Σύμφωνα με τον Σύλλογο Οροθετικών Ελλάδος, η 1η Δεκεμβρίου 2016 – Παγκόσμια Ημέρα AIDS, βρίσκει τους ανθρώπους που ζουν με HIV στην Ελλάδα αντιμέτωπους με σύνθετα ζητήματα και διογκούμενα προβλήματα που απειλούν τη ζωή, την υγεία και τα δικαιώματά τους.
Mέχρι και την 31η Οκτωβρίου του 2016, σύμφωνα με το σύστημα υποχρεωτικής δήλωσης, έχουν καταγραφεί στο ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. 15.795 περιστατικά HIV λοίμωξης (82,7% άνδρες). Από το σύνολο των ατόμων αυτών, 3.923 έχουν εμφανίσει AIDS και περίπου 8.600 βρίσκονται υπό αντιρετροϊκή θεραπεία. Ο συνολικός αριθμός των θανάτων ανέρχεται στους 2.662.
Τους πρώτους δέκα μήνες του 2016 διαγνώστηκαν και δηλώθηκαν στο ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. 453 HIV λοιμώξεις (4,1 ανά 100.000 πληθυσμού), εκ των οποίων οι 367 (81%) αφορούσαν σε άνδρες και οι 86 (19%) σε γυναίκες. Ο αριθμός των περιστατικών του 2016 είναι ο χαμηλότερος που έχει καταγραφεί από το 2010.
Ωστόσο την τελευταία πενταετία ο αριθμός των οροθετικών ατόμων στη χώρα έχει αυξηθεί κατά περίπου 50%. Την ίδια στιγμή η πολιτεία αμφισβητεί στην πράξη με ενέργειες ή παραλείψεις θεμελιώδη δικαιώματά τους, ενώ αντίθετα θα έπρεπε να είναι ο κύριος εγγυητής και υπέρμαχός τους.
Η πρόσβαση στα φάρμακα
Παρά το γεγονός ότι οι περιστασιακές ελλείψεις αντιρετροϊκών φαρμάκων στα νοσοκομεία της χώρας αντιμετωπίστηκαν έγκαιρα και αποτελεσματικά μέσα στο 2016 σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους, το Υπουργείο Υγείας εξακολουθεί να αντιμετωπίζει το θέμα με την εφαρμογή «πολιτικών της επόμενης ημέρας», καλύπτοντας σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα τις άμεσες και επείγουσες οικονομικές ανάγκες των νοσοκομείων της χώρας. Τα νοσηλευτικά ιδρύματα έχουν εξαντλήσει ήδη από τις αρχές του φθινοπώρου τον ετήσιο προϋπολογισμό τους. Η δέσμευση της ηγεσίας του Υπουργείου Υγείας για τη δημιουργία ανεξάρτητου, ξεχωριστού προϋπολογισμού για την προμήθεια των λεγόμενων «ακριβών» νοσοκομειακών φαρμάκων παραμένει κενό γράμμα και μετατίθεται για το επόμενο έτος χωρίς κανένα σαφές χρονοδιάγραμμα υλοποίησης. Καμία πρόοδος δεν έχει σημειωθεί επίσης στο θέμα της διαπραγμάτευσης με σκοπό την επίτευξη χαμηλότερου κόστους προμήθειας των φαρμάκων.
Επιπρόσθετα, η Ελλάδα δεν έχει υιοθετήσει επίσημα τις ευρωπαϊκές και διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες που συνιστούν τη χορήγηση αντιρετροϊκής αγωγής από τη στιγμή της διάγνωσης και δεν έχει εμβαθύνει το δημόσιο διάλογο για την παροχή δυνατότητας χορήγησης Προφύλαξης πριν από την Έκθεση (PrEP), δηλαδή προληπτικής θεραπείας για τον HIV.
Η πρόσβαση στις εξετάσεις
Σε όλη τη διάρκεια του 2016 καταγράφονται κλιμακούμενες ελλείψεις σε αντιδραστήρια εξετάσεων ελέγχου αντισωμάτων και αντιγόνων, μέτρησης ιικού φορτίου και γονοτυπικής αντοχής. Μόνο στην Αθήνα λιμνάζουν πάνω από 4.000 δείγματα αίματος, ενώ στη Θεσσαλονίκη ο αντίστοιχος αριθμός ξεπερνά τα 700, με αποτέλεσμα να καθίσταται αδύνατη η ιατρική παρακολούθηση της πορείας της υγείας των ατόμων και η εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας.
Ο Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδος θέτει σε όλη τη διάρκεια του 2016 επιτακτικά σε κάθε τόνο το ζήτημα προς όλα τα εμπλεκόμενα μέρη απαιτώντας της εξεύρεση λύσης που θα αποδεσμεύσει τα απαιτούμενα κονδύλια για την προμήθεια αντιδραστηρίων μέχρι την υλοποίηση διεθνούς διαγωνισμού.
Οι συνθήκες στις μονάδες λοιμώξεων
Η αύξηση του αριθμού των οροθετικών κατά 50% την τελευταία πενταετία συνοδεύτηκε με μείωση δαπανών και υποστελέχωση των Μονάδων Λοιμώξεων. Ο φόρτος εργασίας του ιατρικού, νοσηλευτικού και διοικητικού προσωπικού τους είναι πλέον τόσο αυξημένος, σε βαθμό που πολλές Μ.Ε.Λ. αδυνατούν να αναλάβουν νέα περιστατικά αντιδρώντων αποτελεσμάτων των Κέντρων Πρόληψης και Εξέτασης «Checkpoint», παρά τις προσπάθειες των ιατρών να ανταποκριθούν στο έργο τους κάτω από δύσκολες συνθήκες.
Το Υπουργείο Υγείας έχει δεσμευθεί για την πρόσληψη του προσωπικού που απαιτείται για την εύρυθμη λειτουργία των μονάδων και οφείλει να προβεί άμεσα στην υλοποίηση της συγκεκριμένης δέσμευσης.
Οι διακρίσεις
Η έλλειψη συντονισμένων δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του γενικού πληθυσμού και το ανεπαρκές νομικό πλαίσιο καθιστά ευάλωτα τα οροθετικά άτομα σε ρατσιστικές συμπεριφορές και διακρίσεις.
Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί στη θεραπεία του HIV/AIDS, μετατρέποντας τη νόσο σε χρόνια από καταληκτική, το στίγμα που βιώνουν οι άνθρωποι που ζουν με HIV εξακολουθεί να είναι έντονο και μεταφράζεται σε ρατσιστική βία, διακρίσεις στην αγορά εργασίας, άρνηση παροχής ιατρικών υπηρεσιών και άλλες μορφές που ωθούν τα οροθετικά άτομα στην απομόνωση και στην περιθωριοποίηση.
Η πρόληψη και η τακτική εξέταση
Υπολογίζεται πως περίπου το 23% των οροθετικών ατόμων δε γνωρίζει την κατάσταση της υγείας του ως προς τον HIV, με σημαντικές συνέπειες τόσο για τα ίδια τα άτομα, όσο και για τη δημόσια υγεία. Η Ελλάδα παραμένει μία από τις λίγες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν έχει χαράξει και δεν υλοποιεί ένα εθνικό στρατηγικό σχέδιο δράσης για το HIV/AIDS, που να θέτει τους στόχους, να ορίζει τα μέσα επίτευξής τους και να συντονίζει τις δράσεις, τις ενέργειες και τις πρωτοβουλίες όλων των εμπλεκόμενων μερών.
Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελούν τα Κέντρα Πρόληψης και Εξέτασης «Checkpoint» που λειτουργεί ο Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδος από το 2012, παρέχοντας στους ωφελούμενους τη δυνατότητα δωρεάν εξετάσεων για HIV και ηπατίτιδες Β και C. Στα «Checkpoint» της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης και στην κινητή μονάδα, καταγράφηκε το 31% των νέων διαγνώσεων HIV το 2015 και το αντίστοιχο ποσοστό για το πρώτο εξάμηνο του 2016 ανήλθε στο 39%, ωστόσο η συγκεκριμένη πρωτοβουλία που προέρχεται από την κοινωνία των πολιτών δεν έχει ενταχθεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο δράσης της πολιτείας για την αναχαίτιση του HIV/AIDS στην Ελλάδα.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδος εντείνει τις προσπάθειες και τις πρωτοβουλίες του με σκοπό την προάσπιση των δικαιωμάτων των οροθετικών ατόμων, την αύξηση της ορατότητάς τους στο δημόσιο διάλογο, την προαγωγή της πρόληψης και της τακτικής εξέτασης και την ευαισθητοποίηση του κοινού για θέματα που σχετίζονται με το HIV/AIDS. Η διαδρομή αυτή ενέχει σημαντικές δυσκολίες και εμπόδια, ωστόσο το γεγονός ότι τα οροθετικά άτομα στην Ελλάδα είναι σε θέση πλέον να αρθρώνουν ισχυρό, παρεμβατικό και αξιόπιστο δημόσιο λόγο αποτελεί μία θετική αφετηρία αντιμετώπισης των αναδυόμενων προβλημάτων.
