Έξι γυναίκες γράφουν για την ορατότητα της λεσβιακής ταυτότητας στην Ελλάδα

Aπό τη στριφογυριστή σκάλα που ανέβαινε στην απελευθερωτική αλλά και «τρομακτική» αίθουσα της Οδύσσειας του Θησείου, μέχρι τη νέα τάση του «νυφοπάζαρου» στο tinder, έχουν περάσει πάνω από εικοσιπέντε χρόνια. Τότε η λεσβιακή ορατότητα ήταν στο σημείο μηδέν. Για να «υπάρξεις» ως λεσβία έπρεπε να κινείσαι σε συγκεριμένους φυσικούς χώρους, να φέρεις κάποια διακριτικά χαρακτηριστικά που θα βοηθούσαν στην αναγνώριση της λεσβιακής ταυτότητας και να «κάνεις τον σταυρό» σου ότι αυτή θα είναι ορατή εκεί που θέλεις αλλά ταυτόχρονα και αόρατη εκεί που δεν θέλεις. Η αορατότητα της λεσβιακής ταυτότητας ήταν δεδομένη και φαινόταν να προσφέρει κάποιου είδους ασφάλεια και προστασία. Για τον λόγο αυτό δεν ήταν και δυναμικά/συλλογικά/κινηματικά διεκδικήσιμη. Υπήρχε και τότε, όπως και τώρα ακόμα, η ανάγκη για λεσβιακές αναπαραστάσεις με τις οποίες θα ταυτιζόμασταν, με δημόσια πρόσωπα στα οποία θα αναγνωρίζαμε κάτι από εμάς, με μια εικόνα στον δημόσιο χώρο που θα μας έδειχνε ότι «υπάρχουν κι άλλες», όμως δεν ήταν ακόμα ενσταλαγμένη στις ατομικές αλλά και συλλογικές συνειδήσεις, η σημασία που έχει η λεσβιακή ορατότητα και η επίδραση που θα είχε στα άτομα και στην κοινότητα συνολικά.

Η λεσβιακή ταυτότητα, βρισκόταν πάντα στην σκιά της γκέι ταυτότητας και κρυβόταν, όχι ακούσια πάντα, πίσω από αυτή. Ακολουθώντας τον δευτερεύοντα ρόλο που η πατριαρχική κοινωνία αποδίδει στις γυναίκες εν συνόλω, η λεσβιακή σεξουαλικότητα για δεκαετίες, αποδέχονταν και ίσως «απολάμβανε» τα οφέλη της αορατότητάς της. Όμως, απ’τη μία οι θαρραλέες, για να μην πούμε ηρωικές, ακτιβίστριες όπως η Maria Cyber, η Βλάμη κ.α που βγήκαν μπροστά, σε πολύ δύσκολες εποχές, κι μίλησαν για τη σημασία της λεσβιακής ορατότητας, εκθέτοντας πρώτα πρώτα τον εαυτό τους και βάζοντας τους πρώτους σπόρους για τις μετέπειτα δικαιωματικές διεκδικήσεις μας και απ’ την άλλη η γενικότερη χειραφέτηση και ενδυναμώσει των γυναικών, των λεσβιών, τις λοατκ κοινότητας αλλά και της κοινωνίας, μας οδήγησαν στο σήμερα, όπου πλέον η λεσβιακή ταυτότητα είναι πιο ορατή στην ελληνική πραγματικότητα.

Η λεσβιακή ορατότητα στηρίζεται κυρίως στη λεσβιακή κοινότητα, στις ακτιβίστριες και στη νεότερη γενιά των λεσβιών που πλέον πιο απελευθερωμένη και πιο ενδυναμωμένη δηλώνει την ταυτότητα της περήφανα και απενοχοποιημένα. Αντιθέτως, εξακολουθεί και είναι (σχεδόν) μηδενική στον δημόσιο λόγο, στις κοινωνικές αναπαραστάσεις, στα δημόσια πρόσωπα, στην επίσημη πολιτεία, στα ΜΜΕ, στις κοινωνικές πολιτικές. Ο δρόμος που έχουμε διανύσει είναι μεγάλος, αλλά ακόμα όχι επαρκής.

Ας ξεκινήσουμε με μια παραδοχή. Ότι είναι αόρατο δεν μπορεί να διεκδικεί! Είναι κάτι που κατάλαβα από πάρα πολύ μικρή. Από τότε, για να δημιουργήσω χώρο ύπαρξης, έπρεπε να είμαι πολύ loud. Κανένας δεν άκουγε μια σιωπηλή φωνή. Ακόμα και τώρα. Το τι κοστίζει αυτό είναι μια άλλη κουβέντα. Το ποσό δύναμη θέλει, το ποσό κούραση φέρνει.

Για αυτό πάντα υποστήριζα για όλους αυτούς τους ανθρώπους που επιθυμούσαμε να είναι out & proud ότι επιβάλλεται να δημιουργήσουμε χώρους in & safe αλλιώς πως τους ενδυναμώνεις; Εξού και η ανάγκη της δημιουργίας μιας κοινότητας. Των δικών μας χωρών.

Αν θες να καταργήσεις τις «ταμπέλες» πρέπει να τις ενισχύσεις τόσο που να μην έχουν νόημα. Αυτό το εξηγούσα κάθε φορά που το χιλιοειπωμένο επιχείρημα των δήθεν προοδευτικών που σου έλεγε «γιατί γκέι bars; γιατί να λες ότι είσαι γκέι; γιατί γκέι περιοδικά, στέκια κλπ». Γιατί ενδυναμώνουνε τον κόσμο μας και γιατί δίνουμε ορατότητα, για αυτό!

Έχουμε φτάσει αισίως στο 2022 με πολλά πράγματα από όλο αυτόν τον αγώνα να έχουν γίνει καλύτερα. Η γκει ορατότητα είναι δεδομένη πλέον, και η τρανς ορατότητα και η queer ορατότητα παλεύουμε σκληρά με όμορφα αποτελέσματα.

Γυρνάω το κεφάλι πίσω και νιώθω ότι μια ορατότητα κάπου ξεχάσαμε στο πέρασμα μας. Την έχουμε αφήσει κάπου πετάμενη στα πλαγιά του μακρύ και δύσκολου δρόμου.

Ξέμεινε συνειδητά; Ξέμεινε κατά λάθος; Ξέμεινε γιατί άλλαξαν οι καιροί; Πάντως ξέμεινε. Και είναι η Λεσβιακή Ορατότητα ή μάλλον αορατότητα.

Πάντα ήταν μικρότερης λάμψης από την γκέι. Η γκέι κουλτούρα είναι κάτι που με απογειώνει οι flamboyante κουίνες είναι κάτι που μου παίρνει την ψυχή, το γκέι χιούμορ, η γκέι μουσική, τα γκέι αγόρια, οι εκφράσεις τους, η αποτύπωση του ερωτισμού τους, είναι μαγικά εξυψωτικά. Με συγκινούν απίστευτα. Έχουν δημιουργήσει μια αναγνώριση, ένα ρεύμα. Σαν ένα καλλιτεχνικό μονοπάτι με strass! Σαν ένα ποτάμι με διακλαδώσεις που ποτίζει όλο το τοπίο με rainbow χρώματα. Με τόσο αγώνα, με τόσο κλάμα, με τόσο πόνο! Όμως είναι εδώ, με την νίκη που δεν σταματά να την κατακτά. Πόση οικειότητα, πόση χαρά, πόση ανακούφιση, οι φιλενάδες μας!

Φτιάχνω το αρχείο μου, το σκαλίζω και αναδεικνύεται μια λεσβιακή σκηνή των 90’ς , ξεχασμένη αλλά πολύτιμη. Παρατηρείς ότι υπάρχει μια έντονη παρουσία και κουλτούρα καθαρά λεσβιακή και μάλιστα αποδεικνύεται περίτρανα ότι αγκαλιάζει και ανακουφίζει την τρανς σκηνή που δεν χώραγέ βολικά στην γκέι κοινότητα, εκτός και αν ήταν drag queens, μέχρι εκεί.

Τα τρανς άτομα, βλέπεις από φωτογραφίες και βίντεο υλικό της εποχής, έβρισκαν ασφαλές καταφύγιο στον λεσβιακό χώρο. Επίσης βλέπεις ότι στην μάχη για το aids και σε όλες τις κοινωνικές, δικαιωμάτων μάχες, βουτάγανε με ορμή οι λεσβίες και πρωτοστατούσαν και φρόντιζαν και πάλευαν σθεναρά, για κάθε σκοπό του κινήματος.

Είναι αξιοσημείωτο όμως ότι βλέπεις ψίχουλα καταγραφής αυτού του λεσβιακού χώρου μέσα από απειροελάχιστες κινηματογραφικές ταινίες, φωτογραφίες και αφηγήσεις, που ευτυχώς κάποιες έκαναν.

Ξαφνικά αποκαλύπτεται ότι η κοινότητα «ουπς κάτι ξέχασε», ξέχασε ότι υπήρχαμε, ξέχασε το πόσο προσφέραμε και έχει ξεχάσει ότι ακόμα υπάρχουμε, εμείς οι λεσβίες.

Σου έρχεται μια αίσθηση ότι και μέσα στην κοινότητα συμβαίνει ότι συμβαίνει σε όλη την πατριαρχική κοινωνία. Θυμόμαστε το αντρικό όνομα και ξεχνάμε το γυναίκειο, γιατί πάντα μα πάντα, όπως ανέκαθεν έλεγαν οι φεμινίστριες «υπάρχει κάποιος πιο άγνωστος από τον άγνωστο στρατιώτη, η γυναίκα του», πάντα υπήρχαν και υπάρχουν γυναίκες λεσβίες σε κάθε, μα κάθε αγώνα, αλλά δεν έχουν αναγνωριστεί, δεν έχουν καταγραφεί, δεν τις ξέρουμε!

Οι γυναίκες αποτελούν το μεγαλύτερο κομμάτι ανέργου πληθυσμού παγκοσμίως, οπότε η οικονομική τους δύναμη είναι πολύ μικρότερη, άρα είναι «λογικό» σε ένα καπιταλιστικό και άκρως πατριαρχικό τοπίο, η εκπροσώπηση οποιασδήποτε αδύναμης ομάδας, να είναι ολοφάνερα υποδεέστερη. Αν αυτό εξηγεί μέχρι ένα σημείο, γιατί είναι κατά πολύ μικρότερη η Λεσβιακή Ορατότητα ακόμα και αν προσθέσεις ότι οι γυναίκες σε μια πατριαρχική κοινωνία έτσι κι αλλιώς «υποτιμούνται», δεν μπορεί όμως να δικαιολογήσει ολοκληρωτικά, γιατί ενώ όλο το κίνημα ανεβαίνει σε ορατότητα, η Λεσβιακή Ορατότητα, βουλιάζει;

Ένα κομμάτι της παγκόσμιας λεσβιακής κοινότητας, το νιώθει, όμως δεν τολμάει να το εκφράσει και μόνο το ψιθυρίζει παντού, ότι η λεσβιακή ταυτότητα δέχεται τέτοια «σύγχρονης κοπής πατριαρχική επίθεση» και τρομοκρατία που μοιάζει ότι σύντομα το «λέσβια» θα αποτελεί βρισιά, σαν κάτι που θέλεις να αποποιηθείς και καλύτερα να το αντικαταστήσεις με τον ευρύτερο όρο queer ή ακόμα και pan. Πόσο αλήθεια είναι αυτό; Δεν ξέρουμε!

Μια σημαντική και μεγάλη πολιτική κουβέντα, ζύμωσης κα τριβής μέσα στην κοινότητα, που δεν χωράει σε ένα κείμενο και που όμως διαφαίνεται ότι πρέπει να γίνει!

Η ορατότητα εν έτει 2022 θα έπρεπε να μας απασχολεί μόνο για το κατά πόσο μπορούμε να δούμε ή όχι ένα εμπόδιο εξαιτίας της ομίχλης και όχι για το αν άνθρωποι κρύβουν τις ζωές τους από την «πλειοψηφία». Τώρα, αν εστιάσουμε στο ζήτημα της ορατότητας των λεσβιών πραγματικά με βρίσκει κανείς πολύ μπερδεμένη. Έχω συνομιλήσει, έχω ακούσει και έχω διαβάσει πολλές απόψεις γι’ αυτό το ζήτημα. Εμένα προσωπικά με έχουν περιτριγυρίσει κατά καιρούς φράσεις του τύπου: «Ρε μαλάκα πρόσεχε» , «Μην φιλιέστε εδώ», «Μην την κρατάς από το χέρι, είμαστε και εμείς εδώ και δεν θέλουμε να καταλάβουν ότι είμαστε κι εμείς λεσβίες», «Τι τον χρειάζεσαι το γάμο, τι θες να αποδείξεις;», «Αφού θες να κάνεις παιδί με τη σύντροφο σου κάνε, τι τα θες τα δικαιώματα;». Όλες οι παραπάνω φράσεις έχουν ειπωθεί από γυναίκες λεσβίες. Σε αυτό το σημείο να πω ότι, όχι, δεν θα παραθέσω την άποψη μου όπως μου ζητήθηκε. Έχουμε χορτάσει από απόψεις. Το μόνο που θα ήθελα είναι αν με διαβάζεις αυτή τη στιγμή να αναρωτηθείς μήπως έχεις πει κάτι από τα παραπάνω, κάτι αντίστοιχο. Γιατί να το πεις; Φοβάσαι; Επαναπαύθηκες γιατί «δεν φαίνεσαι»; Μόνο αν αναρωτηθούμε μπορούμε να εντοπίσουμε τι μας φταίει και το πρώτο βήμα είναι εμείς οι ίδιες να πάμε κόντρα στο φόβο που μας προκάλεσαν. Την ορατότητα μας τη διεκδικούμε καθημερινά. Είναι η ύπαρξη μας. Αδερφή μου, κι εγώ φοβάμαι, κάθε μέρα.

Lesbian visibility, λεσβιακή ορατότητα. Τί σημαίνει για μένα; Απλά να υπάρχω, να είμαι ορατή για τα όποια προτερήματα ή ελαττώματα μπορεί να έχω, να με αγαπάτε ή να με αντιπαθείτε, όχι γιατί είμαι λεσβία, αλλά γιατί είμαι η Τζέλη και είμαι λεσβία. Θέλω να με αναγνωρίζετε και να με αποδέχεστε, χωρίς να επικεντρώνεστε σε μία και μόνο επιλογή μου, να με σέβεστε χωρίς να χρειάζεται να σας εξηγήσω ή να με υπερασπιστώ! Έτσι απλά. Είμαι αυτή που είμαι και έχω απόλυτο δικαίωμα να αγαπώ όποι@ γουστάρω. Το είπε εξ’ άλλου κι η προγιαγιά μου η Σαπφώ πριν 2600 χρόνια.

Στο κόσμο μας, αυτή η απλή αλήθεια δεν γίνεται, ακόμα, αποδεκτή. Πώς να σε «δούνε» σαν λεσβία μέσα σε μια πατριαρχική κοινωνία που δεν σε «βλέπει» καν σαν γυναίκα, παρά μόνο σαν συνάρτηση του άλλου φύλου; Ακολουθούμε λοιπόν στις κοινωνικές μας συναναστροφές, στη δουλειά, στην οικογένεια, τη τακτική του στρουθοκαμηλισμού, «αν δεν μου το πεις κατάμουτρα, θα προσποιούμαι για πάντα πως δεν συμβαίνει». ‘Όταν το παραδεχτείς ανοιχτά, γίνεσαι θέμα, πρότυπο ή ανάθεμα. Ίσως γι’ αυτό στην Ελλάδα, οι τραγουδίστριες, οι ηθοποιοί, οι καλλιτέχνες, που θα φανταζόμασταν πως έχουν την ελευθερία να δηλώνουν ανοιχτά τις επιθυμίες τους, δεν το κάνουν. Έτσι, η νέα γενιά λεσβιών, μένει χωρίς πρότυπο, αφού οι καταξιωμένες στο χώρο τους λεσβίες, δεν το παραδέχονται. Νοιώθεις δυσφορία, δεν χωράς πουθενά. Πρέπει να παλέψεις για να βρεις το χώρο σου, για να υπάρξεις μέσα σε μια κοινωνία που δεν σε «βλέπει». Από την άλλη, όταν σε «δει» αυτή η κοινωνία, συχνά το πληρώνεις με διαφόρων ειδών προβολές ή κακοποιητική συμπεριφορά…Το τίμημα της ορατότητας…

Με πειράζει που όταν βλέπω σινεμά, τηλεόραση, όταν ακούω τραγούδια, δεν μπορώ να ταυτιστώ, δεν μπορώ να αναγνωρίσω τη δική μου πραγματικότητα. Μέσα στο κόσμο τους, ο δικός μου κόσμος δεν υπάρχει. Το φιλί, τον έρωτα που ονειρεύομαι, πρέπει να ψάξω για να τον βρω έξω από τη χώρα μου. Εκεί που τα πράγματα αλλάζουν με γρήγορους ρυθμούς. Αλλά σε πόσες τηλεοπτικές σειρές, σε πόσες ταινίες έχουμε δει λεσβιακά ζευγάρια στην Ελλάδα; Τις ελάχιστες φορές που μας δείχνουν είμαστε αντρογυναίκες με τις γκόμενές τους, ζευγάρια που αντιγράφουν ετεροφυλόφιλους ρόλους, ένα είδος καρικατούρας, ανδρική ερωτική φαντασίωση, ή ένα περαστικό στάδιο μέχρι να γνωρίσεις τον «σωστό άντρα»! Συνήθως η σχέση καταλήγει τραγικά για τις δύο γυναίκες. Καημό το έχω να δω μια ταινία που οι πρωταγωνίστριες ζούνε στο τέλος ευτυχισμένες, πλούσιες και διάσημες, ή έστω ζούνε τον έρωτά τους χωρίς δράματα!

Όταν «βλέπουμε» κάτι, το συνηθίζουμε, παύουμε να το θεωρούμε εξωπραγματικό. Όταν ξέρεις πως η συγγραφέας που θαυμάζεις είναι λεσβία, αναγκάζεσαι να «χωρέσεις» αυτό το δεδομένο μαζί με όλα τα άλλα που σε κάνουν να τη θαυμάζεις. Έτσι απλά απομυθοποιείται το «τέρας» που αντιπροσωπεύει κάθε τι διαφορετικό, κάθε τι που δεν καταλαβαίνουμε, το άγνωστο που φοβόμαστε.

Κάπως έτσι λειτούργησε και το πείραμα της Ερεσού. Όταν τη δεκαετία του ’80 άρχισαν να καταφτάνουν ομαδικά οι λεσβίες και να κατασκηνώνουν στη παραλία, να καταλαμβάνουν τα εστιατόρια και τα μπάρ, είμασταν πολύ «εμφανείς». Είμασταν πολλές και είμασταν διαφορετικές. Το ότι σήμερα, για τους περισσότερους στο απομακρυσμένο αυτό χωριό, δεν είμαστε «οι λεσβίες» αλλά η Τζέλη, η Margot, η Suzanne, αν έχουμε πρόσωπα αντί για ταμπέλες, είναι γιατί τότε μας «είδαν». Μέσα από τη συνήθεια και τη συνύπαρξη, γνωριστήκαμε κι έφυγε ο φόβος.

Αυτή τη «κανονικότητα» θέλω εγώ. Να είμαι αυτή που είμαι και το γεγονός ότι αγαπάω γυναίκες να είναι σαν να λέμε έχω πράσινα μάτια.

Υπάρχει μια σύντομη αληθινή ιστορία καθημερινής αορατότητας που συνοψίζει εξαιρετικά την άποψη μου για την ορατότητα της λεσβιακής ταυτότητας στην Ελλάδα. Μια φίλη μου, μου στέλνει τη καινούργια σελίδα της στο fb, με τίτλο “Αυτή η λεσβία”. Μου γράφει σε μήνυμα πως, αν θέλω, μπορώ να την προωθήσω στους φίλους μου. Αυθόρμητα και άμεσα, πριν προλάβω να δημιουργήσω δεύτερες σκέψεις, ξεκινώ τις ψηφιακές προσκλήσεις αλφαβητικά. Φτάνοντας στο “Ε” η πρώτη σκέψη απλώνεται παντού σαν γλιστερή χλαπάτσα και σταματώ πριν πατήσω “αποστολή”. Η φοβισμένη λεσβία μέσα μου, αναρωτιέται: “Κι αν μου πουν με ποιο δικαίωμα τους έστειλα πρόσκληση για μια σελίδα με λεσβίες;” Μήπως πιστεύω πως τους ενδιαφέρει; Μήπως πιστεύω πως είναι λεσβίες; Αν δουν την πρόσκλησή μου και αρχίσουν να γελάνε και να καυλαντίζουν, θεωρώντας τις λεσβίες κάποιο είδος αστείου; Οι περισσότεροι φίλοι μου στο fb ανήκουν στον μπασκετικό κόσμο. Έχω φίλους όπως ο Ιωνικός Νέας Φιλαδέλφειας και ο Αθλητικός Σύλλογος Παπάγου. Αν και τρέμω στην ιδέα πως οι μπασκετόφιλες αρρενωπότητες που μετρώ στη λίστα των “φίλων” θα θελήσουν να ακολουθήσουν τη σελίδα της φίλης μου μόνο και μόνο για να “πάρουν μάτι”, τελικά πατώ “αποστολή” και τους καλώ ΌΛΟΥΣ! Δύο χρόνια πριν δε θα είχα πατήσει “αποστολή”. Εν ολίγοις: Αν η ορατότητα της λεσβιακής ταυτότητας στην Ελλάδα ήταν ένα νησί χαμμένο στην ομίχλη, τότε το κουμπί της “αποστολής” είναι η πρόγνωση του καιρού που προβλέπει μια πιο καθαρή ατμόσφαιρα αύριο! Ε, σε αυτό το σημείο βρισκόμαστε ακριβώς! Αύριο (πολύ σύντομα δηλαδή) το τοπίο θα καθαρίσει και το χαμμένο νησί μέσα στην πόλη και όλες οι λεσβίες που το κατοικούν θα γίνουν ορατές! Γιατί ΕΙΜΑΣΤΕ ένα νησί μέσα στην πόλη. Κανείς δε μας γνωρίζει, κι ας μας ξέρουν όλοι (lyrics by Αρλέτα). Εγώ το κουμπί το πάτησα. Εξαρτάται τώρα από τους “straight” φίλους μου να ακολουθήσουν μια σελίδα με το όνομα “Αυτή η λεσβία”, μόνο και μόνο γιατί πραγματικά τους ενδιαφέρει και τους αφορά να καθαρίσουν τον καιρό. Είμαι αισιόδοξη!

2013: ο Θάνος Ασκητής με την επιστημονική του ιδιότητα αναλύει σε μία τηλεοπτική του εμφάνιση τα είδη των λεσβιών. Τις διαχωρίζει σε αρρενωπές και θηλυκές και εξηγεί το πώς η δεύτερη κατηγορία μπορεί να «επιστρέψει» στην ετεροφυλοφιλία καθώς η λεσβιακότητά τους μπορεί να είναι παροδική. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς γίνονται αντιληπτές οι λεσβίες γυναίκες (και η σεξουαλικότητά τους) μέσα από την κυρίαρχη αφήγηση του male gaze: ή με έντονη θηλυκότητα για την ικανοποίηση των αντροκεντρικών φαντασιώσεων -άρα όχι «πραγματικές» λεσβίες, αλλά «παροδικές»-, ή αρρενωπές που θα ήθελαν να είναι στην ανδρική θέση. Και βέβαια με την γυναικεία/λεσβιακή σεξουαλικότητα να παθολογιοποιείται και να χρειάζεται σταθερά επεξήγηση και αντιμετώπιση από ειδικούς.
2022: ένα λεσβιακό φιλί προβάλλεται στο πλαίσιο μιας διαφήμισης πολυεθνικής εταιρείας, που στηρίζει την Γραμμή 11528. Η πρώτη τέτοια εικόνα που γίνεται ορατή στα ΜΜΕ στο ευρύ κοινό στο ελληνικό πλαίσιο, που μοιάζει να χρειαζόταν το σπρώξιμο από μία εταιρική προώθηση για να υλοποιηθεί.

Νταλίκες και φεμ, έμφυλα στερεότυπα, ερωτήσεις φίλων «εσείς οι λεσβίες τι τα θέλετε τα προφυλακτικά;», τεύχη της Νταλίκας, η Ερεσσός, μερικά από τα πιο καταχωνιασμένα, λούμπεν, υπέροχα, θλιβερά, χαρούμενα, ζεστά, κοινοτικά ή ομοκανονικά (όλα αυτά ή τίποτα από αυτά) λεσβιακά μαγαζιά που έχουμε γνωρίσει, και τραγούδια για (κρυμμένους) λεσβιακούς έρωτες, που δεν παραδέχονται ακριβώς για ποιον έρωτα μιλάνε. Ψηφίδες της λεσβιακής εμπειρίας της α-ορατότητάς μας, που ακόμα ξεδιπλώνεται.
Γράφοντας τα παραπάνω μου έρχονται στο μυαλό οι στίχοι μιας γυναίκας που δεν έχει μιλήσει δημόσια για τον (όποιο) σεξουαλικό προσανατολισμό της. Ο αποδιδόμενος σεξουαλικός προσανατολισμός της όμως, δηλαδή το πώς εκείνη γίνεται αντιληπτή από λεσβίες γυναίκες ως έχουσα κοινές εμπειρίες μαζί τους, έχει ιδιαίτερη σημασία. Πολλές φορές με τα τραγούδια ψηλαφίζουμε τους επίπονους αλλά ευρηματικούς τρόπους που έχουμε για να αντέχουμε τις αντιξοότητες και να βρίσκουμε ένα αίσθημα κοινότητας όταν όλα γύρω είναι απαγορευτικά. Οι παρακάτω στίχοι, μια ψηφίδα α-ορατότητας ακόμα, που όμως σαν να κλείνει το μάτι και να λέει: «κι αν ακόμα φοβάμαι να στο πω, είμαι κι εγώ εδώ».

«Βρήκα ένα κέρμα που το `χα στην τσέπη
γι’ αυτόν που δεν βλέπει.
Άραζε ο κόσμος στην πλατεία,
γι’ αυτό που είμαι, είσαι η αιτία.
Μαύρο μπλου τζην, μαύρο μακό
και άσπρη άδετη ελβιέλα-
Μ’ ότι καλό κι ό,τι κακό σου είπαν για μας,
Κοντά μου έλα.»