Όταν το κράτος σε βλέπει αλλά αρνείται να σε «δει»!
Αγαπητό Κυπριακό κράτος,
Χτες βρέθηκε το πτώμα του Βαγγέλη Γιακουμάκη, του έλληνα φοιτητή που αγνοείτο για περισσότερο από ένα μήνα. Έφερε βαθιά τραύματα στους καρπούς και το μαχαίρι της φερόμενης αυτοκτονίας βρέθηκε δίπλα στη σορό του. Θύμα εκφοβισμού, προτίμησε να δώσει ο ίδιος τέλος στη ζωή του.
Ο εκφοβισμός είναι πολυσυζητημένο θέμα στις μέρες μας. Συμβαίνει στα σχολεία, συμβαίνει στο εργασιακό περιβάλλον, συμβαίνει στο σπίτι, συμβαίνει στο διαδίκτυο. Οι πιο ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας είναι και τα πιο συχνά του θύματα, ακριβώς λόγω της αδυναμίας τους να γίνουν αποδεκτά από τη μάζα. Τις περισσότερες φορές, η αφορμή είναι κάποιο χαρακτηριστικό του θύματος που το κάνει να ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους.
Ο Γιακουμάκης φαίνεται ότι εκφοβιζόταν από συμφοιτητές του, είτε επειδή ήταν διαφορετικός, είτε επειδή εκείνοι τον θεωρούσαν διαφορετικό: ομοφυλόφιλο, πούστη. Ο ίδιος, αδύναμος να αντιδράσει στον εξευτελισμό του, προτίμησε να δώσει τέλος στη ζωή του παρά τα νέα να φτάσουν στην οικογένεια του. «Παρά τα νέα να φτάσουν στην οικογένειά του….»
Το πιο σκοτεινό σημείο αυτού του θέματος είναι, πως ένα παιδί με διαφορετικές σεξουαλικές προτιμήσεις, δεν έχει να αντιμετωπίσει μόνο τους εκφοβιστές του, αλλά και να σηκώσει την ευθύνη του διασυρμού της οικογένειάς του από τη «γειτονιά». Την ευρύτερη κοινωνία, που μεγαλώνει τα παιδιά της με τον ίδιο τρόπο που μεγάλωσε η ίδια: γεμάτη διαστρεβλωμένες έννοιες για το τι είναι αποδεκτό και τι όχι, τι είναι αρσενικό και τι είναι θηλυκό, πανέτοιμη να καταδικάσει, να χλευάσει και να θάψει οτιδήποτε την αναγκάζει να βγει από τη ζώνη ασφάλειας που έχει η ίδια δημιουργήσει, ανίκανη να αντιληφθεί το αυτονόητο: όλοι είμαστε διαφορετικοί με κάποιο τρόπο.
Αν ο Γιακουμάκης ήταν χοντρός, αν ήταν άσχημος, αν ήταν τραυλός ή είχε μεγάλη μύτη, αν ήταν αφρικανός ή ασιάτης, τότε το μαρτύριό του μπορεί να είχε διαφορετική κατάληξη. Μπορεί να μην έφτανε στο σημείο να θέσει ο ίδιος τέρμα στη ζωή του. Θα μπορούσε – ίσως – να βρει τη δύναμη να ζητήσει βοήθεια. Όμως, για τον Γιακουμάκη, όπως και για τις περισσότερες περιπτώσεις νέων, αγόρια και κορίτσια, που κρύβουν τη σεξουαλικότητά τους προτιμώντας να ζουν διπλή ζωή, το πιο τρομακτικό που μπορεί να τους συμβεί είναι να απογοητεύσουν την οικογένειά τους. Να πληγώσουν τους γονείς τους, να προκαλέσουν θυμό και καβγάδες ανάμεσά τους, να βάλουν εκείνους που αγαπούν στη θέση του θύματος που θα πρέπει να αντιμετωπίσει τους ψιθύρους και τα σχόλια του περίγυρου για την «κατάντια» του παιδιού τους. «Και χαιρόταν ο πατέρας του πως έκανε γιο» θα λέει η γειτονιά χαμηλόφωνα, αλλά αρκετά δυνατά για να την ακούσει και η μάνα και ο πατέρας και τα αδέρφια του. Και, «Καμάρωναν οι γονείς της που η κόρη τους δεν έφερνε αγόρια στο σπίτι».
Η περίπτωση Γιακούμακη συνέβηκε στο Πανεπιστήμιο. Μπορείς να διανοηθείς τι ζει ένας νέος με διαφορετική σεξουαλικότητα στο στρατό; Ένα αγόρι που πάει στο γυμνάσιο όταν η εφηβεία τόσο του ίδιου όσο και των συμμαθητών του, του κτυπάει την πόρτα; Μια νεαρή κοπέλα, που οι γονείς της δεν έχουν διανοηθεί καν πως η κόρη τους μπορεί να αγαπά τα κορίτσια;
Αγαπητό Κυπριακό κράτος,
Για πρώτη φορά, η τηλεόραση, μέσω της σειρά «Εθνική Ελλάδος», αποφασίζει να ασχοληθεί με ξεχωριστή ευαισθησία, χωρίς ενδοιασμούς και απλοποιημένα στερεότυπα, με τον καθημερινό εκφοβισμό των πιο ευαίσθητων ομάδων της κοινωνίας μας, αλλά και με τη δυσκολία της κοινωνίας να αποδεχτεί τη διαφορετικότητα σε οποιαδήποτε μορφή της. Το κυπριακό κανάλι την αντιμετωπίζει ως οικογενειακή σειρά και την τοποθετεί στην οικογενειακή του ζώνη, όπου η νομοθεσία είναι εξαιρετικά αυστηρή για το τί προβάλλεται. Κι ενώ δεν έχει κανένα πρόβλημα να δείξει τον μέχρι-θανάτου ξυλοδαρμό ενός αλλοδαπού σε γειτονιά της Αθήνας (και προφανώς ούτε και η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης αντιμετωπίζει θέματα με την ωμή βία στην οικογενειακή ζώνη), αυτολογοκρίνεται και κόβει τη σκηνή του ομοφοβικού εκφοβισμού επειδή απεικονίζει το περίγραμμα ενός πέους κάτω από τη λέξη «πουστάρα», στην εξώπορτα του σπιτιού του ανοιχτά ομοφυλόφιλου πρωταγωνιστή.
Αναρωτιέται κανείς, γιατί η εικόνα του ομοφοβικού εκφοβισμού είναι περισσότερο ακατάλληλη από την εν ψυχρώ δολοφονία και τί απ’ τα δύο ΔΕΝ θα τραυματίσει τους ανήλικους θεατές. Προφανώς θεωρεί πως η προβολή της δολοφονίας εκπαιδεύει τους τηλεθεατές ενάντια στον ρατσισμό (και το κάνει), αντίθετα με την περίπτωση του ομοφοβικού εκφοβισμού η εκπαίδευση για τον οποίο δεν κρίνεται και τόσο χρήσιμη για τα παιδιά μας και την κοινωνία μας.
Στην περίπτωση της τηλεοπτικής σειράς, το βασικό πρόβλημα δεν είναι η λογοκρισία που επέβαλε ένα κανάλι σε μια σκηνή ομοφοβίας κατά την προβολή της στην οικογενειακή ζώνη. Το κύριο πρόβλημα είναι πως έχουμε φτάσει στο σημείο ως κοινωνία να περιμένουμε από την τηλεόραση να πάρει το ρόλο του κράτους και να εκπαιδεύσει εμάς και τα παιδιά μας για θέματα που τη μαστίζουν και τη ντροπιάζουν. Θέματα μπροστά στα οποία το κράτος μας επιμένει να εθελοτυφλεί και να στρουθοκαμηλίζει.
Το Κυπριακό κράτος εξακολουθεί να μην καταγράφει τις καταγγελίες ομοφοβικής βίας, επιμένοντας με υποκρισία και κουτοπονηριά να τις κρύβει στη γενικότερη κατηγορία της ρατσιστικής βίας. Εξακολουθεί να αρνείται να κατοχυρώσει τα βασικότερα δικαιώματα του ΛΟΑΤΙ πληθυσμού καθυστερώντας – χωρίς καμία δικαιολογία – το νομοσχέδιο του συμφώνου συμβίωσης που θα κατοχυρώσει και νομικά την ύπαρξη ομοφυλόφιλων ζευγαριών και σχέσεων. Αφήνει το νομοσχέδιο ενάντια στη ρητορική μίσους να κάθεται στο συρτάρι του Υπουργείου Εσωτερικών.
Και στις δύο περιπτώσεις, η εκκλησία απειλεί με ξεσηκωμούς. Στην πρώτη περίπτωση θεωρεί πως απειλείται ο θεσμός της (παραδοσιακής) οικογένειας από ένα νομοσχέδιο που στην πραγματικότητα απλά αφήνει την εκκλησία έξω από την εξίσωση της συμβίωσης. Στη δεύτερη περίπτωση, διαρρηγνύει τα ιμάτιά της επειδή θεωρεί δεδομένο ότι θα κατηγορηθεί και η ίδια για ρητορική μίσους από το νόμο. Να θυμηθούμε τι ακούστηκε πέρσι διά στόματός εκπροσώπων της με αφορμή το 1ο Κυπριακό Pride; Να θυμηθούμε τις τριτοκοσμικές εικόνες της αντιδιαδήλωσης, τη λάσπη και τις κατηγορίες για όλα τα δεινά που περνά η χώρα μας που προσάφθηκαν από τους εκκλησιαστικούς κύκλους στους ομοφυλόφιλους;
Καταλαβαίνεις τώρα γιατί οι Γιακουμάκηδες αποφασίζουν να αυτοκτονήσουν; Καταλαβαίνεις γιατί, ακόμα κι αν οι ίδιοι αποφασίσουν να συγκρουστούν με τα στερεότυπα για τον εαυτό τους, δεν διανοούνται να είναι υπεύθυνοι για τις συνθήκες που θα αντιμετωπίσουν εξ αιτίας τους τα αγαπημένα τους πρόσωπα; Υπάρχουν, βλέπεις, οι γονείς που αποδέχονται τα παιδιά τους και υπομένουν μαζί τους το βουητό της «αγίας κυπριακής γειτονιάς», αλλά υπάρχουν κι εκείνοι που θα τα διώξουν από το σπίτι, που θα τα ξυλοφορτώσουν και θα τα βρίσουν, ανίκανοι κι αυτοί να αντιμετωπίσουν τον γείτονα που δηλώνει με βαριά κυπριακά και πολύ αντριλίκι: «Καλλύττερα ο γιος μου να εν φονιάς παρά πούστης».
Και το κράτος τι κάνει; Τα νομοσχέδια κάθονται μεν και περιμένουν στα συρτάρια, αλλά τί το σταματά από το να εκπαιδεύσει καθηγητές και στρατιωτικούς για να είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν το θέμα του ομοφοβικού bullying; Γιατί από τις σπασμωδικές προσπάθειες εκπαίδευσης, τόσο των νέων όσο και των εκπαιδευτών τους, τις περισσότερες φορές απουσιάζει το θέμα του ομοφοβικού εκφοβισμού;
Αγαπητό Κυπριακό Κράτος,
Είμαστε εδώ και είμαστε μέρος της κοινωνίας σου. Ψηφίζουμε στις εκλογές σου τους αξιωματούχους που «δεσμεύονται» να είναι καλύτεροι από τους προηγούμενους και την επόμενη μέρα μας αγνοούν και μας αποφεύγουν. Πληρώνουμε φόρους και στηρίζουμε την οικονομία σου, είμαστε απόφοιτοι του εκπαιδευτικού σου συστήματος και έχουμε υπηρετήσει τη θητεία στο στρατό. Είμαστε οι γιοι και οι κόρες σου, είμαστε οι συμμαθητές και οι «σειρές» σου. Το ελάχιστο που μπορείς να κάνεις κι εσύ, είναι να πάψεις να προσποιείσαι ότι δεν υπάρχουμε. Δεν μειώνεις εμάς, μειώνεις τον ίδιο τον εαυτό σου.
Accept-ΛΟΑΤ Κύπρου
16 Μαρτίου 2015, Λευκωσία
Σημείωση: Η Accept-ΛΟΑΤ Κύπρου έχει διαθέσει στο κοινό τον πρώτο ηλεκτρονικό οδηγό αντιμετώπισης του ηλεκτρονικού εκφοβισμού (cyber bullying) που προκύπτει με θέμα τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου του θύματος. Μπορεί να ληφθεί ηλεκτρονικά (download), εντελώς δωρεάν, από την ιστοσελίδα της Accept-ΛΟΑΤ Κύπρου (www.acceptcy.org) καθώς και από την ιστοσελίδα που δημιουργήθηκε ειδικά για το σκοπό, LGBT Cyber Bullying (www.lgbtcb.org).
