Με μια ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η Κίνηση Χειραφέτησης Αναπήρων: «Μηδενική Ανοχή» σχολίασε το περιστατικό με τον ανάπηρο μαθητή στην παρέλαση, ο οποίος «σηκώθηκε από το αμαξίδιό του, προκειμένου να παρελάσει όρθιος μπροστά από την εξέδρα των επισήμων».
Η ομάδα τονίζει ότι η συγκεκριμένη πράξη, αλλά και ο σχολιασμός της από τα ΜΜΕ, «μοιάζει περισσότερο να εξυπηρετεί την κυρίαρχη, εξιδανικευμένη κανονικότητα που απαιτεί “να αποδείξουμε οι ανάπηροι την αξία μας με όρους κανονικότητας”, παρά να στηριχθούμε πραγματικά και να χειραφετηθούμε για αυτό που είμαστε και όχι για αυτό που οι “άλλοι” θα επιθυμούσαν να είμαστε».
Ακολουθεί η ανάρτηση της Κίνησης Χειραφέτησης Αναπήρων: «Μηδενική Ανοχή»:
Σε μια προσεκτικά σκηνοθετημένη στιγμή κατά τη φετινή παρέλαση της 25ης Μαρτίου 2025 στη Λαμία, ο 18χρονος Κωνσταντίνος Κουλτούκης, μαθητής του Ενιαίου Ειδικού Επαγγελματικού Γυμνασίου Λυκείου Λαμίας, σηκώθηκε από το αμαξίδιό του, προκειμένου να παρελάσει όρθιος μπροστά στην εξέδρα των επισήμων.
Αυτό συνέβη με την υποστήριξη και επίβλεψη του προσωπικού του σχολείου και προκάλεσε την αναμενόμενη θριαμβευτική αντίδραση τόσο στα ΜΜΕ όσο και στα κοινωνικά δίκτυα.
Το «inspiration porn» στα καλύτερά του.
Ο διευθυντής του σχολείου, κάνοντας αναφορά στη «Make-A-Wish» λογική, δήλωσε ότι «ήθελε να κάνει πράξη την επιθυμία του (18χρονου) «παιδιού», ενώ η μητέρα του ανάπηρου μαθητή συνέδεσε τη συγκεκριμένη κίνηση με την «αγάπη για την πατρίδα».
Αξίζει, ωστόσο, να διερωτηθούμε αν ένας τέτοιος χειρισμός –η εγκατάλειψη του αμαξιδίου, δηλαδή του εργαλείου αξιοπρέπειας για έναν ανάπηρο μαθητή– μπορεί να θεωρηθεί «καλή πρακτική» ή πράξη ουσιαστικής «συμπερίληψης».
Κρίσιμο είναι και φανταζόμαστε ότι είναι ενήμερος ο διευθυντής του ΕΝΕΕΓΥΛ Λαμίας, dr Γεωργιος Σόρκος ότι σύμφωνα με την ΚΥΑ Γ4/150/2000 – ΦΕΚ 246/2-3-2000: «τα τμήματα που θα μετέχουν θα επιλέγονται από τους οικείους καθηγητές Φυσικής Αγωγής από εκείνους τους μαθητές που έχουν άρτια εμφάνιση, παράστημα και ήθος. Τα άτομα με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ) θα συμμετέχουν εφόσον το επιθυμούν τα ίδια και οι γονείς τους και με τη σύμφωνη γνώμη του συλλόγου των διδασκόντων».
Ενδεχομένως, ο διευθυντής του διαχωριστικού (ειδικού) σχολείου, ο οποίος φέρει την ευθύνη για την εκπαίδευση των ανάπηρων μαθητών, οφείλει να εξηγήσει αν θεωρεί ότι η προσωρινή «απαλλαγή» του μαθητή από το αμαξίδιό του προάγει την ένταξη ή αν απλώς καλλιεργεί την καταπιεστική αφομοίωση. Αν η χρήση αμαξιδίου συμβαδίζει με τις υποδείξεις για άρτια εμφάνιση, παράστημα και ήθος.
Πράγματι, η πράξη αυτή μοιάζει περισσότερο να εξυπηρετεί την κυρίαρχη, εξιδανικευμένη κανονικότητα που απαιτεί «να αποδείξουμε οι ανάπηροι την αξία μας με όρους κανονικότητας», παρά να στηριχθούμε πραγματικά και να χειραφετηθούμε για αυτό που είμαστε και όχι για αυτό που οι «άλλοι» θα επιθυμούσαν να είμαστε.
Αναπαραγωγή στερεοτύπων και στιγματισμός
Οι βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις για τα ανάπηρα παιδιά διογκώνουν τα στερεότυπα και τον στιγματισμό, οδηγώντας εντέλει στην απομόνωση και την περιθωριοποίησή τους. Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι θεσμικές διακρίσεις εναντίον τους, όπως η κατηγοριοποίηση σε «βαριά» και «ελαφριά περιστατικά», που αποτελεί πάγια πρακτική σε διαχωρισμένα εκπαιδευτικά πλαίσια.
Το ίδιο το σχολείο όπου φοιτά ο Κωνσταντίνος, άλλωστε, βρίσκεται εκτός οικιστικού ιστού, ανάμεσα σε χωράφια, όπως συμβαίνει αντίστοιχα σε όλα τα ιδρύματα «παιδικής προστασίας».
Αυτές οι συνθήκες αντανακλούν και ενισχύουν τον κοινωνικό διαχωρισμό.
Αυτές οι συνθήκες παράγουν παρόμοια περιστατικά.
Είναι βαθιά υποκριτικό να αναλώνεται η «κυρίαρχη ομάδα» με τα 5 βήματα του Κωνσταντίνου όταν αδιαφορεί πλήρως για τα θεμελιώδη δικαιώματα όλων των αναπήρων που παραβιάζονται συστηματικά.
Η διάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, όπως και το άρθρο 24 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Αναπήρων (CRPD) του ΟΗΕ, που έχει κυρώσει η χώρα μας, διασφαλίζουν ρητά το δικαίωμα όλων των παιδιών σε ενταξιακή εκπαίδευση – χωρίς κανέναν διαχωρισμό.
Η συγκέντρωση πληθώρας ερευνητικών στοιχείων επιβεβαιώνει ότι η διαχωρισμένη σχολική εκπαίδευση έχει σοβαρές αρνητικές συνέπειες για τα ανάπηρα παιδιά: κατάθλιψη, κακοποίηση, εξάρτηση, έλλειψη αυτοεκτίμησης, αποξένωση, απομόνωση, λιγότερους φίλους, εκφοβισμό (bullying) και περιορισμένες προοπτικές ζωής.
Εξιδανικευμένη κανονικότητα (Ableism)
Η εξιδανικευμένη κανονικότητα αποτελεί το σύνολο των πεποιθήσεων και συμπεριφορών που παρουσιάζουν το ανθρωπομετρικό πρότυπο της κανονικότητας ως «ανώτερο» ή «φυσιολογικό» και προσδίδουν στα άτομα με βλάβες παρεκκλίνουσα κατάσταση.
Στηρίζεται στην ιδέα ότι οι ανάπηροι πρέπει να «φτάσουν» ή να «πλησιάσουν» τα πρότυπα των μη αναπήρων, θεωρώντας τη βλάβη κάτι που οπωσδήποτε πρέπει να ξεπεραστεί.
Αυτή η αντίληψη ασκεί αφόρητη πίεση στα ανάπηρα άτομα να αποδεικνύουν διαρκώς την «ικανότητά» τους, υπονομεύοντας την ελευθερία, την αυτοδιάθεση και την αξία της ποικιλομορφίας που υπάρχει σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη.
Οι άνθρωποι με βλάβες που έχουν εσωτερικεύσει την εξιδανικευμένη κανονικότητα μπαίνουν σε μια συνεχή διαδικασία άρνησης της σωματικής ή άλλης κατάστασης, προσβλέποντας στο πλησίασμα της νόρμας.
Μισαναπηρισμός (disablism)
Ο μισαναπηρισμός αποτελεί ένα σύνολο υποθέσεων, αντιλήψεων και πρακτικών που αψηφά τα δικαιώματα των αναπήρων, αντιμετωπίζει τα ανάπηρα άτομα σαν κατώτερα και τα οδηγεί σε μια σειρά αποκλεισμών (Goodley, 2014).
Την απόδοση του αγγλικού όρου disablism ως «μισαναπηρισμός» εισήγαγε πρώτη στην ελληνόγλωσση βιβλιογραφία η ακαδημαϊκός Γ. Καραγιάννη, στην ελληνική έκδοση του βιβλίου του Mike Oliver The politics of disablement [Oliver, M. (2009)], ακολουθώντας το πρότυπο παραγωγής όρων όπως ο μισανθρωπισμός και ο μισογυνισμός.
Θεμέλιο του μισαναπηρισμού (disablism) είναι η εξιδανικευμένη κανονικότητα (ableism).
Ως εκ τούτου, ως μισαναπηρικές πρακτικές μπορούν να οριστούν οι ενέργειες, οι συμπεριφορές και οι καταστάσεις, οι οποίες οδηγούν στην περιθωριοποίηση και στον διαχωρισμό των αναπήρων σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής ζωής.
Ο εσωτερικευμένος μισαναπηρισμός
Συνίσταται στην οικειοποίηση από τους ανάπηρους ανθρώπους των κοινωνικών στερεοτύπων, των υποτιμητικών αντιλήψεων και των πρακτικών που στρέφονται κατά της αναπηρίας. Με άλλα λόγια, οι ανάπηροι, εκτεθειμένοι σε χρόνια αρνητικά μηνύματα για το σώμα ή τη νοητική τους κατάσταση, μπορεί να ενστερνιστούν την ιδέα ότι η βλάβη τους ευθύνεται για τα εμπόδιο και «πρέπει» να ξεπεραστεί, φτάνοντας ακόμη και να αισθάνονται ενοχή ή ντροπή για αυτήν.
Το ζητούμενο: Ουσιαστική ενταξιακή εκπαίδευση
Η εμπειρία και οι μαρτυρίες ανάπηρων ατόμων, οι ακαδημαϊκές μελέτες και οι σχετικές συμβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων επιτάσσουν την προώθηση μιας πλήρως ενταξιακής εκπαίδευσης, βασισμένης στη μη διάκριση, στη συμμετοχή και στην ισότητα των ευκαιριών για όλους τους μαθητές. Μόνο έτσι θα ανατραπεί το βαθιά ριζωμένο στερεότυπο ότι ο/η ανάπηρος/η πρέπει να αποδείξει πως «μπορεί να είναι σαν όλους τους άλλους», αφήνοντας πίσω του το αμαξίδιο.
Η θέση των ανάπηρων ακτιβιστών
Εμείς, οι ανάπηροι/ες ακτιβίστριες/ες, τονίζουμε ότι η εικόνα ενός μαθητή που εγκαταλείπει το αμαξίδιο για να παρελάσει όρθιος δεν αποκαθιστά καμία αδικία και τα ρίγη συγκίνησης μάς προκαλούν θυμό.
Η δημόσια κακοποιητική αναπαράσταση ανακυκλώνει την ΠΑΓΙΩΜΕΝΗ αντίληψη πως η αξιοπρέπειά μας αναδεικνύεται ΜΟΝΟ όταν τα ανάπηρα άτομα μιμούμαστε τα «ικανά σώματα», όταν δηλαδή προσαρμοζόμαστε σε μια δήθεν «φυσιολογική» εικόνα, αφήνοντας πίσω του το εργαλείο που εξασφαλίζει την ανεξαρτησία μας.
Αυτό δεν ισοδυναμεί με πραγματική ένταξη, αλλά με καταπιεστική αφομοίωση και ενίσχυση των διαχωρισμών.
Το δικαίωμα σε μια ενταξιακή εκπαίδευση, σε ένα σχολείο μέσα στο σύνολο της κοινωνίας, όπου ο ανάπηρος μαθητής θα παρελαύνει –αν το επιθυμεί– όπως πραγματικά είναι, οφείλει να αποτελεί αδιαπραγμάτευτο κεκτημένο.
Η υπεράσπιση αυτού του δικαιώματος δεν είναι «ευχή» ή «καλοπροαίρετη χειρονομία»: είναι δέσμευση σε θεσμοθετημένες αρχές ισότητας, συνυφασμένη με τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Οτιδήποτε λιγότερο συνιστά αναπαραγωγή της περιθωριοποίησης, της εξιδανικευμένης κανονικότητας και του μισαναπηρισμού που εμείς τα ανάπηρα ακτιβιστά προσπαθούμε αδιάκοπα να καταπολεμήσουμε.
Αξιοπρέπεια και δικαιοσύνη για ΟΛΕΣ, ΟΛΟΥΣ και ΟΛΑ
Ο αγώνας συνεχίζεται.
ΜΗΔΕΝΙΚΗ ΑΝΟΧΗ
Κίνηση Χειραφέτησης Αναπήρων
ΥΓ: έχουμε τη βεβαιότητα ότι θα έρθει μια ημέρα όπου ο Κωνσταντίνος, όπως και κάθε ανάπηρο άτομο, θα αποτινάξει από πάνω του τον εσωτερικευμένο μισαναπηρισμό και θα αξιώσει έναν καλύτερο κόσμο για όλα μας.
