Πλέον το ερώτημα δεν είναι αν οι queer χαρακτήρες είναι ορατοί, αλλά το πώς είναι ορατοί. Στην προσπάθεια απάντησης αυτού του ερωτήματος δεν θα πρέπει να παραγνωρίσουμε την συζήτηση γύρω από το dead lesbian syndrome, την ροπή εκείνη του καλλιτεχνικού χώρου να σκοτώνει τις λεσβίες όταν εκείνες πλησιάσουν μια κατάσταση συναισθηματικής ευδαιμονίας.
Το ερώτημα περί ορατότητας αφορά στο ποιος και τι γίνεται ορατός. Ο θάνατος μιας λεσβιακής φιγούρας λίγο πριν ακουμπήσει την ευτυχία θα μπορούσε να δώσει λάθος μήνυμα σε ένα queer κοινό. Θα μπορούσε να μεταφράζεται ως «Κοιτάξτε αυτές εδώ, τις όμοιές σας, προσπάθησαν να ακουμπήσουν την ευτυχία και έχασαν τη ζωή τους. Δεν σας αξίζει το happy end». Έτσι οι λεσβίες καθιλώνονται στον ρόλο του πρωταρχικού θύματος, θεωρούνται φιγούρες τραγικές. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε το dead lesbian syndrome αποτελεί μια ένδειξη της ανικανότητας της κοινωνίας να αποδεχτεί την λεσβιακή/ queer ταυτότητα ως «φυσιολογική».
Το γεγονός πως το queerness παραμένει στιγματισμένο είναι αυτό που οδήγησε την Εβίτα Ιωάννου το 2021 να ανεβάσει την παράσταση «Five Lesbians Are Eating a Quiche» στην Κύπρο.
Η παράσταση αποτέλεσε αφορμή για να ειπωθεί για πρώτη φορά στον καλλιτεχνικό χώρο της αδελφής μας χώρας η λέξη, θου κύριε φυλακή το στόματί μου … «λεσβίες». «Στην αρχή το κοινό ένιωθε άβολα. Έπαιρναν τηλέφωνο για να κλείσουν εισιτήρια και έλεγαν: θέλουμε ένα εισιτήριο για την παράσταση με την Quiche. Σταδιακά το ξεπεράσανε όμως. Τώρα λένε πάμε στις λεσβίες», σημειώνει η Κωνσταντίνα Πήτερ, καλλιτεχνική συνεργάτης.
Με αφορμή τον ετήσιο διαγωνισμό quiche και με βασικό τους σύνθημα το: «Όχι άντρες όχι κρέας, μόνο καλή συμπεριφορά», το Σωματείο Susan B. Anthony, της Αδελφότητας Gertrude Stein συγκεντρώνεται στα γραφεία του. Μία πυρηνική έκρηξη όμως, που ενδέχεται να καταστρέψει ολοσχερώς τον έξω κόσμο, διακόπτει τον διαγωνισμό και εγκλωβίζει τα μέλη του σωματείου στο κρησφύγετο τους φέρνοντας τις ηρωΐδες αντιμέτωπες με τη σεξουαλική τους ταυτότητα.
«Ενώ σταδιακά αρχίσαμε να βλέπουμε ρεαλιστικές gay αναπαραστάσεις, δεν ισχύει το ίδιο για τις λεσβίες. Εκείνες παραμένουν εγκλωβισμένες στα στερεότυπα που τους έχει φορέσει η κοινωνία: είναι butch, μη θηλυκές, τους αρέσουν οι γάτες, είναι φεμιναζί, σιχαίνονται τους άντρες, είναι βίγκαν. Δεν είναι καθόλου έτσι τα πράγματα όμως. Το μότο των πέντε ηρωίδων είναι: ΟΧΙ ΑΝΤΡΕΣ, ΟΧΙ ΚΡΕΑΣ, ΜΟΝΟ ΚΑΛΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ. Αυτό και μόνο αποτελεί μια προσπάθεια διακωμώδησης των στερεοτύπων της βίγκαν λεσβίας που μισεί τους άντρες. Οι ηρωίδες δεν είναι radical feminists που αποδέχονται την ταυτοτητές τους, είναι μέλη της ελίτ, είναι σνομπ αστές. Έχουν ενσωματώσει τα στερεότυπα. Κατά τη διάρκεια της παράστασης τα ξερνάνε για να τα αγκαλιάσουν», υπογραμμίζει εύστοχα η Εβίτα Ιωάννου, σκηνοθέτιδα.
«Ο χαρακτήρας μου δεν παραδέχεται ποτέ πως είναι λεσβία, παρότι αυτό υποδηλώνει ο τίτλος της παράστασης. Προτιμά να πει είμαι έγκυος, αντί να πει είμαι λεσβία. Ίσως της είναι πιο εύκολο. Ίσως έχει τόσο αφομοιώσει το στερεότυπο. Μπορεί να είναι έγκυος μπορεί και όχι. Πάντως είναι η μόνη που δεν παραδέχεται πως είναι λεσβία», αναφέρει η Λουκία Πιερίδου.
«Οι συγγραφείς της παράστασης επιλέγουν να μην εξειδανικεύσουν τις πέντε λεσβίες της υπόθεσης. Ο δικός μου χαρακτήρας υφίσταται bullying από τις υπόλοιπες. Η καταπίεση που υφίσταται ακόμα και μέσα στην ίδια την ομάδα είναι εκεί. Είναι ορατή», σημειώνει η Έλενα Καλλινίκου, ηθοποιός.
«Στον δικό μου χαρακτήρα κανείς δεν δίνει ιδιαίτερη σημασία μέχρι που πεθαίνει. Μετά ηρωικοποιείται κατευθείαν και είναι σαν να μην έγινε ποτέ τίποτα και αυτό έχει να κάνει με την διακωμώδηση των στερεοτύπων και του dead lesbian syndrome, και έχει σκοπό να τα σπάσουμε», υπογραμμίζει η Νάγια Αναστασιάδου.
«Είναι εμφανής η καταπίεση τους. Το σώμα τους έχει συγκεκριμένη φόρμα. Τα χέρια πρέπει να είναι θηλυκά. Οι κινήσεις περιορισμένες. Είναι ένα έργο του 1956. Τώρα δεν υπάρχει τέτοια καταπίεση καθώς όταν αλλάζει η εποχή αλλάζει και ο τρόπος αντιμετώπισης της διαφορετικότητας. Αυτό δεν σημαίνει όμως πως δεν υπάρχει καταπίεση γενικά επειδή δεν φοράνε ταγέρ ή πάψανε να παριστάνουνε τις χήρες», υποστηρίζει η Νιόβη Χαραλάμπους.
«Η δικιά μου είναι η πιο θαρραλέα, ενώ είναι η πιο καθωσπρέπει, είναι αυτή που ωθεί τις υπόλοιπες στο να κάνουν coming out. Στην αρχή προβάλει την ταυτότητα της χήρας, για να δικαιολογήσει την απουσία του άντρα, αλλά στη συνέχεια απελευθερώνεται και είναι ειλικρινής με τον εαυτό της και τις άλλες», σημειώνει η Γιολάντα Χριστοδούλου.
Το παράδοξο με την συγκεκριμένη παράσταση εντοπίζεται στο εξής. Στην πραγματικότητα δεν είναι παράσταση, είναι ένα μιαμισάωρο σεμινάριο έμφυλης αποδοχής. Οι συντελεστές μοιράζουν καρτελάκια με ονόματα στο κοινό, μετατρέποντάς το σε λεσβίες του προηγούμενου αιώνα και εμπλέκοντάς το στο coming out των ηρωίδων. Οι ηθοποιοί επισημαίνουν πως το κοινό επευφημεί σε κάθε παράσταση όταν οι πρωταγωνίστριες δηλώνουν λεσβίες σαν να επρόκειτο για το δικό του coming out.
Αναφορικά με το τι καινούριο έχει να προσφέρει το queer gaze στο σύγχρονο θέατρο η Εβίτα Ιωάννου σημειώνει: «το αυτονόητο, να πούμε πως τα queer άτομα δεν είμαστε τραγικοί ήρωες, να φύγουμε έπιτέλους απ’ το unhappy ending, να υιοθετήσουμε ένα πιο positive και empowering αφήγημα για το queerness, γιατί μπορεί να είμαστε στο 2023, αλλά στο Τέννεση απαγορεύτηκαν τα drag shows, στη Φλόριντα έχουμε don’t say gay policy στα σχολεία και στις ΗΠΑ απαγορεύονται οι εκτρώσεις. Νομίζω πως ήρθε η ώρα να πάμε full force: We are here, we are queer».
