Tο συνέδριο του Orlando LGBT+ ήταν όλα όσα έπρεπε να είναι: επιστημονικό, πολιτικό, κοινοτικό και λίγο καλιαρντό. Ένα συνέδριο από ανθρώπους έχουν γράψει πολλά χιλιόμετρα κοινοτικής δουλειάς με την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και αποτελούν υπερήφανα κομμάτια της.
του Θεοδόση Γκελτή
Ο επιστημονικός φορέας έχει ως όραμα την επιμόρφωση επαγγελματικών ψυχικής υγείας σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού και χαρακτηριστικών και ταυτότητας φύλου. Και αυτό το κάνει όχι μόνο μέσα από το ετήσιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που υλοποιεί από το 2020, αλλά και μέσα από τον καίριο δημόσιο λόγο που αρθρώνει.
Η επιμόρφωση των ειδικών ψυχικής υγείας, πάντως, σε ζητήματα φύλου και σεξουαλικότητας κάθε άλλο παρά δεδομένη είναι. Το κοινό του συνεδρίου είχε την ευκαιρία να ακούσει πολλά παραδείγματα κακοποιητικών πρακτικών προς τα ΛΟΑΤΚΙ θεραπευόμενα άτομα. Οι πρακτικές αυτές φυσικά δεν είναι μεμονωμένες αλλά – ειδικά τα τελευταία χρόνια – τροφοδοτούνται από μια προσπάθεια συντηρητικοποίησης της επιστήμης, της πολιτικής και του δημόσιου λόγου.
Η εργαλειοποίηση των τρανς των παιδιών
Μια στιγμή που αναδεικνύει τη συντηρητική ατζέντα που ξεδιπλώνεται, είναι λόγου χάρη η κριτική στις ιατρικές πράξεις επιβεβαίωσης του φύλου τρανς εφήβων. Η μεγάλη παρανόηση είναι πως όταν μιλάμε για ιατρικές παρεμβάσεις σε ανήλικα άτομα ουσιαστικά μιλάμε για μπλόκερς, φάρμακα που καθυστερούν τις σωματικές αλλαγές. Δε μιλάμε για πιο παρεμβατικές μεθόδους. Οι διεθνείς ιατρικοί φορείς και ενώσεις έχουν αποφανθεί όχι μόνο για την ασφάλεια τους αλλά και για την αναγκαιότητά τους για την ψυχική υγεία των τρανς παιδιών. Το πλέον ειρωνικό είναι ότι μπλόκερς παίρνουν και τα cis άτομα (μη τρανς) πχ όταν η έμμηνος ρύση έρχεται νωρίς και καλείται να περιοριστεί. Φασιστικές ομάδες στην Αμερική αναπαράγουν το επιχείρημα ότι πρέπει να απαγορευτεί η επιβεβαίωση φύλου στα ανήλικα άτομα, γιατί είναι μη αναστρέψιμη. Στην πράξη, όμως, δε γίνεται τίποτα μη αναστρέψιμο σε ανήλικα άτομα.
Άλλη στιγμή της συντηρητικής στροφής στην επιστήμη και στην κοινωνία είναι η άνοδος ενός «ριζοσπαστικού» φεμινισμού που στην ουσία είναι βαθιά τρανσφοβικός.
Αυτό το περιφερειακό κίνημα των προηγούμενων δεκαετιών αποκτά μια νέα δημοφιλία και μια νοητή γέφυρα το συνδέει με την τρανσφοβία της J. K. Rowling.
Μια νέα εκδοχή συντηρητισμού
Μια μομφή που συνοψίζεται στο «μήπως το παρακάνετε» πλανάται πάνω από την επιστημονική κοινότητα, μια νέα «κοινή λογική» που προσπαθεί να επιβληθεί. Μια δήθεν μετριοπάθεια που μόνο μετριοπάθεια δεν είναι. Το κείμενο για τον «νεοφεμινισμό» (sic) των πανελλαδικών ήταν ένα ακόμη τέτοιο παράδειγμα δήθεν μετριοπάθειας. Μας θυμίζει τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας που από λένε ότι θεωρητικά στηρίζουν τα τρανς άτομα αλλά από την άλλη εκπλήσσονται (δυσάρεστα) που όλο και περισσότερα τρανς παιδιά κάνουν coming out. Τα τρανς άτομα εργαλειοποιούνται για να περάσουν συντηρητικές νομοθεσίες. Στην Ελλάδα ψηφίστηκε ένας νόμος που από τη μία απαγορεύει τις θεραπείες μεταστροφής σε ανήλικα άτομα, εξέλιξη θετική, ενώ από την άλλη την επιτρέπει σε ενήλικους ανθρώπους υπό όρους, εξέλιξη τραγική.
Έχουμε ένα γκρουπάρισμα πραγμάτων που οδηγούν σε μια νέα ένταση του φασιστικού φαινομένου εξέχον κομμάτι του οποίου είναι η τρανσφοβία.
Πρόκειται για μια ακόμα στιγμή που δείχνει τη γραμμικότητα της προόδου. Και αυτό δεν μας εκπλήσσει, αφού υπήρχαν στοιχεία προόδου στα οποία οργανώθηκε μια συντηρητική ανταπάντηση.
Το βλέπει κανείς καλά στην περίπτωση της Μελόνι έπεισε κομμάτι του φεμινιστικού κινήματος ότι απειλείται η γυναικεία ταυτότητα από τα τρανς άτομα και αυτό δείχνει τις μάχες που θα κληθούμε να δώσουμε και εδώ.
Το παρελθόν και το παρόν: από τον άτυπο μέντορα στην queer εμπειρία σε ένα θεσμοθετημένο πρόγραμμα εκπαίδευσης.
Στη δεύτερη ενότητα η Νάνσυ μας θυμίζει ότι ένα κομμάτι της queer κουλτούρας μεταφερόταν μέσα από το ψωνιστήρι, μέσα από τυχαίες συναντήσεις. Αν ήμασταν αρκετά τυχερά θα βρίσκαμε έναν «Πυγμαλίωνα» που θα μετέφερε λίγη από αυτή τη γνώση, μιας και οι επίσημες πηγές πληροφόρησης απουσίαζαν. Ποια γνώση κρατιέται και ποια γνώση μοιράζεται. Αυτοί ήταν, λίγο πολύ, οι άξονες της δεύτερης ενότητας στη συζήτηση που οργάνωσε το Ορλάντο.
Η Νάνσυ Παπαθανασίου μοιράστηκε μια στιγμή από το 2000 και τις μεταπτυχιακές της σπουδές, όταν μια διδάσκουσα αναλύτρια διατύπωσε ρητά ότι δε γινόταν εύκολα δεκτό ένας ομοφυλόφιλος ή μια λεσβία ως με την ιδιότητα του εκπαιδευόμενου θεραπευτή/τρια. Η εκπαίδευση στην τότε ελληνική ψυχαναλυτική εταιρεία ήταν απαγορευτική. Το ΛΟΑΤΚΙ άτομο ήταν φανερό πως γινόταν δεκτό ως αντικείμενο και όχι ως υποκείμενο της ψυχαναλυτικής πράξης.
Τι σημαίνει για ένα άτομο να είναι ανοιχτά queer ψυχοθεραπευτής; Η Βενετία μας καλεί να σκεφτούμε γιατί δεν αναρωτιόμαστε ποτέ για το τι σημαίνει να είναι κάποιος cis straight ψυχοθεραπευτής. Μέσα από την αντιστροφή της ερώτησης μας θέλει να βάλει στη συζήτηση την έννοια της «ταυτότητας» και του «προνομίου». Το να είσαι ανοιχτά κουίρ άτομο στη ως επαγγελματίας ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης είναι πολλά πράγματα μαζί.
Η Αλεξάνδρα Βασιλείου μας θυμίζει την επίπονη βίωση της ΛΟΑΤΚΙ ταυτότητας στην ψυχοθεραπεία. Θυμάται πως 20 χρόνια πριν κυκλοφορούσε για εκείνη στην πιάτσα «μην πας στην Αλεξάνδρα, θα σε κάνει γκέι». Μας αφηγείται τον οδυνηρό χαρακτήρα μιας τέτοιας αντιμετώπισης και φυσικά τον άτοπο χαρακτήρα της. Διαπιστώνει ότι ακόμα και σήμερα οι ΛΟΑΤΚΙ ταυτότητες είναι στιγματισμένες στον ψυχοθεραπευτικό χώρο.
Η Λίνα Λαχανιώτη επιμένει στο ότι συνολικά οι ανθρωπιστικές επιστήμες ενσωματώνουν με πολύ αργό ρυθμό τις ΛΟΑΤΚΙ ταυτότητες και τα φύλα στα προγράμματα σπουδών.
Τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα δεν είμαστε υποχρεωμένα να εκπαιδεύουμε τους/τις θεραπευτές μας!
Ήταν πολύ σημαντικό που ακούστηκε με κάθε δυνατό τρόπο ότι τα θεραπευόμενα άτομα δεν είναι υποχρεωμένα να εκπαιδεύουν τους θεραπευτές/τριες τους. Αυτονόητη διαπίστωση μεν, αλλά καθόλου διασφαλισμένη σε μια χώρα που το δικαίωμα να ασκήσει κάποιος/α το επάγγελμα του ψυχολόγου δίνεται απλώς σε όσους έχουν συμπληρώσει τον προπτυχιακό κύκλο σπουδών. Την ίδια στιγμή δεν υπάρχει ενιαίος επαγγελματικός σύλλογος ψυχολόγων, ούτε δεσμευτικός κώδικας δεοντολογίας, ούτε προφανώς ελεγκτικοί μηχανισμοί.
Αυτό σημαίνει πως ένας επαγγελματίας ψυχικής υγείας μπορεί να κακοποιήσει ένα ΛΟΑΤΚΙ άτομο και να είναι απλώς Σάββατο…
«Το σεξ είναι μια άλλη ιστορία»
Στην τελευταία θεματική – «το σεξ είναι μια άλλη ιστορία» ακούσαμε για τις «επικίνδυνες σεξουαλικότητες», αυτές που επίμονα αστυνομεύονται. Το σεξ είναι μια πολιτική ιστορία. Οι διαφορετικές εκδοχές της σεξουαλικότητας γράφτηκαν στο συλλογικό φαντασιακό ως «άρρωστες» και «καταστροφικές».
Η Ηλιοπούλου αποδόμησε ότι οι «εναλλακτικές» σεξουαλικότητες και πρακτικές συνδέονται με χαμηλά επίπεδα ψυχικής υγείας και ευημερίας.
Η Άννα Παπάζογλου, κοινωνική λειτουργός, ανέδειξε μέσα από την ιστορία της κοινωνικής εργασίας στην Ελλάδα, μίλησε για τη δυσκολία της επιστήμης και της πρακτικής της κοινωνικής εργασίας να αποτινάξει τις συντηρητικές της καταβολές. Μόνο και μόνο το ότι η κοινωνική εργασία κάθεται στο ίδιο τραπέζι με τη λέξη «σεξ», την «απόλαυση», τα «dark rooms» είναι μια τομή. Η κοινωνική εργασία, μας θύμισε, βλέπει και οφείλει να βλέπει το άτομο ως ένα «όλον» και αναπόφευκτα πρέπει να ενσωματώσει τη συζήτηση για το σεξ μέσα της.
Από τη συζήτηση αναδύθηκαν πολλά ερωτήματα: «το σεξ περιλαμβάνει μόνο τη διείσδυση;» «ποια πρέπει να είναι η συχνότητά του;».
Τραύμα, ρίσκο, σεξ, τραύμα, φαντασιώσεις, υγεία, επιθυμία. Έννοιες που συζητήθηκαν, ερωτήματα που σηκώθηκαν και προβοκατόρικο τσίγκλιμα του κοινού.
Η απόλαυση δε θεωρείται οικονομικά παραγωγική, η απόλαυση για την απόλαυση δεν είναι παραγωγική και η επιθυμία τρομάζει το κυρίαρχο σύστημα.
Μια υπό όρους αποδοχή
Η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα μέχρι τώρα υποχρεώθηκε από την πλειονότητα να προτάξει τις κοινές της εμπειρίες για να γίνει αποδεκτή. «Αγαπάμε σαν εσάς, πονάμε σαν εσάς».
Ωστόσο, η Έλενα Όλγα Χρηστίδη μας καλεί να αναρωτηθούμε τι γίνεται όταν η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα λέει ότι σε κάποια πράγματα «δεν είμαστε σαν και εσάς». Μήπως τότε καταρρέει αυτή η υπό όρους αποδοχή; Πρόκειται για ένα ερώτημα που θέτει το μαχαίρι στο κόκκαλο για τις στρατηγικές που αναπτύσσει η κοινότητα, τις συζητήσεις που αναπτύσσει και τα επόμενα βήματα τα οποία χαράσσει.
