους ή αναφέροντάς τους με κωδικές ονομασίες όπως «διαφορετικό» ή «καταλαβαίνεις τι εννοώ», με παράλληλο κλείσιμο ματιού;

Το εντυπωσιακό είναι πως μία σχολική χρονιά αργότερα από τέτοιες νομοθεσίες ή από την ψήφιση της Ισότητας στον γάμο, αλλά και την προγενέστερη «Εθνική Στρατηγική για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+» από την ίδια κυβέρνηση, ακόμα δεν υπάρχει μάθημα Σεξουαλικής Αγωγής, παρά μόνο εργαστήρια δεξιοτήτων με ελεύθερη την προσέγγιση διάφορων θεμάτων από συναδέλφους, που απλώς «δε συμπληρώνουν ωράριο», αλλά και ούτε κάποια σαφή οδηγία ή αναφορά προς τα σχολεία σχετικά με τη διαχείριση των αντίστοιχων ζητημάτων. Αντ’ αυτού, το σχετικό εκπαιδευτικό υλικό, το οποίο είναι εγκεκριμένο από το Ι.Ε.Π. και αναρτημένο στη σχετική πλατφόρμα από το 2020, έπαψε να υπάρχει σε αυτή χωρίς κάποια προειδοποίηση ή αιτιολόγηση πέραν της γενικόλογης ανάγκης για αξιολόγηση και επανασχεδιασμό, έπειτα από ερώτηση του Πολύχρωμου Σχολείου για την αφαίρεση.

Στην πραγματικότητα, δεν απαντήθηκε ποτέ παρά τα επανειλημμένα μηνύματα τόσο του Πολύχρωμου Σχολείου όσο και του Συνήγορου του Παιδιού, εντός της προθεσμίας των 90 ημερών που δίνεται για τις δημόσιες υπηρεσίες, ούτε το γιατί αφαιρέθηκε για αξιολόγηση μόνο η συγκεκριμένη θεματική, ούτε το γιατί δεν παρέμεινε διαθέσιμη μέχρι την τελική επικαιροποίηση, αλλά ούτε και ποια άτομα είναι υπεύθυνα για αυτή τη διαδικασία. Παράλληλα, δεν απαντήθηκε τίποτα ούτε σε σχέση με τις Κατευθυντήριες Γραμμές για την αντιμετώπιση του ΛΟΑΤΚΙ+ εκφοβισμού στα σχολεία, που θα εξασφάλιζαν την τήρηση της υπάρχουσας νομοθεσίας για ένα ασφαλές περιβάλλον για όλα τα παιδιά.

Δυστυχώς, στο κλείσιμο της σχολικής χρονιάς μετράμε περιπτώσεις εκφοβισμού που σχετίζονται με την ολιγωρία του Υπουργείου Παιδείας και την έλλειψη διάθεσης να πάρει σοβαρά τα παραπάνω ζητήματα. Ο βιασμός του 14χρονου κοριτσιού και η αυτοχειρία του 13χρονου αγοριού που ήρθαν στο φως φέρνουν θλίψη, ντροπή και οργή σε κοινωνικό και εκπαιδευτικό επίπεδο και υποδηλώνουν ξεκάθαρη την ανάγκη για πρόληψη και όχι για θεραπεία. Γιατί δεν ήταν οι πρώτες. Αλλά πρέπει να είναι οι τελευταίες. Και πρέπει να φροντίσουμε εμείς για αυτό τόσο ατομικά όσο και θεσμικά.


Ο Χάρης Δημητρακόπουλος είναι εκπαιδευτικός και μέλος του Πολύχρωμου Σχολείου.




Δες και αυτό!