Με αφορμή τη σημερινή παγκόσμια ημέρα κατά του σχολικού εκφοβισμού (6/3), η αναπληρώτρια υπουργός Παιδείας, Σία Αναγνωστοπούλου, μιλά στο antivirus για το μέγεθος του φαινομένου αυτού στην Ελλάδα καθώς και για την ανάγκη νομοθέτησης δικαιωμάτων γύρω από θέματα διαφορετικότητας.
Πόσο έντονο θεωρείτε ότι είναι το πρόβλημα του σχολικού εκφοβισμού (bullying) στα ελληνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα; Είναι έτοιμο το εκπαιδευτικό προσωπικό να αντιμετωπίσει περιστατικά bullying;
Δυστυχώς μπορούμε να πούμε πως το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού βρίσκεται σε έξαρση τα τελευταία χρόνια. Η Ελλάδα σε κάποιες περιπτώσεις τοποθετείται μέχρι και τέταρτη στην Ευρώπη σε κρούσματα σχολικού εκφοβισμού. Καταλαβαίνουμε δηλαδή πως το πρόβλημα μόνο μεμονωμένο δεν είναι. Η μέριμνα γύρω από το συγκεκριμένο θέμα τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί τόσο από την πλευρά του Υπουργείου Παιδείας όσο και από πρωτοβουλίες δασκάλων και γονιών. Τόσο όμως η έκταση όσο και η φύση του συγκεκριμένου φαινομένου δεν αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού. Οφείλουμε να βρισκόμαστε σε ετοιμότητα, τόσο ως πολιτεία όσο και ως πολίτες.
Ποιοι είναι, κατά τη γνώμη σας, οι λόγοι που δημιουργούν το φαινόμενο αυτό;
Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα σύνθετο θέμα το οποίο ξεπερνά τα στενά πλαίσια του σχολείου. Προκύπτει μέσα από την οικογένεια, αλλά και την ίδια την κοινωνία. Συγκεκριμένα πιστεύω ότι το οικογενειακό περιβάλλον είναι ένα από τα κλειδιά επίλυσης του προβλήματος. Ο σχολικός εκφοβισμός πολλές φορές συνδέεται έμμεσα και με άλλες μορφές βίας όπως π.χ. η οικογενειακή βία. Οφείλουμε λοιπόν να αντιμετωπίσουμε όλες τις μορφές βίας ταυτόχρονα, να μην επιτρέψουμε στη σιωπή απέναντι σε τέτοια φαινόμενα να γίνει ο κανόνας, να εξορίσουμε τον λόγο του μίσους (πόσο μάλλον τις πράξεις) εκτός του πλαισίου του αποδεκτού και στην θέση τους να τοποθετήσουμε έναν λόγο ανεκτικότητας, αρμονικής συμβίωσης και αλληλεγγύης. Έχουμε χρέος απέναντι στον εαυτό μας, αλλά ακόμα περισσότερα απέναντι στα παιδιά αυτού του τόπου.
Σύμφωνα με έρευνες τα περισσότερα κρούσματα σχολικού εκφοβισμού περιστρέφονται γύρω από θέματα σεξουαλικής ταυτότητας, ταυτότητας ή έκφρασης φύλου. Τι δείχνει αυτό για την ελληνική κοινωνία;
Διάβαζα πρόσφατα πως το ποσοστό των νέων με ομοφυλοφιλικές σεξουαλικές προτιμήσεις που βιώνουν σε μικρό ή σε μεγάλο βαθμό θυματοποίηση ή παρενόχληση στο χώρο του σχολείου, κυμαίνεται στο 85%. Το ποσοστό αυτό είναι αποκαρδιωτικό. Και ταυτόχρονα δείχνει το πόσο επιτακτικό είναι να νομοθετηθούν δικαιώματα και ελευθερίες γύρω από τα θέματα σεξουαλικής επιλογής και διαφορετικότητας. Μπορώ να πω με χαρά πως η κυβέρνηση έκανε ένα μικρό βήμα με το σύμφωνο συμβίωσης. Η μάχη όμως των δικαιωμάτων είναι μια μάχη καθημερινή. Και δεν έχει να κάνει μόνο με νόμους και κανόνες, αλλά ακόμη περισσότερο με τον τρόπο που μιλάμε, τον τρόπο που σκεφτόμαστε, τον τρόπο με τον οποίο υπάρχουμε σε αυτή την κοινωνία.
Είναι υποχρεωμένο το ελληνικό σχολείο να “διδάσκει” τη διαφορετικότητα; Αν ναι, πως μπορεί να το επιτύχει αυτό;
Η διδασκαλία της διαφορετικότητας δεν μπορεί να είναι θέμα ενός μαθήματος και μόνο. Είναι κάτι στο οποίο πρέπει να διαπαιδαγωγούνται τα παιδιά και στο σχολείο αλλά και έξω απ αυτό. Από τα μαθήματα όπως η ιστορία (αντιμετώπιση άλλων λαών, ιστορικών γεγονότων ακόμη και στοιχείων της ίδιας μας της ταυτότητας) μέχρι τη γλώσσα που χρησιμοποιεί ο δάσκαλος ή η δασκάλα για να απευθυνθεί στα παιδιά, μέχρι ακόμα και τη γλώσσα που χρησιμοποιείται στον δημόσιο χώρο, αποτελούν πεδία διαπαιδαγώγησης των νέων ανθρώπων. Ζούμε σε έναν σύνθετο κόσμο με πολλές προκλήσεις, πολλές αλλαγές και πολλά κρίσιμα ζητήματα. Η ανοχή στην διαφορετικότητα, η επιχειρηματολογία και ο διάλογος είναι τα εργαλεία που οφείλουμε να χρησιμοποιούμε αν πραγματικά θέλουμε να καταλάβουμε τον κόσμο αυτό και ταυτόχρονα αν θέλουμε να πάρουμε τις σωστές απαντήσεις στα σύνθετα ερωτήματα που βρίσκονται μπροστά μας. Η ανοχή στη διαφορετικότητα είναι σημάδι παιδείας και πολιτισμού
Τον τελευταίο καιρό παρατηρούμε το θέμα της ρητορικής μίσους να επανέρχεται συχνά, κυρίως από τον χώρο της εκκλησίας. Πως θεωρείτε ότι μπορεί να διασφαλιστεί ένας ασφαλές περιβάλλον στα σχολεία και στη συνέχεια στην κοινωνία;
Ο δημόσιος λόγος στις σύγχρονες κοινωνίες των μέσων δικτύωσης και της μεγέθυνσης του πεδίου έκφρασης είναι από μόνος του ένα σχολείο συμπεριφορών, απόψεων και στάσεων. Άρα και η σημασία του να τοποθετηθούμε απέναντι σε αυτόν είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Η ρητορική του μίσους είναι απόλυτα καταδικαστέα απ όπου και αν προέρχεται. Και σε αυτό είμαι κατηγορηματική. Η εκκλησία δυστυχώς πάντοτε είχε στους κόλπους της ανθρώπους που είχαν σχέση με τον σκοταδισμό, με αυτού του είδους τη ρητορική και με αντίστοιχες πρακτικές. Ταυτόχρονα όμως πάντοτε είχε και φωτισμένους ανθρώπους, ανιδιοτελείς ανθρώπους όπου το μήνυμα της αγάπης ήταν ο πραγματικός ηθικός τους πυρήνας. Και αυτούς τους ανθρώπους δεν πρέπει να τους θεωρούμε μειοψηφία. Πιστεύω πως είναι οι φυσικοί μας σύμμαχοι στον αγώνα κατά του μίσους, υπέρ της αλληλεγγύης προς έναν κόσμο που θα σέβεται το διαφορετικό και θα μεριμνά για τον διπλανό του χωρίς διακρίσεις.
Ποιο μήνυμα θέλετε να στείλετε σε όσα άτομα πέφτουν θύματα σχολικού εκφοβισμού;
Στα παιδιά αυτά πρέπει να δώσουμε να καταλάβουν ότι αυτός ο κόσμος, ο μικρός και μέγας έχει ανισότητες, έχει αδικία και πολλές φορές έχει και προσωπική καταρράκωση. Η πολιτεία όμως οφείλει να μην αφήνει ανυπεράσπιστα αυτά τα παιδιά απέναντι σε τέτοιες επιθέσεις. Τα παιδιά πρέπει να αισθάνονται την ελευθερία ότι μπορούν και πρέπει να προσφύγουν στο διευθυντή ή στη διευθύντρια ακόμα και στο ίδιο το υπουργείο. Η σιωπή δεν είναι χρυσός σε αυτές τις περιπτώσεις, όποιος πέφτει θύμα εκφοβισμού δεν πρέπει να ντρέπεται για αυτό πρέπει να καταγγείλει αυτούς που πρέπει να τιμωρηθούν. Το σύνθημά μας πρέπει να είναι ένα: ‘’δεν ντρεπόμαστε, σπάμε τη σιωπή’’.
Πρόσφατα το υπουργείο Παιδείας ξεκίνησε την προώθηση της εκστρατείας “No Hate Speech Movement”. Μιλήστε μας λίγο για αυτό;
Στη ρητορική μίσους εντάσσεται, μεταξύ άλλων, η έκφραση της ξενοφοβίας, της περιθωριοποίησης, του ρατσισμού, του σχολικού εκφοβισμού και του cyber bullying. Για την αντιμετώπιση των φαινομένων αυτών, το υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων έχει οργανώσει ένα πρόγραμμα-πλαίσιο προώθησης εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία, κατά της ρητορικής μίσους. Ανάμεσα σε αυτές τις δραστηριότητες ήταν και η ημερίδα με την οποία και σηματοδοτήθηκε η ανάληψη από το υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων της προώθησης της εκστρατείας κατά της ρητορικής μίσους όπου μίλησαν εκπρόσωποι φορέων μεταναστών, προσφύγων, ΛΟΑΤ, εκπρόσωποι του αναπηρικού κινήματος, αλλά και εκπαιδευτικοί. Πρέπει να αντιληφθούμε πως ο ρατσισμός και το μίσος δεν στρέφονται απλά απέναντι σε μεμονωμένα άτομα ή σε κοινωνικές ομάδες, αλλά κατά της ίδιας της κοινωνίας, της συνοχής της και τελικά της ίδιας της δημοκρατίας. Η απάντηση λοιπόν πρέπει να είναι συλλογική. Αυτός είναι και ο στόχος μας.
