Με την Πολωνία να βυθίζεται σε μια ανθρωπιστική κρίση και με την κυβέρνηση να στρέφεται στον ακραίο συντηρητισμό δίνοντας λευκή επιταγή σε όσους θέλουν να επιτεθούν στη ΛΟΑΤ+ κοινότητα, οι queer ακτιβιστές στη χώρα παλεύουν για το αυτονόητο: να αποδείξουν ότι καμία περιοχή στην Πολωνία δεν μπορεί να ζήσει χωρίς το πολύχρωμο κομμάτι της. HKatarzynaWoźny και η MagdalenaPająk είναι δύο απ΄αυτά τα άτομα που δραστηριοποιούνται ακτιβιστικά (σ.σ συντονίζουν της πορεία Ισότητας στη Βαρσοβία) στην Πολωνία και μιλούν στο περιοδικό, εκπέμποντας σήμα κινδύνου.
«Για να είμαι ειλικρινής είναι αρκετά δύσκολο να ζεις ως ανοιχτά ΛΟΑΤ+ στην Πολωνία. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που είναι επιθετικοί και που πλέον μπορεί να γίνουν βίαιοι, επειδή θα δουν σημαίες ουράνιου τόξου κλπ. Άτομα τρώνε ξύλο μόνο και μόνο επειδή ‘φαίνονται γκέι’. Αυτό δεν ενθαρρύνει κανένα να κάνει coming out», απαντά η Magdalena, όταν τη ρωτάμε σχετικά με το τι σημαίνει να ζεις ως ΛΟΑΤ+ στην Πολωνία. Όπως τονίζει όμως, «την ίδια στιγμή είναι δύσκολο να παραμείνεις σιωπηλή όταν όλο και περισσότερα δημόσια άτομα μιλούν αρνητικά για τα ΛΟΑΤ+ άτομα στα μέσα, ‘εμπνέοντας΄ αυτές τις επιθέσεις».
Η Πολωνία αποτελεί μια εξαιρετικά Καθολική χώρα, πράγμα που σημαίνει πως ήταν ανέκαθεν δύσκολο για τα ΛΟΑΤ+ άτομα να διαχειριστούν ανοιχτά την ταυτότητα τους. Όπως τονίζουν και οι δύο, στη χώρα υπήρχε πάντα αυτή η οπτική του «τι είναι σωστό στα μάτια του θεού», που επηρέαζε τον κόσμο. Η κατάσταση όμως τώρα είναι αρκετά διαφορετική. Η ρητορική μίσους που προωθεί η κυβέρνηση έχει πείσει τον κόσμο ότι τα ΛΟΑΤ+ άτομα αποτελούν «επικίνδυνη ιδεολογία» και απειλή για την Πολωνία και την κουλτούρα της χώρας.
Τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα για τα άτομα που ζουν στην επαρχία. «Αν ζεις σε μια μεγάλη πόλη τότε έχεις τουλάχιστον πρόσβαση σε μια κοινότητα», εξηγεί η Katarzyna. «Υπάρχουν queer friendly μπαρ, καφετέριες, ασφαλείς χώροι που μπορείς να επισκεφθείς. Ομάδες υποστήριξης και ΛΟΑΤ+ οργανώσεις, στις οποίες μπορείς να απευθυνθείς. Αν ζεις στην επαρχία, τότε είσαι μόνος σου. Αρκετά queer άτομα δεν κάνουν coming out μέχρι να μετακομίσουν σε μια πόλη. Αρκετά άτομα κόβουν τις σχέσεις με τις φοβικές τους οικογένειες. Αλλά ακόμη περισσότερα μένουν όλη τους τη ζωή στην ντουλάπα, καθώς είναι επικίνδυνο να κάνουν coming out. Φυσικά υπάρχουν και εξαιρέσεις σ΄αυτό με κάποια άτομα να βρίσκουν υποστήριξη στις τοπικές κοινωνίες. Είναι κάπως απλοϊκό να πούμε ότι τα χωριά στην Πολωνία είναι ομοφοβικά. Αλλά σίγουρα είναι ευκολότερο να ζεις σε μια μεγάλη πόλη, όπου μπορείς να παραμείνεις ανώνυμος ή να αλλάξεις γειτονιά, σε περίπτωση που σου συμβεί κάτι κακό».
Ανεξάρτητα όμως από την περιοχή αυτό που ισχύει καθολικά για όλα τα ΛΟΑΤ+ άτομα είναι το πώς το σύστημα και ο νόμος τα απειλεί. Δεν υπάρχει καμία μέριμνα για τα ομόφυλα ζευγάρια και τα παιδιά τους. Δεν υπάρχει καμία ενημέρωση γύρω από τα queer ζητήματα στο σχολεία. Αντιθέτως οι εκπαιδευτικοί έχουν συνήθως ομοφοβικές και τρανσφοβικές απόψεις. Τέλος η διαδικασία αναγνώρισης ταυτότητας φύλου στην Πολωνία είναι εξευτελιστική. Για να αλλάξεις τα έγγραφά σου, πρέπει να κάνεις μήνυση στους ίδιους σου τους γονείς. Η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει επίσης πάρα πολλά χρόνια, αν οι γονείς είναι τρανσφοβικοί και δε συναινούν. Για αυτό και η ανάγκη για μια έντονη ακτιβιστική δράση που θα ευαισθητοποιήσει την κοινωνία και θα λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης για νομοθετικές ρυθμίσεις είναι παραπάνω από απαραίτητη.
Για τηνMagdalena, ο ακτιβισμός είναι μια δουλειά που δεν τελειώνει ποτέ. «Σημαίνει να σπας το status quo – να πηγαίνεις κόντρα στην λογική του ‘μη ρωτάς, μη μιλάς’. Αρκετοί υποστηρίζουν ότι τα ΛΟΑΤ+ άτομα πρέπει να μένουν στο σπίτι και να ‘μην κουβαλούν τη σεξουαλικότητά τους έξω’. Εμείς σπάμε αυτό το ταμπού και απαιτούμε ίσα δικαιώματα τόσο συχνά, που για κάποιους εμείς είμαστε το πρόβλημα και όχι το ομο/τρανσφοβικό σύστημα στο οποίο ζούμε». Σε αυτό συμφωνεί και η Katarzyna, η οποία τονίζει πως ο ακτιβισμός δεν είναι ποτέ εύκολος. «Κάθε φορά που προσπαθείς να ταράξεις τα νερά, η κυβέρνηση θέλει απεγνωσμένα να σε αποτρέψει. Κάποιοι λένε ότι τα ΛΟΑΤ+ άτομα θα ήταν περισσότερο αποδεκτά στην Πολωνία αν δεν υπήρχαν οι queer ακτιβιστές. Θεωρούν πως είναι δικό μας το λάθος, που τα πράγματα έχουν φτάσει μέχρι εδώ. Αν απλά παραμέναμε σιωπηλοί στις ντουλάπες μας, ‘δεν προκαλούσαμε με τη σεξουαλικότητά μας’, τότε δεν θα υπήρχε όλη αυτή η ρητορική μίσους. Φυσικά αυτό δεν είναι αλήθεια, απλά κατηγορούν το θύμα. Κανείς δε σου δίνει απλά τα δικαιώματα, για τα οποία πρέπει να παλέψεις. Κι αυτά τα δικαιώματα είναι σημαντικά, μπορούν να σε σώσουν».
Ωστόσο για τη Magdalena το να είσαι ακτιβιστής μπορεί να σου δώσει και πολλά. «Κάθε φορά που βλέπω κάποιον να ξεκινά να σκέφτεται έξω από τα κουτάκια και να αμφισβητεί τα όσο πίστευε μέχρι τώρα, κάθε φορά που βλέπω παιδιά να φοβούνται λιγότερο να είναι ο εαυτός τους- καταλαβαίνω ότι όλη αυτή η προσπάθεια έχει αξία», λέει χαρακτηριστικά.
Αναπόφευκτα η συζήτηση πηγαίνει στο κυβερνών κόμμα (PiS) και τον πόλεμο που έχει κηρύξει στη ΛΟΑΤ+ κοινότητα της χώρας. «Η κυβέρνηση της Πολωνίας αγαπά τη ρητορική του ‘εμείς & αυτοί’, χωρίζοντας την κοινωνία. Χρησιμοποίησαν αρχικά το αφήγημα ενάντια στους πρόσφυγες και τους Εβραίους. Τώρα ήρθε η σειρά των ΛΟΑΤ+», εξηγεί η Magdalena με την Katarzyna να συμφωνεί. «Περισσότερο νομίζω πως συνδέεται με πιο βαθιά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα. Μετά από μετασχηματισμό για πολλά χρόνια η Πολωνία κυβερνήθηκε από φιλελεύθερους, οι οποίοι αγνόησαν εντελώς τα προβλήματα ανεργίας και φτώχειας που προέκυψαν λόγω οικονομικών αλλαγών. Οι άνθρωποι έμειναν μόνοι με αυτά τα προβλήματα και δεν υπήρχε πολιτική δύναμη να εκπροσωπήσει τον δικαιολογημένο θυμό τους. Μέχρι που το PiS (Κόμμα Νόμου και Δικαιοσύνης) ήρθε και απευθύνθηκε σε αυτούς τους ανθρώπους, με την υπόσχεση να τους βοηθήσει και να πολεμήσει αυτούς ήταν υπεύθυνοι για την κατάσταση της ζωής τους – τους εχθρούς του έθνους. Και τώρα, όποτε συμβαίνει κάτι κακό, όπως η κρίση της κορώνας, βρίσκουν έναν άλλο αποδιοπομπαίο τράγο – τους πρόσφυγες, τους μουσουλμάνους, τους ΛΟΑΤΚΙ+ ανθρώπους. Και η ρητορική μίσους εντείνεται».
Μια ρητορική μίσους που συχνά μεταφράζεται σε βίαιες επιθέσεις από ακροδεξιές ομάδες. «Φυσικά υπήρχαν εγκλήματα μίσους και στο παρελθόν, αλλά εντατικοποιήθηκαν μετά το περασμένο χρόνο λόγω αυτής της εμμονικής ρητορικής μίσους εναντίον μας», τονίζει η Katarzyna. «Η κυβέρνηση δίνει τη συγκατάθεση της στον κόσμο να μας επιτεθεί ανοιχτά. Τώρα είναι επικίνδυνο να περπατάμε στους δρόμους με στοιχεία ουράνιου τόξου. Ο φίλος μου ξυλοκοπήθηκε πρόσφατα στη μέση της Βαρσοβίας, επειδή είχε μια τσάντα ουράνιου τόξου για ψώνια στο χέρι του. Επίσης, μία θεία μου δέχθηκε επίθεση επειδή περπατούσε με μια ανιψιά της και κάποιοι υπέθεσαν ότι πρόκειται για λεσβιακό ζευγάρι. Κι αυτά είναι μόνο μια σταγόνα στον ωκεανό των αναφορών του Αυγούστου. Οι δράστες παραμένουν ως επί το πλείστον ατιμώρητοι, καθώς στον πολωνικό νόμο δεν υπάρχει κανονισμός σχετικά με τα ΄ομοφοβικά εγκλήματα μίσους΄ και ακόμη και η τρομοκρατική ομάδα που σχεδίασε επίθεση με βόμβα στο Lublin Pride March απελευθερώθηκε».
Η προπαγάνδα κατά των ΛΟΑΤ+ προωθείται συχνά και από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Όπως εξηγεί η Magdalena το «μεγάλο πρόβλημα είναι ότι στα πολωνικά μέσα οι φασιστικές απόψεις αντιμετωπίζονται ως έγκυρες απόψεις. Οι φασίστες καλούνται συχνά από τα μέσα ενημέρωσης, οι απόψεις τους ακούγονται και αντιμετωπίζονται ως έγκυρες Αυτοί οι άνθρωποι λένε ότι δεν είμαστε ανθρώπινα όντα. Τους δίνεται η δυνατότητα να υποστηρίζουν ότι κάποιοι άνθρωποι δεν αξίζουν δικαιώματα και σεβασμό».
Η εθνική τηλεόραση στην Πολωνία είναι επί του παρόντος μια προπαγανδιστική τηλεόραση, οπότε ό, τι μεταδίδεται εκεί είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβέρνηση θέλει να παρουσιάσει κάτι. Άλλοι τηλεοπτικοί σταθμοί ανήκουν σε ιδιώτες ξένους επενδυτές, αλλά συχνά δεν δείχνουν την πλήρη υποστήριξη και παρουσιάζουν συμμετρικές απόψεις. «Τα μόνα μέσα στα οποία μπορούμε να βασιστούμε είναι τα κοινωνικά μέσα ή ανεξάρτητα, που δημιουργήθηκαν από ακτιβιστές, όπως τα f.ex. OKO-press», αναφέρει η Katarzyna.
Στη ρητορική αυτή μίσους συμμετέχει φυσικά και η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, της οποίας οι απόψεις θεωρούνται συχνά πιο σημαντικές απ΄αυτές των επιστημόνων. Πριν λίγες εβδομάδες η Εκκλησία εξέδωσε ανακοίνωση ότι μόνο η ετεροφυλοφιλία είναι φυσιολογική και όλοι οι άλλοι προσανατολισμοί πρέπει να «θεραπεύονται». Πρόκειται στην ουσία για μια αναγνώριση των «θεραπειών μεταστροφής στην Πολωνία», κόντρα σε όσα υποστηρίζουν οι επιστήμονες. Φυσικά και η κυβέρνηση, , προσπαθεί να έχει τις καλύτερες σχέσεις με την εκκλησία.
Το πιο τρανταχτό παράδειγμα αυτής της ρητορικής μίσους είναι οι«LGBT -Free» ζώνες. Πρόκειται για περιοχές στην Πολωνία που έχουν αυτοχαρακτηριστεί απαλλαγμένες από την «ιδεολογία των ΛΟΑΤ+». «Όλο αυτό ξεκίνησε όταν ο Rafał Trzaskowski, δήμαρχος της Βαρσοβίας, υπέγραψε μια δήλωση υποστήριξης προς την ΛΟΑΤ+ κοινότητα», τονίζει η Magdalena. «Η ακροδεξιά τότε αντέδρασε έντονα με τον Αρχιεπίσκοπο Marek Jędraszewski να κάνει λόγο για ‘την πανούκλα του ουράνιου τόξου΄. Τον Ιούλιο του 2019, η συντηρητική εφημερίδα ‘Gazeta Polska’ εξέδωσε τα LGBT-free zones αυτοκόλλητα. Λίγο αργότερα δήμοι και κοινότητες άρχισαν να ψηφίζουν υπέρ της νομοθεσίας που εισάγει διακρίσεις εις βάρος των ΛΟΑΤ+ ατομων. Οι περιοχές που το υιοθέτησαν βρίσκονται κυρίως στο νότιο τμήμα της Πολωνίας που θεωρείται πιο συντηρητικό, καθολική και φτωχό».
Μετά και την επανεκλογή του ομοφοβικού προέδρου, Andrzej Duda, αρκετά αντί – ΛΟΑΤ+ νομοσχέδια έχουν αρχίσει να ετοιμάζονται. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι και το νομοσχέδιο από τον οργανισμό «Życie i Rodzina» (Ζωή και Οικογένεια), που προτείνει την απαγόρευση όλων των εκδηλώσεων που αμφισβητούν τη σχέση ενός άνδρα και γυναίκας ως τη μόνη νόμιμη ή «προωθούν» ομόφυλες σχέσεις ή προσανατολισμό διαφορετικό από την ετεροφυλοφιλία. Όλο και περισσότερες πολωνικές εκκλησίες συλλέγουν υπογραφές στο πλαίσιο αυτού του νομοσχεδίου. Εάν περάσει τόσο οι Pride εκδηλώσεις όσο και οι ΛΟΑΤ+ οργανισμοί θα χαρακτηριστούν παράνομες.
Φυσικά η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει άμεσα δράση, προστατεύοντας τους ΛΟΑΤ+ πολίτες της Πολωνίας. Πριν λίγες μέρες, μάλιστα, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Von der Leyen ανέφερε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, πως «οι ζώνες χωρίς ΛΟΑΤ+ είναι ζώνες χωρίς ανθρωπότητα και δεν έχουν θέση στην (Ευρωπαϊκή) Ένωση μας», ενώ τόνισε πως «οι παραβιάσεις του κράτους δικαίου δεν είναι ανεκτές». Μέχρι στιγμής η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη απορρίψει τη χρηματοδότηση έξι πόλεων στην Πολωνία που έχουν ανακηρυχθεί «LGBT Free Zones». Αρκεί όμως αυτό;
«Εκτιμούμε κάθε τρόπο υποστήριξης, αλλά ίσως είναι καιρός για λίγο πιο αυστηρή και σοβαρή δράση», σχολιάζει η Magdalena. Για την Katarzyna οι κινήσεις αυτές δε βοηθούν σε μια πιο συνολική εικόνα. «Η Ε.Ε. αποφάσισε πρόσφατα να μην δώσει χρήματα στις περιοχές αυτές. Έτσι, η πολωνική κυβέρνηση τους έδωσε τρεις φορές περισσότερα χρήματα απ΄αυτά που θα έπαιρναν από την Ευρώπη», τονίζει η ίδια.
Τελειώνοντας τις ρωτάμε τι θα μπορούσε να κάνει η ελληνική ΛΟΑΤ+ κοινότητα για να βοηθήσει. «Να ενημερώσετε τους ανθρώπους για το τι συμβαίνει», μας απαντά η Magdalena. Το ίδιο και η Katarzyna: «Οι πράξεις αλληλεγγύης από το εξωτερικό εκτιμώνται πολύ. Για παράδειγμα, φωτογραφίες από εκδηλώσεις κάτω από πολωνικές πρεσβείες ενισχύουν το ηθικό μας και μας δείχνουν ότι δεν είμαστε μόνοι στον αγώνα μας. Δεύτερον, η ενημέρωση των μέσων ενημέρωσης, των τοπικών πολιτικών και όσων μπορούσαν να διαδώσουν τις πληροφορίες και να ενεργήσουν διεθνώς για την υπόθεσή μας θα ήταν πολύ χρήσιμη. Και αν υπάρχει η πιθανότητα να προσκαλέσετε πολωνούς ακτιβιστές, ειδικά από τις μικρότερες πόλεις, στις εκδηλώσεις σας θα ήταν μεγάλη βοήθεια, καθώς τότε θα μπορούσαμε να δώσουμε από πρώτο χέρι στην κοινότητά σας πληροφορίες για την Πολωνία και επίσης να μάθουμε νέες δεξιότητες για να συνεχίσουμε τον αγώνα».
κείμενο: Κλεοπάτρα Οικονομίδου, Βασίλης Θανόπουλος
