Η πιθανότητα μετάδοσης του ιού HIV από ένα οροθετικό άτομο με μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο ακόμη και μέσω σεξουαλικής επαφής χωρίς προφυλάξεις είναι μηδενική, όπως διαβεβαίωσαν οι ερευνητές στο 22ο Παγκόσμιο Συνέδριο AIDS 2018, που πραγματοποιείται στο Άμστερνταμ.
Τα τελικά αποτελέσματα της μελέτης PARTNER παρουσιάστηκαν σε ειδική συνέντευξη τύπου κατά την ημέρα έναρξης του Συνεδρίου. Είχε προηγηθεί η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της πρώτης φάσης της έρευνας το 2014 (PARTNER Ι), τα οποία επιβεβαίωναν το ίδιο συμπέρασμα. Ωστόσο, η στατιστική βεβαιότητα για τη μηδενική πιθανότητα μετάδοσης του ιού κατά το πρωκτικό σεξ στους άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες, δεν ήταν εξίσου πειστική με την αντίστοιχη για το κολπικό σεξ. Για το λόγο αυτό, στη δεύτερη φάση της έρευνας PARTNER συμμετείχαν μόνο ομόφυλα ζευγάρια ανδρών. Πιο συγκεκριμένα, η μελέτη παρακολούθησε οροδιαφορετικά ζευγάρια (ένας οροθετικός και ένας οροαρνητικός σύντροφος) σε 75 κλινικές δομές σε 14 ευρωπαϊκές χώρες. Ο οροαρνητικός σύντροφος εξεταζόταν για HIV κάθε 6 ή 12 μήνες. Αντίστοιχα, ο οροθετικός σύντροφος έκανε εξέταση μέτρησης του ιικού φορτίου του. Ως αποτέλεσμα, η μελέτη δε διαπίστωσε καμία μετάδοση του HIV από οροθετικό σύντροφο με ιικό φορτίο κάτω από 200 αντίγραφα ανά ml, σε σχεδόν 77.000 πράξεις σεξουαλικής επαφής.
Ποια είναι η σημασία της μελέτης PARTNER;
Τα τελικά στοιχεία της PARΤNER παρουσιάστηκαν ακριβώς μία δεκαετία μετά το Παγκόσμιο Συνέδριο AIDS 2008 που διοργανώθηκε στο Μεξικό, όπου αμφισβητήθηκε η Ελβετική Δήλωση, η πρώτη πρωτοβουλία επιστημόνων να διακηρύξουν ότι το μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο καθιστά τα οροθετικά άτομα μη μεταδοτικά. Η ρητορική που χρησιμοποιήθηκε τότε αφορά και την Ελλάδα σήμερα, καθώς αναδείκνυε την περιορισμένη πρόσβαση στη μέτρηση του ιικού φορτίου σε πολλές χώρες του κόσμου, ως επιχείρημα για να μην επικοινωνηθεί ευρέως η επιστημονική τεκμηρίωση U=U. Οι υποστηρικτές αυτής της άποψης επισήμαιναν συμπληρωματικά πως έτσι θα αποθαρρυνθεί η επικέντρωση του κόσμου στις πρακτικές ασφαλέστερου σεξ και θα αποδυναμωθούν τα σχετικά μηνύματα.
Η Παγκόσμια Καμπάνια U = U (Undetectable = Untransmittable) δημιουργήθηκε ως αντίδραση σε αυτές τις θέσεις και μετουσίωσε την τεκμηρίωση πως τα οροθετικά άτομα με μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο δε μπορούν πρακτικά να μεταδώσουν τον ιό HIV σε μήνυμα ελπίδας, ζωής και αποστιγματοποίησης της συγκεκριμένης κοινότητας. Επίσης παρέχει ένα ισχυρό κίνητρο στα οροθετικά άτομα για να λαμβάνουν τη θεραπεία τους και στα συστήματα υγείας για να παρέχουν απρόσκοπτη θεραπεία και φροντίδα, προκειμένου να διασφαλίσουν τη δημόσια υγεία.
Οι Ελβετοί γιατροί και ερευνητές που εξέδωσαν και υπέγραψαν την αρχική δήλωση του 2008 ζήτησαν τελικά δημόσια συγγνώμη για την «υπερβολική σαφήνεια» με την οποία υποστήριξαν το U=U και προέβησαν σε διορθωτική δήλωση ότι το μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο μειώνει την πιθανότητα μετάδοσης και δεν την εξαλείφει. Ωστόσο τελικά η PARTNER επιβεβαιώνει την αρχική τοποθέτησή τους.
Ένα από τα πεδία όπου αμφισβητήθηκε το U=U ήταν η υπόθεση ότι η ύπαρξη σεξουαλικώς μεταδιδόμενου νοσήματος σε ένα οροθετικό άτομο μπορούσε να το καταστήσει προσωρινά μεταδοτικό ακόμη και αν είχε μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο. Όμως η μελέτη επιβεβαίωσε ότι τα ΣΜΝ δεν έχουν καμία επίδραση στη μεταδοτικότητα και στη μολυσματικότητα του ιού HIV.
Αντίστοιχα, υπήρξε αμφισβήτηση της εφαρμογής των συμπερασμάτων της PARTNER Ι στους άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες, επειδή ο HIV μεταδίδεται ευκολότερα μέσω του πρωκτικού σεξ. Όμως και σε αυτή την περίπτωση, τα συμπεράσματα της δεύτερης φάσης δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αμφισβήτησης. Το U=U ισχύει χωρίς εξαιρέσεις και αστερίσκους και για τους ομοφυλόφιλους άνδρες.
Τι σημαίνει «μηδενική πιθανότητα»;
Η έννοια της μηδενικής πιθανότητας χρειάζεται πράγματι ακριβή εξήγηση. Όταν ο βασικός ερευνητής Alison Rodger ανακοίνωσε τα αποτελέσματα της πρώτης φάσης της μελέτης το 2014 , ανέφερε σχετικά με το ρίσκο μετάδοσης από ένα σύντροφο με μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο ότι «η καλύτερη εκτίμησή μας είναι ότι είναι μηδέν».
Με τη χρήση της λέξης «εκτίμηση» δήλωνε ουσιαστικά ότι είναι αδύνατο να αποδειχθεί ότι ένα περιστατικό μετάδοσης δε θα συμβεί ποτέ. Για το λόγο αυτό άλλωστε οι ερευνητές χρησιμοποιούν διαστήματα εμπιστοσύνης τα οποία αποτυπώνουν πόσο ακριβή είναι τα ευρήματά τους στην πράξη.
Στην πρώτη ανακοίνωση των στοιχείων της PARTNER Ι εκφράστηκαν ανησυχίες επειδή το λεγόμενο «υψηλότερο όριο του διαστήματος εμπιστοσύνης 95%» ήταν 0,45% για το σύνολο των σεξουαλικών πράξεων, αλλά ήταν 0,84% για οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη μεταξύ ομοφυλόφιλων και 4% για το πρωκτικό σεξ με εκσπερμάτιση.
Το 0,45% σημαίνει ότι εάν υλοποιούσαμε την PARTNER Ι για 20 φορές, θα ήταν πιο πιθανό μία φορά από αυτές τις 20 επαναλαμβανόμενες μελέτες, να καταγράψουμε μία μετάδοση του HIV σε κάθε 222 ζευγάρια αν τα παρακολουθούσαμε για ένα χρόνο ή μία μετάδοση σε ένα ζευγάρι αν το παρακολουθούσαμε για 222 χρόνια. Το 4% θα αύξανε αντίστοιχα αυτή την πιθανότητα σε ένα στα 25 ζευγάρια ανά έτος.
Ωστόσο η PARTNER II έδωσε πειστική απάντηση σε αυτές τις ανησυχίες. Το γεγονός ότι το ανώτερο όριο της διακύμανσης για το πρωκτικό σεξ ήταν υψηλότερο σε σχέση με τις σεξουαλικές πράξεις γενικά δεν οφείλεται στο γεγονός ότι το πρωκτικό σεξ μεταδίδει τον ιό HIV πιο εύκολα από το κολπικό, αλλά στο γεγονός ότι η μελέτη κατέγραψε μικρότερο δείγμα σεξουαλικών πράξεων πρωκτικού σεξ και έτσι η δυνατότητα ανάλυσης των ευρημάτων ήταν πιο περιορισμένη. Με απλά λόγια ας σκεφτούμε μία φωτογραφία με λιγότερα pixels.
Ειδικότερα, τα παραπάνω στοιχεία δε μπορούν να μεταφραστούν στο συμπέρασμα ότι η πιθανότητα μετάδοσης του HIV από ένα οροθετικό σύντροφο με μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο που εκσπερμάτισε σε σεξουαλική επαφή πρωκτικού σεξ χωρίς χρήση προφυλακτικού είναι 4%. Η έρευνα PARTNER II απέδειξε πως η πιθανότητα και σε αυτή την περίπτωση είναι μηδενική.
Αυτός ήταν άλλωστε και ο λόγος υλοποίησης της δεύτερης φάσης της έρευνας. Αποφασίστηκε να συμμετέχουν αποκλειστικά ζευγάρια ανδρών που κάνουν σεξ με άνδρες για να περιοριστούν τα διαστήματα εμπιστοσύνης για το πρωκτικό σεξ μεταξύ ανδρών και να εξαχθούν με αυτό τον τρόπο επιστημονικά ακριβή και ασφαλή συμπεράσματα.
Σχετικά με τις μελέτες PARTNER I και ΙΙ
Η μελέτη PARTNER Ι διεξήχθη στο διάστημα μεταξύ Σεπτεμβρίου 2010 και Μαΐου 2014, ενώ η PARTNER ΙΙ από το Μάιο του 2014 έως τον Απρίλιο του 2018. Στην πρώτη φάση συμμετείχαν 888 ζευγάρια από τα οποία τα 337 ήταν ομόφυλα ζευγάρια ανδρών. Στη δεύτερη φάση συμμετείχαν άλλα 635 ομόφυλα ζευγάρια, ανεβάζοντας το συνολικό αριθμό τους στα 972.
Τα ζευγάρια συνέβαλαν στα δεδομένα όταν είχαν σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλακτικό από τη στιγμή που συλλέχθηκαν τα τελευταία δεδομένα, εάν ο οροθετικός σύντροφος είχε διατηρήσει ιικό φορτίο κάτω από 200 αντίγραφα / ml σε όλη τη διάρκεια που λαμβάνει θεραπεία και αν ο οροαρνητικός σύντροφος δεν είχε χρησιμοποιήσει προφύλαξη πριν από την έκθεση (PrEP) ή προφύλαξη μετά την έκθεση (PEP).
Κατά την έναρξη της μελέτης, η μέση ηλικία των οροαρνητικών συντρόφων ήταν τα 38 έτη και των οροθετικών τα 40 έτη. Επίσης ανέφεραν ότι είχαν σεξουαλικές επαφές χωρίς χρήση προφυλακτικού μεταξύ τους κατά μέσο όρο για ένα χρόνο πριν από την ένταξή τους στη μελέτη. Τα οροθετικά άτομα λάμβαναν αντιρετροϊκή θεραπεία για μέσο όρο 4 ετών. Περίπου 10% των οροαρνητικών συντρόφων και το 14% των οροθετικών διαγνώστηκαν με ΣΜΝ κατά τη διάρκεια της μελέτης.
Συνολικά στην έρευνα καταγράφηκαν 76.991 σεξουαλικές πράξεις χωρίς προφυλάξεις, οι οποίες δεν προκάλεσαν καμία μετάδοση του HIV μεταξύ των συντρόφων. Συνολικά κατάγραφηκαν 15 νέες λοιμώξεις HIV, όμως τα τρία τέταρτα αυτών ανέφεραν πρόσφατη σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλακτικό με άλλο σύντροφο και ο προσδιορισμός του γονότυπου έδειξε ότι καμία μετάδοση δεν προήλθε από το σύντροφο με μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο που συμμετείχε στην έρευνα. Έξι άτομα είχαν έναν εντελώς διαφορετικό υποτύπο του HIV. Συνολικά, 285 οροαρνητικοί συμμετέχοντες της έρευνας (37%) ανέφεραν σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλακτικό με άλλους άνδρες.
Αυτά ακριβώς τα νέα δεδομένα επέτρεψαν στους ερευνητές να εκτιμήσουν πολύ μικρότερα διαστήματα εμπιστοσύνης. Το άνω όριο του διαστήματος εμπιστοσύνης 95% για τις σεξουαλικές πράξεις χωρίς προφυλάξεις στο σύνολο της PARTNER είναι τώρα 0,23%. Και το άνω όριο για το πρωκτικό σεξ με εκσπερμάτιση είναι 0,57% – αρκετά κοντά στο ανώτερο όριο για όλες τις σεξουαλικές πράξεις στην PARTNER Ι.
Τι ακριβώς σημαίνουν τα παραπάνω διαστήματα εμπιστοσύνης; Εάν πραγματοποιήσετε τη μελέτη PARTNER για 20 φορές, υπάρχει μια πιθανότητα να χάσετε μια πραγματική μετάδοση (ή να εντοπίσετε μία ψευδή) σε 435 ζευγάρια που παρακολουθήθηκαν για ένα έτος. Και αν επαναλάβατε τη μελέτη χρησιμοποιώντας μόνο τις 19.836 εκτιμήσεις ότι o οροθετικός σύντροφος εκσπερμάτισε σε απροφύλακτο πρωκτικό σεξ, θα χάσετε μια πραγματική μετάδοση (ή θα εντοπίσετε μία ψευδή) μία φορά στα 175 ζευγάρια σε ένα χρόνο.
Η μελέτη PARTNER δεν είναι η μόνη έρευνα για το ιικό φορτίο και τη λοιμογόνο επίδρασή του. Πέρυσι, η μελέτη «Opposites Attract» δε διαπίστωσε καμία μετάδοση σε σχεδόν 17.000 σεξουαλικές πράξεις πρωκτικού σεξ μεταξύ οροδιαφορετικών ζευγαριών ανδρών που κάνουν σεξ με άνδρες. Αυτό σημαίνει ότι καμία μετάδοση δεν έχει παρατηρηθεί σε περίπου 126.000 περιπτώσεις σεξ, αν αθροίσουμε τα δείγματα των δύο ερευνών.
Η μεγάλη αλλαγή και η συνεισφορά της έρευνας είναι ότι μπορούμε πλέον με βεβαιότητα να υποστηρίξουμε ότι το U = U ισχύει όχι μόνο για τους ετεροφυλόφιλους, αλλά και για τους ομοφυλόφιλους. Όπως διακηρύσσουν οι ερευνητές «η PARTNER ΙΙ παρέχει ένα παρόμοιο επίπεδο εμπιστοσύνης για τους άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες, όπως η πρώτη φάση για τα ετερόφυλα ζευγάρια».
Το U=U συνιστά πλέον μία αδιαμφισβήτητη επιστημονική τεκμηρίωση και ένα μήνυμα ελπίδας που αλλάζει τις ζωές μας. Ας το διαδώσουμε!
περισσότερες πληροφορίες εδώ.
