Πόσο «κανονικά» επιτρέπεται να υπάρχουμε; Πόσο ελεύθερα μπορούμε να επιθυμούμε;
Με αυτά τα λόγια η Μάρτα Μπάκρι μας συστήνει το ανεξάρτητης ελληνικής παραγωγής ντοκιμαντέρ της «Cum as you are», το οποίο γυρίστηκε στην Ισπανία και στην Ελλάδα, συμμετείχε στο επίσημο πρόγραμμα του 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης 2025 και προβάλλεται από 23/6 στο σινέ Τριανόν.
Άτομα με αναπηρία, ένας Έλληνας σεξουαλικός βοηθός και πρόσωπα της ΛΟΑΤΚΙΑ+ κοινότητας, μιλούν για την επιθυμία, την πρόσβαση, την ένταξη, την αγάπη, τη φροντίδα, αλλά και για τα πρότυπα, τα κοινωνικά ταμπού και τον αποκλεισμό.
Ο φακός της δεν εστιάζει στις διαφορές, αλλά στις κοινές επιθυμίες που έχουν όλοι οι άνθρωποι -ανεξάρτητα από φύλο, σεξουαλικό προσανατολισμό, σωματική κατάσταση, ηλικία- να δείξουν το σώμα τους, να λάβουν αποδοχή για αυτό, να εμπλακούν σε σεξουαλικές περιπέτειες, ν’ ανεβάσουν βίντεο στο διαδίκτυο, κυριολεκτικά να το γιορτάσουν, και ό,τι άλλο αυτό συνεπάγεται.
Ακούγεται άβολο; Δεν θα έπρεπε όμως.
Η ιστορία της σεξουαλικότητας στον νεωτερικό κόσμο για αιώνες είχε να αναμετρηθεί με θρησκευτικούς, ηθικούς και κοινωνικούς κανόνες, ρατσιστικές διακρίσεις, αδυσώπητους περιορισμούς που, μόνο προς τα τέλη της δεκαετίας του ’60 και με τη δυναμική παρουσία κινημάτων χειραφέτησης αμφισβητήθηκαν, ώστε να μπορούν σήμερα ομάδες και άτομα να διεκδικούν την αξιοπρέπεια και στο σεξ. Εξακολουθούν ωστόσο να υπάρχουν ταμπού και προκαταλήψεις, βαθιά ριζωμένες στις προσλαμβάνουσες εικόνες με τις οποίες μεγαλώνουμε και συχνά διαπαιδαγωγούμαστε. Η δυσφορία φύλου, η ομοερωτικότητα, η αναπηρία -σωματική και ψυχική-υπήρξαν στίγματα που, για την κυρίαρχη άποψη το πολύ-πολύ δικαιούντο να υπάρχουν «στο κρεββάτι τους» και πουθενά αλλού. Στον δημόσιο χώρο και λόγο κυριαρχούν τα «κανονικά» σώματα.
Όπως αναφέρεται σε κάποιο στιγμιότυπο της ταινίας, «Το ανάπηρο σώμα θεωρείται έκπτωτο σώμα». Γι’ αυτό έχει τόσο μεγάλη σημασία να προβάλλεται η ισότιμη αποδοχή των ανάπηρων σωμάτων, όλων των σωμάτων.
Το πρώτο μέρος του διάρκειας 100 λεπτών ντοκιμαντέρ εστιάζει στην εμπειρία της αναπηρίας. Το δεύτερο μέρος συνθέτουν αποσπάσματα από εκδηλώσεις σωματείων της Ελληνικής λοατκι+ κοινότητας (Intersex Greece, Proud Seniors Greece κ.α.), με αντικείμενο τις διακρίσεις και τη σεξουαλική καταπίεση μιας διαφορετικής μορφής ως προς το βίωμα, αλλά όχι και τόσο ξένης ως προς τους στερεοτυπικούς αποκλεισμούς και την «αορατότητα». Όλα αυτά αποδομεί το «εορταστικό» φινάλε με το πάρτι υπό τους ήχους του αειθαλούς Supernature, της ντίσκο επιτυχίας του Cerrone από το 1977, οι στίχοι του οποίου μιλούν για όλα αυτά…
Συνομιλώντας με τη σκηνοθέτρια Μάρτα Μπάκρι
Τι σε παρακίνησε να κάνεις ένα ντοκιμαντέρ για το διαφορετικό στο σεξ; Πώς σκέφτηκες να συνδυάσεις αυτές τις δυο διαφορετικές ομάδες (ανάπηρα άτομα και λοατκι+);
Όλα ξεκίνησαν όταν έτυχε να ακούσω μια τηλεοπτική συνέντευξη του Δημήτρη Ζώρζου το 2018, όπου έλεγε πως «οι άνθρωποι εχουν την τάση να βλέπουν τα άτομα με αναπηρία ως ασεξουαλικά αγγελούδια/παιδιά και όχι ως σεξουαλικά όντα». Εκεί μου έγινε το κλικ, καθώς συνειδητοποίησα πως το σεξ είναι κάτι που μας αφορά όλους μας, χωρίς κανέναν αποκλεισμό.
Στο αρχικό μου σχέδιο οι πρωταγωνιστές μου ήταν μόνο άτομα με αναπηρία. Το ταξίδι στην Ισπανία υπήρξε άκρως διαφωτιστικό. Εκεί βίωσα και κατανόησα την έννοια της συμπερίληψης, και έτσι άρχισε να αμβλύνεται η οπτική μου.
Και έτσι φυσικά, ακολούθησε και η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, καθώς και οι δύο αυτές κοινωνικές ομάδες βάλλονται αν όχι από τα ίδια, σίγουρα όμως από παρόμοια κοινωνικά στερεότυπα και βιώνουν καθημερινά αποκλεισμούς. Ταυτόχρονα μάχονται στον πυρήνα τους για κοινές ανάγκες, αγωνίες και δικαιώματα, όπως αυτά της ορατότητας, της αποδοχής, των ίσων ευκαιριών, διεκδικώντας μια ισότιμη θέση στην παιδεία, την εργασία, την πρόσβαση στην υγεία… Και όλα αυτά σε μια κοινωνία όπου το σώμα μάχεται να υπάρχει «όπως είναι», προσβλέποντας την μέρα όπου το φύλο και η αναπηρία δεν θα επιδέχεται αποκλεισμό, και η ποικιλομορφία και η διαφορετικότητα θα είναι η νέα κανονικότητα, με όλους εμάς να προχωράμε στον ίδιο ρυθμό.
Πες μας μερικά πράγματα για τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ.
Ήταν ένα πολύ δύσκολο πρότζεκτ, χωρίς καμία χρηματοδότηση παρότι χτύπησα όλες τις πόρτες.. δημόσιους οργανισμούς και ιδιωτικά ιδρύματα, και οι απαντήσεις ήταν αρνητικές για όλα αυτά τα χρόνια, παρά την συμπεριληπτική και λοάτκι+ friendly «agenda» που διαφημίζουν πως πρεσβεύουν (το γνωρίζουμε όλοι πως όλα είναι εμπόριο, κανείς ποτέ δεν νοιάστηκε για την ψυχή μας).
Παρόλα αυτά οι μέρες των γυρισμάτων ήταν το κάτι άλλο. Υπήρχαν όλα τα συναισθήματα, περίεργο κοκτέιλ.. άγχος, ενθουσιασμός, φόβος, χαρά, νεύρα.. η αστείρευτη γαλήνη από όταν πατάς το rec και ανασαίνεις μαζί με το εδώ και το τώρα.. κάτι σαν τον έρωτα!
Όλο αυτό το ταξίδι με τις ακόλουθες στιγμές συνειδητοποίησης με έφεραν πιο κοντά στην κατανόηση της ψυχοσύνθεσης του ανθρώπου και του κόσμου. Κρατάω τις ημέρες των γυρισμάτων ως τις καλύτερες εμπειρίες της ζωής μου, τις οποίες καμία χρηματοδότηση-αμοιβή δεν μπορεί να αγγίξει. Σίγουρα η παραγωγή της ταινίας δεν θα διαρκούσε τόσα χρόνια, και θα έβγαινε τεχνικά σε πολύ πιο υψηλό επίπεδο αν υπήρχε οικονομική βοήθεια.. Αλλά τι να λέμε.. το επίπεδο της ταινίας είναι οι πρωταγωνιστές της και τα όσα μοιράζονται μαζί μας, τίποτα άλλο!
Πώς ήρθες σε επαφή με τα άτομα που παρουσιάζεις στο κομμάτι στην Ισπανία;
Προφανώς ο άνθρωπος κλειδί και ο συνδετικός κρίκος στο κομμάτι της Ισπανίας ήταν ο Δημήτρης Ζώρζος, ένας εξαίρετος άνθρωπος, αλτρουιστής και πρωτοπόρος, κάτι που μπορείς να καταλάβεις πολύ απλά και εύκολα από τον τρόπο που μιλά στις συνεντεύξεις του. Εγώ ήμουν τυχερή που τον γνώρισα και τον έζησα από κοντά γιατί με εξέλιξε ως άνθρωπο.
Ο Δημήτρης ήταν οραματιστής και υπέρμαχος του δικαιώματος στην σεξουαλική αξιοπρέπεια. Εύχομαι το έργο του να αποτελέσει έμπνευση αλλά και βάση στο να αναπτυχθεί και εδώ στην Ελλάδα η υπηρεσία της σεξουαλικής βοήθειας, ένα ζήτημα ταμπού που συνεχώς υποκρύπτεται καθώς δυστυχώς ακόμα πρωτεύοντα ρόλο στην Ελλάδα αποτελούν ζητήματα καθημερινής επιβίωσης όπως προσβασιμότητα, προσωπική βοήθεια, κ.α.).
O έρωτας, το σεξ, η αυτοδιάθεση και η αξιοπρέπεια είναι βασικά δικαιώματα και μας αφορούν όλους μας, και πρέπει να το καταλάβουμε επιτέλους και να το διεκδικήσουμε ενωμένοι όλοι σαν γροθιά, να πετάξουμε τον φόβο, τις προκαταλήψεις, τον ρατσισμό, τα στερεότυπα και τα κονσερβοποιημένα πρότυπα στο καλάθι των αχρήστων.
Οι άνθρωποι που μιλούν στην κάμερα δείχνουν να έχουν εμπιστοσύνη και οικειότητα να εκφραστούν. Πώς κατάφερες να «ανοιχτούν»;
Στην Ισπανία είχα τρελό team, τον Δημήτρη και την κινηματογραφίστρια Μαρία Χατζή, και τα γυρίσματα στην Βαλένθια και την Βαρκελώνη κύλησαν σαν νεράκι. Το τέμπο ήταν ιλιγγιώδες, και μας βγήκε πάρα πολύ υλικό αφού είχαμε κινηματογραφήσει 10 άτομα. H Ισπανική κοινωνία είναι ιδιαίτερα απελευθερωμένη σεξουαλικά, οπότε και οι πρωταγωνιστές της μίλησαν αβίαστα στην κάμερα.
Στην Ελλάδα μου βγήκε πιο δύσκολα. Λόγω και δικής μου συστολής, αλλά και γενικότερης συστολής επί του θέματος «σώμα-σεξουαλικότητα», ένα πολύ μεγάλο ταμπού στην κοινωνία μας. Παρόλα αυτά χρειάστηκε λίγη συζήτηση παραπάνω, και αυτά που μας καίνε δεν άργησαν να βγουν στην επιφάνεια.
Με ποιο κριτήριο επέλεξες τις δραστηριότητες που μαγνητοσκόπησες στην Ελλάδα (ιντερσεξ και λοατκι+ μεγαλύτερης ηλικίας);
Όπως προανέφερα, η ροή του ντοκιμαντέρ γεννήθηκε στην πορεία, και αυτή είναι άλλωστε και η μαγεία του ντοκιμαντέρ, σε οδηγεί η ίδια η ζωή, αν αφεθείς… και το να κινηθώ προς την λοάτκι+ κοινότητα ήρθε σαν δώρο για μένα καθώς με οδήγησε και με βοήθησε στο να αποτινάξω και κάποια δικά μου κοινωνικά στερεότυπα.
Γι’αυτόν τον λόγο αποφάσισα να συμπεριλάβω στην αφήγηση του ντοκιμαντέρ την ταυτότητα του «φύλου», του «είμαι», του «υπάρχω», του «ζω όπως είμαι», και «όπως θέλω να είμαι» χωρίς καμία εξαίρεση, χωρίς καμία ταμπέλα, χωρίς κανέναν αποκλεισμό, και κανένα ηλικιακό όριο. Ο ηλικιακός ρατσισμός είναι υπαρκτός και συναντάται καθημερινά σε όλες της εκφάνσεις της ζωής βάζοντας ακόμα παραπάνω μέτρα και όρια στην επιλογή, στον έρωτα, στην έκφραση..
Το ντοκιμαντέρ σου έρχεται σε μια συγκυρία στην οποία δρομολογούνται αντί-gender κρατικές πολιτικές (ΗΠΑ), επιθέσεις στη λοατκι+ κοινότητα (π.χ. απαγόρευση pride Βουδαπέστης). Ταυτόχρονα εκφράζονται αντί-gender τοποθετήσεις και από κοινωνικές ομάδες, κομμάτια του φεμινισμού, κινήσεις ποινικοποίησης της σεξεργασίας. Πώς πιστεύεις ότι μπορεί να λειτουργήσει το «Cum as you are» μέσα σε αυτές τις προκλήσεις;
Το «Cum as you are» πιστεύω και εύχομαι να λειτουργήσει διαφωτιστικά όπως λειτούργησε και σε μένα. Να καταλάβουμε πως το όλο νόημα είναι να ζούμε.. να συνυπάρχουμε με σεβασμό.. και να καυλώνουμε με ότι και αν κάνουμε, όσο το δυνατόν περισσότερο μπορούμε. Οι καιροί είναι χάλια! Άνθρωποι και μωρά πεθαίνουν κάθε μέρα από την πείνα, από πολέμους..είδη εξαφανίζονται.. Υπάρχει ακραίος κανιβαλισμός και σαδισμός. Ωστόσο βλέπω πως η περίοδος του Κόβιντ παρόλο που μας εγκλώβισε, μας τρομοκράτησε, και μας έφερε κοντά στον θάνατο, παράλληλα μας αφύπνισε και μας οδήγησε σε μια απελευθέρωση, μια οντολογική ανασύσταση..του «ποιοι είμαστε», «πού πάμε»..
Βλέπω το μέλλον αρκετά ελπιδοφόρο. Έχει αλλάξει πλέον η σελίδα. Παραφωνίες πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν, αλλά ο ζυγός πλέον έχει γυρίσει προς το μέρος μας. Η νέα γενιά δεν κυοφορεί πια τις μισαλλοδοξίες του παρελθόντος.
Και το ζητούμενο, σ ’αυτό το όλο πέρασμα, είναι να αποκτήσουμε επιτέλους ενσυναίσθηση, να μπορέσουμε να κατανοήσουμε το αίσθημα του Όλου, και να καταλάβουμε επιτέλους πως όλες οι κοινωνικές συμβάσεις που «υπηρετούμε», ο καπιταλισμός, και τα παιχνίδια εξουσίας έχουν ως στόχο να μας εργαλειοποιήσουν και να εμπορευματοποιήσουν εμάς και την ίδια μας την ζωή, τρώγοντας άπειρο χρόνο απ΄το μικρό μας σύντομο ταξίδι. Τώρα είναι η καλύτερη στιγμή από ποτέ για να ξυπνήσουμε από τον ασπλαχνο ανθρωποκεντρισμό μας, και να ζήσουμε με ευγένεια και σεβασμό προς την φύση, τα όντα και το όλο σύνολο..
Νομίζω ότι είναι η πρώτη σου μεγάλου μήκους ταινία. Ποια είναι τα επόμενα κινηματογραφικά σου σχέδια;
Είχα την τύχη να γνωρίσω έναν πολύ ωραίο άνθρωπο από την ομάδα των Proud Seniors στο περσινό περίπτερό τους στο Σύνταγμα στο Ρride 2024. Mε έχει μαγέψει η ψυχοσύνθεσή της και το ποιόν της…Δυστυχώς κάποια θέματα υγείας με καθυστερούν αλλά εύχομαι να τα καταφέρω και να δημιουργήσουμε ένα ντοκιμαντέρ αντάξιό της, χωρίς καθυστερήσεις.
Κλείνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους αυτούς τους ανθρώπους που συνέθεσαν το ντοκιμαντέρ και με πήγαν ένα βήμα παραπέρα. Ευχαριστώ θερμά και εσάς που με φιλοξενήσατε με αυτήν την συνέντευξη. Και εύχομαι επιτέλους να λατρέψουμε την πέτσα μας, τον εαυτό μας και τους άλλους, όπως ακριβώς είμαστε. Γιατί η πραγματική ομορφιά απέχει έτη φωτός από τα ρετούς, τα φίλτρα και την πλαστικούρα του ψηφιακού κόσμου.
INFO: Το Cumasyouare θα προβληθεί στο σινέ Τριανόν 23, 24 και 25 Ιουνίου στις 21.00.
Παράλληλες Εκδηλώσεις
Δευτέρα 23 Ιουνίου: – Panel Συζήτησης με τους πρωταγωνιστές και τη σκηνοθέτη
Συμμετέχουν:
Cool Crips: Σπύρος Νταντανίδης, Γρηγόρης Χρυσικός
Proud Seniors: Σύλβια Φεσσά – Ιατρός
Ανδρέας Κολίσογλου: Καλλιτέχνης, Ψυχολόγος
Μάρτα Μπάκρι: Σκηνοθέτης
Συντονίζει η Δήμητρα Κυρίλλου, Αντιπρόεδρος Proud Seniors Greece
Τρίτη 24 & Τετάρτη 25 Ιουνίου – Ανοιχτή Συζήτηση με τη Σκηνοθέτη
