Φέτος, μετράμε είκοσι χρόνια Athens Pride. Είκοσι χρόνια ορατότητας, συλλογικής συνύπαρξης, αλληλεγγύης, αλλά και έντονων διαφωνιών, μέσω των οποίων μαθαίνουμε να βρισκόμαστε στην ίδια «κοινότητα» όσο πιο συμπεριληπτικά μπορούμε. Με αφορμή, λοιπόν, αυτό διηγούμαστε την ιστορία του θεσμού μέσα από τα ετήσια συνθήματά του και τα γεγονότα που το σημάδεψαν.
2005 – Η Αγάπη, ο Έρωτας και η Ζωή Αξίζουν Σεβασμό
Το πρώτο Athens Pride, με τη μορφή που έχει σήμερα, πραγματοποιήθηκε στις 25 Ιουνίου 2005 στην πλατεία Κλαυθμώνος. H Andrea Gilbert, ένα από τα παλιότερα μέλη της διοργάνωσης, θυμάται: «Ήρθε το κάλεσμα από την ομάδα Sapphides (ελάτε να οργανώσουμε ένα Athens Pride), μια ομάδα γυναικών ανέλαβε τότε την πρόκληση.Και αποφασίσαμε ότι θα γίνει η παρέλαση ακόμα κι αν έρθουμε μόνο τα 15 άτομα της διοργάνωσης. Παρά το ομοφοβικό κλίμα που επικρατούσε, περίπου 500 άτομα εμφανίστηκαν και πέρασαν μπροστά από τη Βουλή υπό το σύνθημα “Η αγάπη, ο έρωτας και η ζωή αξίζουν σεβασμό”».
2006 – Ανοιχτά, Δυνατά, Περήφανα
Τρία σούπερ ηρωικά πλάσματα κοσμούσαν την αφίσα του Φεστιβάλ Υπερηφάνειας τον Ιούνιο του 2006. Και τα τρία τους φορούσαν μπέρτες στα χρώματα του ουράνιου τόξου, ενώ τα σωβρακάκια, μπουστάκια και ο λοιπός ρουχισμός θύμιζαν κάτι από τη… γαλανόλευκη. Ηρωική ήταν άλλωστε και η χρονιά εκείνη, όταν θεσμοθετήθηκε η μη κερδοσκοπική εταιρεία, που θα διοργανώνει πλέον το Pride της Αθήνας. Στην πλατεία Κλαυθμώνος ακούστηκε ο σύντομος χαιρετισμός του Νικήτα Κακλαμάνη (τότε υποψήφιου δημάρχου Αθηναίων) και ο απόηχος της hard rock μουσικής των Lordi, που λίγο πριν είχαν κερδίσει τη Eurovision σε αθηναϊκό έδαφος. Τον Απρίλιο του ίδιου έτους, ο Γιώργος Παπανδρέου, είχε καταθέσει πρόταση στη Βουλή για την αναγνώριση των ανύπαντρων ομόφυλων και ετερόφυλων ζευγαριών. Το εγχείρημα, όμως, σχολιάστηκε έντονα από τις ΛΟΑΤ οργανώσεις, καθώς θεωρήθηκε πως δεν θα είχε κανένα όφελος στα δικαιώματά τους, αφού απαγόρευε την τεκνοθεσία.
2007 – Ο Έρωτας δεν κάνει διακρίσεις. Κάνει τη Διαφορά!
Πριν την παρέλαση εκείνης της χρονιάς κυριάρχησαν οι πολιτικοί τόνοι στην σκηνή, αφού ο λόγος δόθηκε στους εκπροσώπους των κομμάτων, που παρευρέθηκαν. Στις νότες του Pride προστέθηκε εκείνη τη χρονιά και το πρώτο ζωντανό συγκρότημα επί σκηνής. Ήταν το γυναικείο συγκρότημα Katrin the Thrill. Το 2007 συμμετείχε και το πρώτο άρμα με μουσική από DJ. Επίσης, τότε η διοργάνωση εντάχθηκε στην InterPride, τη Διεθνή Ένωση Διοργανωτών Pride, και την EPOA, την Ευρωπαϊκή Ένωση Διοργανωτών Pride, και τα μέλη της Επιτροπής παρακολούθησαν τη Γενική Ετήσια Συνάντησή τους στη Ζυρίχη. «Αυτή η διεθνής επαφή, μας ενέπνευσε να κάνουμε πολλές αλλαγές το 2008», δηλώνει σήμερα επιτροπή.
2008 – Δικαίωμά μας
Το Pride απέκτησε επιτέλους το δικό του λογότυπο και το σχεδίασε η ομάδα Company, που έχει έδρα στο Λονδίνο και συντονιστή τον Γιώργο Κυπαρισσιάδη. Ένας Παρθενώνας σε rainbow χρώμα ή μονόχρωμος, φάτσα κάρτα (δικαίωμά μας είναι άλλωστε!) και από κάτω το κείμενο ATHENS PRIDE. Λίγες ημέρες νωρίτερα, στην Τήλο, συνάφθηκαν οι πολιτικοί γάμοι δύο ομόφυλων ζευγαριών. Τρία από τα άτομα ήταν μέλη του Athens Pride. Οι γάμοι ακυρώθηκαν λίγο αργότερα και όλη αυτή η δημοσιότητα κατάφερε να προσελκύσει περισσότερο κόσμο στο φεστιβάλ. Πιο mainstream media έγιναν χορηγοί επικοινωνίας και στα άρματα ανέβηκαν τα έντυπα Ελευθεροτυπία, Athens Voice, ΓΑΛΕΡΑ, οι ραδιοσταθμοί Κόκκινο και Radio DJ 95,2, καθώς και το διαδικτυακό ραδιόφωνο MINDRADIO. Για πρώτη φορά είδαμε στιγμιότυπα από την ημέρα του Pride σε τηλεοπτικούς σταθμούς. Τότε ξεκίνησε και η «κόντρα» με τον Νικήτα Κακλαμάνη για την αιγίδα του δήμου. Εκείνη τη χρονιά είχαμε, επίσης και μια αντιδιαδήλωση Χρυσαυγιτών στην Ομόνοια, που μας τρόμαξαν, αλλά δεν μας σταμάτησαν!
2009 – 100% Ισότητα
Η συμμετοχή στην παρέλαση εκτιμήθηκε σε 5.000 άτομα. Ήδη από τότε η πλατεία Κλαυθμώνος δεν μας χωρούσε. Το 2009 ξεδιπλώθηκε στον δρόμο για πρώτη φορά η σημαία του Athens Pride, μήκους 30 μέτρων, που την κρατούσαν τα εθελοντά. Έτσι συμβαίνει μέχρι και σήμερα.
2010 – Είμαστε παντού
«Η οικονομική κρίση δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως δικαιολογία για εκπτώσεις στα ανθρώπινα, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα», φώναξε από το μικρόφωνο του Athens Pride η Ειρήνη Πετροπούλου και κήρυξε την έναρξη του 6ου Φεστιβάλ Υπερηφάνειας. Ο Δήμος Αθηναίων συμμετείχε κάπως πιο ενεργά και για πρώτη φορά τοποθετήθηκαν αφίσες του Φεστιβάλ σε στάσεις λεωφορείων. Η Τάμτα άνοιξε την παρέλαση και η Έλενα Παπαρίζου δήλωσε πως «γουστάρω να συμμετάσχω σε ένα πάρτι που κάνουν φίλες και φίλοι μου!». Παράλληλα, άρχισαν να ακούγονται και οι πρώτες επικριτικές απόψεις σε σχέση με αυτό το «πάρτι», με τη μία πλευρά να το κατηγορεί πως είναι υπερβολικά αριστερίστικο και πολιτικοποιημένο, ενώ την άλλη να το θεωρεί «πουλημένο στους χορηγούς και όχι αρκετά πολιτικοποιημένο». Ήταν πλέον ξεκάθαρο πως «είμαστε παντού!».
2011 – Φίλα με Παντού
Για πρώτη φορά, ο Δήμος Αθηναίων παραχώρησε επίσημα την αιγίδα του για την υποστήριξη του Athens Pride, επί δημαρχίας Γιώργου Καμίνη. Κατά τη διάρκεια της παρέλασης, το Σάββατο 4 Ιουνίου, η Αστυνομία θέλησε σε δύο σημεία πριν το Σύνταγμα να αλλάξει ρότα στην πορεία, αλλά – κατόπιν διαπραγματεύσεων κάποιων λεπτών – επανεξέτασε τη στάση της. Έτσι, ενώσαμε κι εμείς τη φωνή μας για λίγα λεπτά με το πλήθος των «αγανακτισμένων», που ήταν συγκεντρωμένο στην πλατεία Συντάγματος. Εν τω μεταξύ, η πλατεία Κλαυθμώνος «βούλιαξε» από κόσμο καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, καθώς λειτουργούσαν πάνω από 40 περίπτερα στο πλαίσιο του 7ου Φεστιβάλ Υπερηφάνειας.
2012 – Αγάπα με, είναι δωρεάν
Ήταν η πρώτη χρονιά που η διοργάνωση απηύθυνε ανοιχτό κάλεσμα σε όλη την κοινότητα για το σύνθημα που θα πλαισιώσει το Athens Pride. Η απάντηση στην ελληνική κρίση, έρχεται δια στόματος Ευσταθίας Ιωαννίδου, η οποία εμπνέεται το κεντρικό σύνθημα του Φεστιβάλ τη χρονιά αυτή: «Αγάπα με, είναι δωρεάν». Η Ελλάδα βρίσκεται στον τρίτο χρόνο της οικονομικής κρίσης και όλα μοιάζουν στάσιμα και οδυνηρά. Το ΠΑΣΟΚ, παρά την προεκλογική του δέσμευση για την προώθηση του συμφώνου συμβίωσης, επιλέγει τη σιωπή. Εν τούτοις, η Οργανωτική Επιτροπή του Athens Pride έδειξε ότι μπορεί να υπάρξει για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα μια πολύχρωμη γιορτή αισιοδοξίας και ορατότητας.
2013 – Η Αθήνα Δικιά μας
«Η θεά Αθηνά δεν ταιριάζει στα στεγανά. Με την ένδυση και τη συμπεριφορά της καταπατά τα στερεότυπα των φύλων. Η Αθηνά είναι δικιά μας. Η Αθήνα είναι δική μας», ανέφερε το τότε δελτίο τύπου του Athens Pride. Η Andrea Gilbert θυμάται δύο πολύ σημαντικά ορόσημα από εκείνη τη χρονιά: «Με το σύνθημα αυτό ενώσαμε τα δικαιώματα της κοινότητάς μας με αυτά των μεταναστών και των προσφύγων. Ήταν, επίσης, ο πρώτος χρόνος συμμετοχής των Diplomats for Athens Pride», της αντιπροσωπείας δηλαδή διπλωματών από τις πρεσβείες άλλων χωρών στην Αθήνα. Μετά την άκρως επιτυχημένη παρέλαση και συναυλία των καλλιτεχνών στην πλατεία Κλαυθμώνος, προκύπτει το αίτημα να μεταφερθεί η εκδήλωση την επόμενη χρονιά στην πλατεία Συντάγματος. Αίτημα που ικανοποιήθηκε, τελικά, αρκετά χρόνια αργότερα. Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς, ο ΣΥΡΙΖΑ καταθέτει στη Βουλή πρόταση νόμου για Σύμφωνο Συμβίωσης ομόφυλων ζευγαριών, ως αντιπολίτευση.
2014 – Είναι Οικογενειακή Υπόθεση
Τα χίλια άτομα του πρώτου Pride έχουν γίνει είκοσι χιλιάδες και ένα φεστιβάλ, που έχει γίνει πλέον θεσμός, ήρθε η ώρα να σταθεί μπροστά στον καθρέφτη του και να κάνει την αυτοκριτική του. Μια αυτοκριτική που ξεκίνησε από ακτιβιστικές φώνες αλλά και από την παρέμβαση της ομάδας QueerTrans, η οποία εν ολίγης περιέγραφε τον αποκλεισμό, που βίωναν κάποια «αρχικά» του ΛΟΑΤΚΙ κινήματος και δη τρανς άτομα, λεσβίες και λοιπά κουίρια, Και άρχισε η συζήτηση – διαδικτυακή και μη – και τα αίματα άναψαν, τρανσφοβία και λεσβιοφοβία έκαναν την εμφάνισή τους από διάφορους και όλη αυτή η διαμάχη επιβεβαίωνε πως όντως επρόκειτο για οικογενειακή υπόθεση! Ήταν πάντως η πρώτη χρονιά, που ο τότε Δήμαρχος Αθηναίων, ο Γιώργος Καμίνης, κήρυξε την έναρξη της παρέλασης. Στις όμορφες στιγμές συγκαταλέγεται η ένωση με την ουρά της πορείας του μπλοκ των απολυμένων καθαριστριών του υπουργείου Οικονομικών, το οποίο διαδήλωνε στο Σύνταγμα. Στη βραδινή συναυλία των καλλιτεχνών headliners ήταν η Ελένη Φουρέιρα και η Ελένη Δήμου.
2015 – Πάρε Θέση
Ήταν μία χρονιά που πολλά θα θυμούνται για διαφορετικούς λόγους. Η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα θα τη θυμάται για την ψήφιση του Συμφώνου Συμβίωσης τον Δεκέμβριο του 2015 από την τότε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Τον Ιούνιο, το Athens Pride κάλεσε όλη την ελληνική κοινωνία να πάρει θέση για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Να πάρει θέση κατά κάθε εκδήλωσης μίσους, διακρίσεων και βίας. Μετά από χρόνια απόρριψης, το Αττικό Μετρό δέχτηκε την αφίσα του Pride για προβολή (επί πληρωμή). Επίσης, για να γίνει ο θεσμός πιο συμπεριληπτικός, η Οργανωτική Επιτροπή δημιούργησε την Πολιτική Ομάδα με μέλη οργανώσεων της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Το Σάββατο 13 Ιουνίου, ήταν η πρώτη και μοναδική φορά στην ιστορία του θεσμού, που πρόεδρος της Βουλής, τότε ήταν η Ζωή Κωνσταντοπούλου, μίλησε από τη σκηνή και χαιρέτισε τη διοργάνωση.
2016 – Γυναίκα δεν γεννιέσαι, γίνεσαι. Άντρας δεν γεννιέσαι, γίνεσαι
Φτάσαμε στο 12ο κατά σειρά Athens Pride και το πρώτο επιτέλους, έπειτα από την ψήφιση του διευρυμένου συμφώνου συμβίωσης. Η ηρεμία στις τάξεις της κοινότητας αρχίζει να επιστρέφει και μαζί της και η τρανς εκπροσώπηση, έπειτα από δύο χρόνια αποχής. Η ομάδα QueerTrans εμπνέεται από τη Γαλλίδα φεμινίστρια συγγραφέα και φιλόσοφο Σιμόν ντε Μποβουάρ και το έργο της, Το Δεύτερο Φύλο: «Γυναίκα δε γεννιέσαι, γίνεσαι», κάνοντας ξεκάθαρο το μήνυμα για τη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου, το οποίο και αποτέλεσε το κεντρικό σύνθημα του φεστιβάλ. Η Οργανωτική Επιτροπή του Pride, θέλοντας να φέρει τη συνοχή στις τάξεις της κοινότητας, φρόντισε να επισημάνει στην επίσημη σελίδα της τα εξής: «Στην τρανς κοινότητα χρωστάμε σε μεγάλο βαθμό την ίδια την ύπαρξη των Pride, μιας και πρωτοστάτησε στην εξέγερση στο Stonewall της Νέας Υόρκης (1969) όντας τότε, όπως και τώρα,πιο καταπιεσμένη ταυτότητα μέσα στην LGBTQI+ κοινότητα».
2017- Θέμα Παιδείας
Το πιο σημαντικό ορόσημο ήρθε το 2017, όταν επιτέλους, μετά από χρόνια διεκδίκησης, το όνειρο να μεταφερθεί το Athens Pride στην πλατεία Συντάγματος έγινε πραγματικότητα. Και το σύνθημα «Θέμα Παιδείας» – ένα μήνυμα τόσο σημαντικό όσο ποτέ – προβλήθηκε μπροστά στη Βουλή. Τον Οκτώβριο εκείνης της χρονιάς υπερψηφίζεται από τη Βουλή ο Ν. 4491/2017 για τη Νομική Αναγνώριση Ταυτότητας Φύλου, μία εμβληματική νομοθετική παρέμβαση, που όμως αποδεικνύεται ότι ήταν ελλιπής.
2018 – Παρούσα
Το Φεστιβάλ Υπερηφάνειας είχε πια ωριμάσει για τα καλά. Εν έτει 2018 ανοίξαμε πραγματικές συζητήσεις για θέματα που καίνε και βρίσκονται στον πυρήνα της ομοφοβίας, όπως ο μισογυνισμός και η πατριαρχία. Με το σύνθημα «Παρούσα» η θηλυκότητα είχε την τιμητική της. Δεν έλειψαν, όμως, και τα αρνητικά: Έπειτα από αίτημα του Athens Pride προς το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ), για την προβολή του τηλεοπτικού και ραδιοφωνικού του σποτ ως κοινωνικού μηνύματος, ήρθε η έγκριση. Η μισή δηλαδή. Η άλλη μισή υποβλήθηκε σε χρονικούς περιορισμούς, μιας και η ολομέλεια του ΔΣ του ΕΣΡ εκτίμησε ότι: «Η διατύπωση και η όλη παρουσίαση των μηνυμάτων γίνεται κατά τρόπο που μπορεί να προκαλέσει σε ανήλικα πρόσωπα κάτω των 15 ετών απορία και σύγχυση ως προς το πραγματικό νόημα των λεγομένων». Εντούτοις, κάτι που δεν περιορίστηκε χρονικά, αλλά διήρκησε όλο το βράδυ της γιορτής, ήταν η προβολή της Pride σημαίας σε ένα μέρος του τοίχου της Βουλής, προς τιμήν της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Headliner στη βραδινή συναυλία ήταν η Μαρίνα Σάττι. Αλλά η μεγάλη χαρά από τη συμμετοχή σε εκείνη τη βραδιά, αμαυρώνεται μετά από λίγους μήνες, στις 21 Σεπτεμβρίου 2018, με τη δολοφονία του/της Ζακ/Zackie.
2019 – Ο Δρόμος Έχει τη Δική μας Ιστορία
Κλείσαμε 50 χρόνια μετά το πρώτο τούβλο δια χειρός της Μαύρης τρανς γυναίκας, Μάρσα Π. Τζόνσον, προς τους αστυνομικούς έξω από το μπαρ Stonewall της Νέας Υόρκης, το οποίο έδωσε με την πτώση του το έναυσμα για τους αγώνες δεκαετιών, που ακολούθησαν. Η υπόθεση της δολοφονίας του/της Ζακ/Zackie σκεπάζει ως βαριά σκιά την επετειακή διοργάνωση στην Αθήνα. Η Πρωτοβουλία Justice For Zak/Zackie, η Διεθνής Αμνηστία και το Orlando LGBT+ Ψυχική Υγεία Χωρίς Στίγμα διοργάνωσαν συζήτηση με θέμα «Οργή και θλίψη, η Ζάκι θα μας λείψει», στο πλαίσιο του Athens Pride Week.
2020 – Ως εδώ!
Εξαιτίας της νόσου του COVID-19 το Φεστιβάλ αναβλήθηκε και πραγματοποιήθηκε για πρώτη και μοναδική φορά online και μάλιστα το φθινόπωρο. Με κεντρικό μήνυμα την αγανάκτηση, οι διαδικτυακές περήφανες φωνές ούρλιαζαν, για να ακουστούν μέσα από τις οθόνες: «Ως εδώ! Με τον σχολικό εκφοβισμό, με τις δολοφονίες, τις διακρίσεις και την απομόνωση. Ως εδώ με την αστυνομική βία. Ως εδώ με την κακοποίηση και τη βία στο οικογενειακό, εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον. Ως εδώ με το συνεχές αίσθημα φόβου και ανασφάλειας». Ήταν ένα ανοιχτό κάλεσμα προς όλα μας, που αποσκοπούσε στο να έρθουν οι καθημερινές ιστορίες της ζωής στην σκληρή ελληνική πραγματικότητα ως ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στο προσκήνιο. Κατά μία έννοια μιλήσαμε εκείνη την χρονιά πιο γλαφυρά για το συλλογικό μας τραύμα.
2021 – Αυτό που μας Ενώνει
Η υγειονομική κρίση άφησε τα σημάδια της στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Το Athens Pride επηρεάστηκε και αναζήτησε «αυτό που μας ενώνει». Αρχικά, στις 18 Ιουλίου πραγματοποιήθηκε μια συμβολική καλλιτεχνική βραδιά με τήρηση των αποστάσεων μεταξύ των καθημένων, χωρίς όρθια άτομα, στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων. Στις 11 Σεπτεμβρίου πραγματοποιήθηκε η ετήσια παρέλαση στο κέντρο της Αθήνας, με πανό αφιερωμένα στη μνήμη του/της Ζακ/Zackie.
2022 – Άνευ όρων
Μετά από δύο χρόνια, το Athens Pride επέστρεψε μαζικότερο από ποτέ στην πλατεία Συντάγματος. Σύνθημά του ήταν ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα, δεν μπορούν να τίθενται υπό όρους. «Μπορούμε να συνάψουμε σύμφωνο συμβίωσης, αλλά όχι γάμο. Μπορούμε να τεκνοποιήσουμε, αλλά μόνο ως ατομικότητες. Μπορούμε να κάνουμε αναδοχή παιδιών, αλλά όχι να τεκνοθετήσουμε. Μπορούμε να είμαστε ελεύθερα, αλλά μόνο στο κρεβάτι μας. Μπορούμε να έρθουμε στη ζωή, αλλά μόνο αν έχουμε τυπικά χρωμοσώματα. Μπορούμε να απολαμβάνουμε προστασία της σωματικής μας ακεραιότητας, αλλά μόνο αν τα σώματά μας χωράνε στις ιατρικές νόρμες άρρεν/θήλυ. Μπορούμε να έχουμε πρόσβαση στην εκπαίδευση, αλλά τα αναλυτικά προγράμματα δεν μας περιέχουν. Μπορούμε να νιώσουμε ασφάλεια, αλλά μόνο αν κρυβόμαστε ή μένουμε αόρατα. Εμείς και οι οικογένειές μας διεκδικούμε πραγματική ισότητα χωρίς “ναι μεν… αλλά”, με ασφάλεια και συμπερίληψη, χωρίς προϋποθέσεις και αστερίσκους. Άνευ Όρων». Σε αυτό το πλαίσιο η συμμετοχή ΛΟΑΤΚΙ+ εκπροσώπων της Ελληνικής Αστυνομίας στο Pride δεν έγινε συλλογικά αποδεκτή. Το βράδυ, μετά την παρέλαση, η Έλενα Παπαρίζου επέστρεψε στο πάρτι που αγάπησε παρέα με τους Ονιράμα και τον Γιώργο Καπουτζίδη.
2023 – Μια Φορά κι Έναν Καιρό
Το Athens Pride του 2023 μεταφέρθηκε στην πλατεία Κοτζιά, λόγω των Ευρωεκλογών, όπως ήταν η επίσημη απάντηση για την άρνηση παραχώρησης της πλατείας Συντάγματος. Ίσως και λόγω προεκλογικής περιόδου, έντονη ήταν και η πολιτική παρουσία μετά από πολλά χρόνια. Μεταξύ άλλων, βρέθηκαν στην πλατεία Κοτζιά ο τότε πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Αλέξης Τσίπρας με στελέχη του κόμματος, η επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας της ΝΔ, Ειρήνη Αγαπηδάκη και άλλα στελέχη της Νέας Δημοκρατίας και στελέχη του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ όπως ο Παύλος Χρηστίδης. Επίσης, το «παρών» έδωσαν ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μαργαρίτης Σχοινάς και ο δήμαρχος Αθηναίων, Κώστας Μπακογιάννης. Παρουσιαστής της βραδινής καλλιτεχνικής εκδήλωσης ήταν για δεύτερη φορά ο Γιώργος Καπουτζίδης.
2024 – Ένας Νόμος δεν Αρκεί
Στις 15 Φεβρουαρίου του 2024, το Athens Pride και η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα γιόρτασαν τη νομιμοποίηση της ισότητας στον γάμο. Όμως, η νίκη αυτή ήταν μισή, καθώς πολλές από τις διεκδικήσεις δεν περιλαμβάνονται στον νόμο, όπως η πρόσβαση στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και η τρανς γονεϊκότητα. Έτσι προέκυψε λίγους μήνες μετά και το σύνθημα του περσινού Athens Pride: «Ένας Νόμος δεν Αρκεί». Τα περίπτερα και η κεντρική σκηνή της διοργάνωσης επιστρέφουν στην πλατεία Συντάγματος και πλέον η συμμετοχή ξεπερνά τις 100.000 κόσμο κατά τη διάρκεια της παρέλασης.
2025 – Μετράμε
Η ιστορία ξαναγράφεται έπειτα από 20 χρόνια. Το λογότυπο του 20ού Φεστιβάλ Υπερηφάνειας ανανεώνεται με την προσθήκη ενός «20», από την ίδια ομάδα design που το είχε σχεδιάσει το 2008. Το ραντεβού είναι και φέτος για την πλατεία Συντάγματος, στις 14 Ιουνίου.
Ένα σύγχρονο Pride
Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι το φεστιβάλ Υπερηφάνειας της Aθήνας έχει σημειώσει μεγάλες επιτυχίες, έχει εκφράσει και πλαισιώσει τους αγώνες, τις μνήμες και τις διεκδικήσεις της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας στην Ελλάδα αλλά έχει δεχθεί και έντονη κριτική από πολλά μέλη της. Κριτική που σχετίζεται τόσο με τον εμπορευματοποιημένο ή όχι χαρακτήρα του, το συμπεριληπτικό του (ή μη) προφίλ αλλά και την πρόθεσή του να διαπραγματεύεται σημαντικά ζητήματα (π.χ. μεταναστευτικό, προσφυγικό κλπ) που αφορούν την κοινωνία στο σύνολό της. Και σίγουρα από τη συζήτηση αυτή προκύπτουν ερωτήματα που σχετίζονται με έννοιες όπως το «pinkwashing» και το «rainbow capitalism». Φυσικά, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η κριτική αυτή δεν αφορά μόνο το Athens Pride, αλλά και άλλες αντίστοιχες διοργανώσεις διεθνώς, συχνά μεγαλύτερες.
Η αμφιταλάντευση σχετικά με το τι θα έπρεπε να είναι το Pride — γιορτή ή αγώνας — είναι ένα ερώτημα που προβληματίζει την κοινότητα εδώ και χρόνια. Αυτό το δίπολο εκφράστηκε έντονα και πέρυσι, όταν το Athens Pride με το σύνθημα «Ένας νόμος δεν αρκεί» προσπάθησε να υπενθυμίσει τον διεκδικητικό χαρακτήρα του θεσμού και το γεγονός ότι μια ολόκληρη κοινότητα δεν μπορεί να αρκεστεί σε ένα νομοσχέδιο που συμπεριλαμβάνει μεν, αλλά ταυτόχρονα αποκλείει. Παρά το γεγονός ότι πολλά άτομα κατηγόρησαν τη διοργάνωση για «γκρίνια», το Athens Pride δικαιώνεται για την επιλογή του συνθήματος, μιας και το παγκόσμιο – και το εγχώριο – πολιτικό κλίμα μας απέδειξαν ξανά ότι πράγματι ένας νόμος δεν αρκεί.
Επειδή, λοιπόν, το Athens Pride μας έχει αποδείξει ότι δεν πρόκειται απλά για μια γιορτή, είναι απαραίτητο να δείχνει την αλληλεγγύη του στον αγώνα των ανθρώπων απέναντι στη βία και τον αποκλεισμό. Τα τελευταία χρόνια, πιο έντονα, τα ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματα καλούνται να δημιουργήσουν σχέσεις συμμαχίας με άλλα κοινωνικά κινήματα. Ιδιαίτερα τώρα πιο πολύ από ποτέ, όπου βλέπουμε σε κοινή θέα τη γενοκτονία του παλαιστινιακού λαού, οφείλουμε να αντιλαμβανόμαστε τα κουήρ ζητήματα αλλά και τις ταυτότητές μας διαθεματικά. Γι΄αυτό και οι σαφείς αναφορές στις υπερήφανες εκδηλώσεις μας (όπως το Athens Pride) είναι απαραίτητες.
Γιατί (φέτος) το Pride είναι πιο σημαντικό από ποτέ;
Σε πολλές γωνιές του πλανήτη, τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα δέχονται μια συντονισμένη και πολιτικά οργανωμένη επίθεση. Ο πολιτικός λόγος που στοχοποιεί την κοινότητά μας δεν είναι μεμονωμένος, ούτε αθώος. Είναι αποτέλεσμα της ανόδου συντηρητικών και ακροδεξιών αφηγήσεων, που χρησιμοποιούν την ομοφοβία και την τρανσφοβία ως εργαλείο κοινωνικού ελέγχου και εξουσίας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές τις γραμμές η American Civil Liberties Union έχει καταγράψει φέτος 588 αντί-ΛΟΑΤΚΙ+ νομοσχέδια, ενώ τα προηγούμενα χρόνια ξεπερνούσαν τα 600. Επιπλέον, η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο συνοδεύτηκε από πληθώρα εκτελεστικών διαταγμάτων που στόχο είχαν και έχουν να περιορίσουν τις ελευθερίες και τα δικαιώματα των κουίρ, ιδίως των τρανς, ατόμων. Την ίδια στιγμή, παρατηρείται ένας έντονος περιορισμός της ελευθερίας του λόγου, της έκφρασης και της διαφωνίας – κάτι που είναι έκδηλο όχι μόνο σε σχέση με τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα αλλά και μέσα από απελάσεις φοιτητών που μιλούν ανοιχτά για τη γενοκτονία στη Γάζα. Ο περιορισμός αυτός μεταφράζεται σε ορισμένα πλαίσια με απαγόρευση των Πορείων Υπερηφάνειας, των δημόσιων ΛΟΑΤΚΙ+ εκδηλώσεων αλλά και κάθε μορφή κουήρ έκφρασης.
Συγκεκριμένα, πριν λίγους μήνες, η ακροδεξιά κυβέρνηση της Ουγγαρίας (Fidesz-KDNP) με πρωθυπουργό τον Βίκτορ Όρμπαν, θέσπισε νόμο που απαγορεύει τις Πορείες Υπερηφάνειας σε ολόκληρη τη χώρα, θέτοντας εκτός νόμου ουσιαστικά το Budapest Pride. Μία μόλις μέρα μετά την υπερψήφιση του νόμου στο ουγγρικό κοινοβούλιο, ο πρόεδρος της χώρας Τάμας Σούλιοκ ενέκρινε τον νόμο και τον έθεσε σε ισχύ. Παρά τις αντιδράσεις και την έντονη αντίσταση του Budapest Pride, το οποίο χαρακτήρισε τον νόμο «φασισμό», σε λιγότερο από έναν μήνα μετά το κοινοβούλιο με συντριπτική πλειοψηφία ενέκρινε τροποποίηση του Συντάγματος, με στόχο την περαιτέρω καταστολή των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων. Η τροπολογία υποστηρίζει ότι οι δημόσιες ΛΟΑΤΚΙ+ εκδηλώσεις είναι «επιβλαβείς για τα παιδιά» και απαγορεύει την «απεικόνιση ή την προώθηση» της ομοφυλοφιλία σε ανήλικα άτομα – κάτι που είχε θεσμοθετηθεί και με έναν παλαιότερο αντί-ΛΟΑΤΚΙ+ νόμο. Επίσης, ο νέος νόμος επιτρέπει στις αρχές να χρησιμοποιούν λογισμικό αναγνώρισης προσώπου για να ταυτοποιούν τα άτομα που συμμετέχουν στις ΛΟΑΤΚΙ+ πορείες και να τους επιβάλουν πρόστιμα.
Ο συγκεκριμένος νόμος έχει δημιουργήσει κύματα ανησυχίας στη χώρα, στην οποία ήδη τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα αντιμετώπιζαν διακρίσεις και απολάμβαναν ελάχιστα δικαιώματα. Το Budapest Pride, σε ανακοίνωσή του πριν την ψήφιση του νόμου, τόνισε ότι η «ουγγρική κυβέρνηση προσπαθεί να περιορίσει τις ειρηνικές διαμαρτυρίες με κριτική φωνή στοχοποιώντας μια μειονότητα», και μετατρέποντας ουσιαστικά τα κουήρ άτομα σε «αποδιοπομπαίους τράγους» και «αντιπερισπασμό». Η ΛΟΑΤΚΙ+ οργάνωση επεσήμανε ότι το Pride αποτελεί κίνημα και όχι απλά μια διαμαρτυρία. Η απαγόρευση του Pride στην Ουγγαρία αποτελεί μια ξεκάθαρη παραβίαση και επίθεση σε βάρος των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων στη χώρα.
Σε μια χώρα που ήδη τα κουήρ άτομα βίωναν διακρίσεις – σε επίπεδο κυβέρνησης και πολιτικής τουλάχιστον – η απαγόρευση αυτή δημιουργεί νέα επίπεδα αορατότητας. Το Pride αποτελεί μια ευκαιρία για τα κουήρ άτομα να βρεθούν μαζί, να υπάρξουν σε έναν ασφαλή χώρο – όσο ασφαλής μπορεί να είναι – να διαμαρτυρηθούν. Η έλλειψη αυτής της δυνατότητας προκαλεί δυσκολίες και σε επίπεδο κοινότητας και διεκδίκησης αλλά και στην ψυχολογία των μεμονωμένων κουήρ ατόμων. Πέρα από μια κατάφωρη αντί-ΛΟΑΤΚΙ+ κίνηση, η απαγόρευση του Pride, όμως, αποτελεί μια επίθεση στη δημοκρατία και στο δικαίωμα του συνέρχεσθαι. Αυτό τόνισαν και στο δελτίο τύπου τους για τον σχετικό νόμο, τα διοργανωτά του Budapest Pride: «Ρωτάμε την κυβέρνηση του Βίκτορ Όρμπαν: Πώς θα εγγυηθεί ότι όλοι οι Ούγγροι πολίτες, συμπεριλαμβανομένων των ΛΟΑΤΚ ατόμων, θα μπορούν να ζουν και να διαμαρτύρονται ελεύθερα; Αν δεν μπορούν να το εγγυηθούν αυτό, αυτό αποτελεί παραδοχή της δικής τους ανικανότητας».
Η τοποθέτηση των Pride και των δημόσιων ΛΟΑΤΚΙ+ εκδηλώσεων εκτός νόμου, λοιπόν, απειλεί τα δημοκρατικά μας δικαιώματα και πρέπει να μας απασχολεί όλα, ανεξάρτητα από αν ανήκουμε στην κοινότητα. Και πρέπει να απασχολεί και εμάς που ζούμε στην Ελλάδα, γιατί αν και δεν έχει τεθεί ως ζήτημα από την κυβέρνηση, μια παρόμοια συζήτηση έχει εισάγει στο κοινοβούλιο ο Κυριάκος Βελόπουλος, πρόεδρος του ακροδεξιού κόμματος Ελληνική Λύση. Μπορεί η προσωπικότητα του Κυριάκου Βελόπουλου να γίνεται αντιληπτή από πολλά ως «καρικατούρα» ή ως κάτι το οποίο πρέπει να διαχειριζόμαστε με χιούμορ, δεν είναι όμως έτσι. Το να συζητάται σε ένα κοινοβούλιο η επιθυμία απαγόρευσης ενός αυθαίρετου δικαιώματος, της δυνατότητάς μας να συγκεντρωνόμαστε μαζί, είναι κάτι που πρέπει να μας απασχολεί.
Ειδικά, σε μια περίοδο που η οπισθοδρόμηση στα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα είναι έκδηλη, που η εκλογή του Τραμπ επηρεάζει διεθνώς τον πολιτικό λόγο και τα σχετικά νομοθετήματα, η ενασχόληση τέτοιες δηλώσεις δυστυχώς οφείλει να γίνεται με προσοχή. Ακόμα και στη χώρα μας, τα πολιτικά κόμματα – αυτά που κάποτε φώναζαν ότι στέκονται στο πλάι της κοινότητά μας – σταμάτησαν να αναφέρονται δημόσια στα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα.
Επίλογος
Φέτος, λοιπόν, μετράμε είκοσι χρόνια γεμάτα συνθήματα για περισσότερα δικαιώματα και ελευθερίες. Φέτος, αλλά και πέρσι, σε πολλές χώρες, οι ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητες παγκοσμίως ζήτησαν από τα Pride να πάρουν θέση — όχι μόνο για τα δικά μας δικαιώματα, αλλά και για την ευρύτερη καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το φετινό Pride, σε όποια πόλη κι αν βρισκόμαστε, συμβαίνει σε έναν κόσμο που γίνεται –σε πολλά επίπεδα– πιο εχθρικός. Για αυτό στις 14 Ιουνίου καλούμαστε να βρεθούμε μαζί στο Σύνταγμα, να διαμαρτυρηθούμε και να γιορτάσουμε, δημιουργώντας τις βάσεις για έναν παραγωγικό διάλογο.
γράφουν: Ανδρομάχη Κουτσουλέντη, Πέτρος Αλεξανδρής, Έλλη Βουγιούκα & Χριστίνα Τριχά
