Σήμερα, συμπληρώνονται 26 χρόνια από τον θάνατο του μουσικοσυνθέτη Μάνου Χατζιδάκι, στις 15 Ιουνίου του 1994.
Ο Μάνος Χατζιδάκις έγραφε μουσική για τα όνειρα, για τον άνθρωπο, για τις αθέατες ευαισθησίες της εποχής του. Μελωδίες και λέξεις δημιουργούν μαγικές ατμόσφαιρες και εικόνες. Τα έργα του πια θεωρούνται κλασικά.
Από την ηλικία των τεσσάρων ξεκίνησε να μαθαίνει πιάνο, από την αρμενικής καταγωγής πιανίστρια Αλτουνιάν. Όταν ήταν επτά ετών, οι γονείς του χώρισαν και ήρθε στην Αθήνα με τη μητέρα και την αδελφή του, ενώ όταν έκλεισε τα 10, έχασε τον πατέρα του σε αεροπορικό δυστύχημα. Με την οικονομική ανέχεια της οικογένειας, αλλά και με το ξέσπασμα του Β’ Π.Π., ο αγώνας της επιβίωσης ήταν δύσκολος.
Μεγαλώνοντας πέρασε από πολλά επαγγέλματα, από εκείνο του φορτοεκφορτωτή στο λιμάνι, και του παγοπώλη στο εργοστάσιο της Φιξ, μέχρι του βοηθού νοσοκόμου στο 401, κατά την περίοδο της κατοχής. Δεν ξέχασε, όμως, την αγάπη του για τη μουσική. Από το 1940-1943 έκανε θεωρητικά μαθήματα μουσικής με τον Μενέλαο Παλλάντιο, και παράλληλα, παρακολουθούσε ως ακροατής μαθήματα στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, χωρίς ωστόσο, να ολοκληρώσει ποτέ επίσημα οποιεσδήποτε σπουδές.
Κατά την τελευταία περίοδο της κατοχής συμμετείχε ενεργά στον αντιστασιακό αγώνα και εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ Παγκρατίου.
Η πρώτη εμφάνιση του Χατζιδάκι ως συνθέτη πραγματοποιείται το καλοκαίρι του 1944, σε ηλικία 19 ετών, με τη συμμετοχή του στην κωμωδία «Ο Τελευταίος Ασπροκόρακας» του Αλέξη Σολομού από το νεοσύστατο Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν. Η παράσταση έκανε πρεμιέρα στις 10 Ιουλίου 1944 και ανέβηκε για έξι Δευτέρες στο υπαίθριο θεατράκι «Παρκ» επί της οδού Χέυδεν.
Αναγνωρίστηκε στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για το μουσικό του έργο, διετέλεσε επικεφαλής του “Τρίτου Προγράμματος” και συναντήθηκε με προσωπικότητες, όπως ο Ελύτης, ο Κουν, ο Τσαρούχης, ο Σεφέρης, ο Γκάτσος, ο Σικελιανός, κα.
Ομοφοβικός κίτρινος πόλεμος
Αξίζει να σημειώσουμε τον ομοφοβικό κίτρινο πόλεμο, που δέχτηκε από την εφημερίδα «Αυριανή» του Γιώργου Κουρή, κατά τη δεκαετία του ’80. Η «Αυριανή» χρησιμοποίησε χαρακτηρισμούς για τον ίδιο, όπως “χαμερπής ομοφυλόφιλος” , “σκουληκιασμένο τομάρι” , “κάθαρμα” , “απόβρασμα” , κα.
Ο ίδιος, τότε, απάντησε μέσω ενός άρθρου από το περιοδικό “Τέταρτο” , με το οποίο ζητούσε, μάλιστα, από τον Ανδρέα Παπανδρέου, να πάρει αποστάσεις από την εφημερίδα. Αυτό προκάλεσε την αντίδραση της εφημερίδας, όπου προσπάθησε να διαβάλλει την εικόνα του συνθέτη, παρουσιάζοντάς ως «κλέφτη φόρων» που χρωστάει στην εφορία, και που δήθεν διαπραγματεύεται με τη χούντα, για την παραγραφή του χρέους του. Ο ίδιος, αυτή τη φορά, απάντησε με αγωγή.
Μάλιστα, τον Σεπτέμβριο του 1987 στο Καλλιμάρμαρο ο Χατζιδάκις μίλησε δημοσίως κατά της «Αυριανής» που “μολύνει τον ελλαδικό χώρο με αναίδεια, χυδαιότητα, τραμπουκισμό και κολακεία συμπολιτών μας” με αποτέλεσμα την επόμενη κιόλας μέρα η εφημερίδα να δημοσιεύει ένα άρθρο με τίτλο:“Ψυχικό AIDS ανώμαλου εκμαυλιστή” που μεταξύ άλλων ανέφερε τα εξής:
“Ποιος έδωσε το δικαίωμα στον απαίσιο εκμαυλιστή νέων που ακούει στο όνομα Χατζιδάκις, ποιος επέτρεψε σ’ αυτό το απόβρασμα να παίρνει το μικρόφωνο στα χέρια του και να διασύρει τον Δήμο Αθηναίων; […] Να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από το ηθικό AIDS αυτού του βρωμερού υποκειμένου.”
Ο Χατζιδάκις για τον ρατσισμό και τον φασισμό
Τέλος, αξίζει να θυμηθούμε ένα απόσπασμα από το κείμενο για τον ρατσισμό και τον φασισμό που έγραψε ο Μάνος Χατζιδάκις τον Φεβρουάριο του 1993, που είναι επίκαιρο όσο ποτέ σήμερα. Το εν λόγο κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε σε αντιναζιστική συναυλία με την Ορχήστρα των Χρωμάτων, και αναδημοσιεύτηκε από την Ελευθεροτυπία:
«Ο νεοναζισμός, ο φασισμός, ο ρατσισμός και κάθε αντικοινωνικό και αντιανθρώπινο φαινόμενο συμπεριφοράς δεν προέρχεται από ιδεολογία, δεν περιέχει ιδεολογία, δεν συνθέτει ιδεολογία. Είναι η μεγεθυμένη έκφραση-εκδήλωση του κτήνους που περιέχουμε μέσα μας χωρίς εμπόδιο στην ανάπτυξή του, όταν κοινωνικές ή πολιτικές συγκυρίες συντελούν, βοηθούν, ενισχύουν τη βάρβαρη και αντιανθρώπινη παρουσία του. […]
Η μόνη αντιβίωση για την καταπολέμηση του κτήνους που περιέχουμε είναι η Παιδεία. Η αληθινή παιδεία και όχι η ανεύθυνη εκπαίδευση και η πληροφορία χωρίς κρίση και χωρίς ανήσυχη αμφισβητούμενη συμπερασματολογία. Αυτή η παιδεία που δεν εφησυχάζει ούτε δημιουργεί αυταρέσκεια στον σπουδάζοντα, αλλά πολλαπλασιάζει τα ερωτήματα και την ανασφάλεια. […]
Και το Κακό ελλοχεύει χωρίς προφύλαξη, χωρίς ντροπή. Ο νεοναζισμός δεν είναι θεωρία, σκέψη και αναρχία. Είναι μια παράσταση. Εσείς κι εμείς. Και πρωταγωνιστεί ο Θάνατος» .
