Η ελευθεροτυπία, τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα και ελευθερία για ειρηνικές συγκεντρώσεις έχουν πληγεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19.
Η κατάσταση των πολιτικών ελευθεριών σε όλο τον κόσμο είναι ζοφερή, σύμφωνα με μια νέα μελέτη, που διαπίστωσε ότι το 87% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε κράτη που θεωρούνται «κλειστά», «καταπιεσμένα» ή «που κωλυσιεργούν.»
Κυβερνήσεις χρησιμοποιούν την πανδημία ως δικαιολογία
Η αύξηση είναι στο 4% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, καθώς διαπιστώθηκε ότι τα πολιτικά δικαιώματα έχουν επιδεινωθεί σχεδόν σε κάθε χώρα του κόσμου, κατά τη διάρκεια της Covid-19.
Ορισμένες κυβερνήσεις έχουν χρησιμοποιήσει την πανδημία ως δικαιολογία για τον περιορισμό των δικαιωμάτων, όπως η ελευθερία του λόγου, η ειρηνική συγκέντρωση και η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι, σύμφωνα με το Civicus Monitor, μια συμμαχία ομάδων της κοινωνίας των πολιτών, που αξιολόγησαν 196 χώρες.
Χρησιμοποιώντας μεθόδους, όπωςη κράτηση διαδηλωτών, η υπερβολική χρήση βίας, η λογοκρισία, οι επιθέσεις εναντίον δημοσιογράφων, η παρενόχληση και ο εκφοβισμό των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πολλές κυβερνήσεις έχουν χρησιμοποιήσει την Covid-19 για «εισαγωγή ή εφαρμογή πρόσθετων περιορισμών στις πολιτικές ελευθερίες» , επισημαίνει η έκθεση.
Η ομάδα κατηγοριοποίησε τα κράτη ως προς τις θεμελιώδεις ελευθερίες του συνεταιρίζεσθαι, την ειρηνική συνάθροιση και την έκφραση ως «κλειστά», «καταπιεσμένα», «που κωλυσιεργούν», «περιορισμένα» ή ως «ανοιχτά» , με βάση μια μεθοδολογία που συνδυάζει διάφορες πηγές δεδομένων.
Περισσότερο από το ένα τέταρτο του πληθυσμού ζει στις χώρες με τη χειρότερη βαθμολογία, όπου κρατικοί και μη κρατικοί φορείς συνήθως φυλακίζουν, τραυματίζουν και σκοτώνουν ανθρώπους, επειδή προσπαθούν να ασκήσουν τα δικαιώματά τους. Η Κίνα, η Σαουδική Αραβία και το Τουρκμενιστάν είναι μεταξύ των χωρών αυτής της κατηγορίας.
«Η χρήση της κράτησης, ως βασική τακτική για τον περιορισμό των διαμαρτυριών δείχνει μόνο την υποκρισία των κυβερνήσεων, που χρησιμοποιούν την Covid-19 ως αφορμή για να καταργήσουν τις διαμαρτυρίες, [καθώς] ο ιός είναι πιο πιθανό να εξαπλωθεί σε περιορισμένους χώρους, όπως οι φυλακές» , δήλωσε η επικεφαλής του Civicus Monitor, Marianna Belalba Barreto.
«Η έρευνά μας αντικατοπτρίζει μια εμβάθυνση της πολιτικής χωρικής κρίσης σε όλο τον κόσμο και υπογραμμίζει πώς οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν την πανδημία ως δικαιολογία για περαιτέρω περιορισμό των δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της έγκρισης νομοθεσίας για την ποινικοποίηση του λόγου.»
Μόνο δύο χώρες βελτίωσαν τη βαθμολογία τους
Από τις 196 χώρες που αξιολογήθηκαν για τη μελέτη, μόνο δύο – η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και το Σουδάν – βελτίωσαν τη βαθμολογία τους, μεταβαίνοντας από την κατηγορία «κλειστά» στην κατηγορία «καταπιεσμένα» . Έντεκα χώρες υποβαθμίστηκαν, μεταξύ των οποίων οι Η.Π.Α., η Κόστα Ρίκα, η Ακτή του Ελεφαντοστού, το Ιράκ, οι Φιλιππίνες και η Σλοβενία.
Συνολικά, σύμφωνα με την έκθεση, οι προοπτικές για τις πολιτικές ελευθερίες των ανθρώπων είναι δυσοίωνες.
Στις Η.Π.Α., καθώς εκατομμύρια διαδηλωτές συμμετείχαν στο κίνημα Black Lives Matter, η κυβέρνηση Τραμπ απάντησε με υπερβολική δύναμη, αστυνομική βία και μαζικές κρατήσεις, σύμφωνα με τη μελέτη. Τα τελευταία χρόνια, αρκετά κράτη έχουν θεσπίσει νόμους που περιορίζουν το δικαίωμα των ανθρώπων να διαμαρτύρονται ειρηνικά, ενώ στις Η.Π.Α., οι δημοσιογράφοι κρατούνται όλο και περισσότερο, τραυματίζονται κατά τη διάρκεια συνεντεύξεων, ή όταν καλύπτουν διαμαρτυρίες, σύμφωνα με ερευνητές. Η δε Χιλή, η Κόστα Ρίκα και ο Ισημερινός υποβαθμίστηκαν.
Στη Δυτική Αφρική, τέσσερις χώρες – η Ακτή του Ελεφαντοστού, η Γουινέα, ο Νίγηρας και το Τόγκο – υποβαθμίστηκαν από την κατηγορία «που κωλυσιεργούν» έπεσαν στην κατηγορία «καταπιεσμένες» χώρες.
Aποκλεισμένες ομάδες πληθυσμού
Μια άλλη τάση που επισημάνθηκε από την ερευνητική ομάδα ήταν η άμεση στόχευση αποκλεισμένων ομάδων όπως ΛΟΑΤΚΙ+, μετανάστες ή πρόσφυγες, δήλωσε ο ερευνητής του Civicus Monitor, Josef Benedict.
«Στην Ουγκάντα, είδαμε ΛΟΑΤ άτομα να στοχοποιούνται με το πρόσχημα της Covid-19… ενώ στην Ινδία, μετανάστες, οι οποίοι έχουν ήδη επηρεαστεί αρνητικά από κυβερνητικές πολιτικές, αντιμετώπισαν περαιτέρω παραβιάσεις από το κράτος» , δήλωσε ο Benedict.
“Η επέκταση της επιτήρησης είναι, επίσης, ανησυχητική. Η Κίνα, η οποία είχε ήδη μια εκτεταμένη βιομηχανία επιτήρησης, χρησιμοποίησε την πανδημία για να επεκτείνει αυτήν την τεχνολογία, και στην Αρμενία και το Ισραήλ, οι κυβερνήσεις έλαβαν μέτρα παρακολούθησης πολύ πέρα από αυτό που είναι αποδεκτό, βάσει του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα.”
Η κατάσταση σε Ευρώπη και Ελλάδα
Όσον αφορά στην Ευρώπη, οι «αυταρχικές» κινήσεις των κυβερνήσεων που χρησιμοποιούν την πανδημία «ως πρόσχημα για τον περιορισμό των ελευθεριών» έχουν περιορίσει τα πολιτικά δικαιώματα στην Ουγγαρία, την Πολωνία, τη Σλοβενία και τη Σερβία.
Για την Ελλάδα, αν και βρίσκεται στην κατηγορία “περιορισμένη” ενδεικτικά είναι τα λόγια του Επικεφαλής του Γραφείου Ε.Ε./Βαλκανίων της RSF, Pavol Szalai:
“Η στρατηγική των ελληνικών αρχών είναι ξεκάθαρη: αποθαρρύνετε τους δημοσιογράφους να μην αναφέρουν πώς διαχειρίζονται την προσφυγική κρίση στη Λέσβο, ακόμη και με το κόστος της αστυνομικής βίας. Όχι μόνο παραβιάζουν την ελευθερία του Τύπου, αλλά αρνούνται, επίσης, το δικαίωμα ενημέρωσης στο τοπικό και διεθνές κοινό, καθώς συζητά τη βοήθεια στην Ελλάδα. Οι αρχές πρέπει να επιτρέψουν αμέσως στους δημοσιογράφους να έχουν πρόσβαση στους χώρους προσφύγων.”
Στην έκθεση αναφέρεται μάλιστα ότι ο αποκαλούμενος «νόμο Χρυσοχοΐδης» που τέθηκε σε ισχύ στις 10 Σεπτεμβρίου 2020, χρησιμοποιείται συχνά ως πρόσχημα για τη διακοπή συγκεντρώσεων διαμαρτυρίας, καθώς η καταστολή συνοδεύεται από χειροβομβίδες αναισθητοποίησης, δακρυγόνα και συλλήψεις. Όπως αναφέρεται, ο νέος νόμος που διέπει τις δημόσιες συνελεύσεις προκάλεσε σημαντική αναταραχή στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ενώ, παρόλο που η έκδοση που τελικά εγκρίθηκε από τον νομοθέτη ήταν λιγότερο περιοριστική από την πρώτη πρόταση που έκανε ο Έλληνας υπουργός Προστασίας του Πολίτη, ο νόμος εξακολουθεί να μην είναι σύμφωνος με τις αρχές του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Το Civicus Monitor ζητά από τις κυβερνήσεις να συνεργαστούν με την κοινωνία των πολιτών και τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για «να σταματήσουν αυτή την καθοδική πορεία και παλέψουν ενάντια στις αυταρχικές δυνάμεις.»
