Στις 24 Οκτωβρίου 1975, το 90% όλων των γυναικών στην Ισλανδία κατέβηκε σε απεργία. Είκοσι πέντε χιλιάδες γυναίκες – περισσότερο από το 10% του πληθυσμού της χώρας – βρέθηκαν στην πλατεία του κοινοβουλίου για να διαμαρτυρηθούν για τα δικαιώματά τους. Από εκείνη την ημέρα, η Ισλανδία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των δικαιωμάτων των γυναικών και από το 2009 βρίσκεται στην κορυφή του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ σχετικά με τις πολιτικές διαχείρισης των διακρίσεων βάσει φύλου.
Αν κι αυτό δεν σημαίνει ότι ο αγώνας έχει κερδηθεί, οι γυναίκες στην Ισλανδία συνεχίζουν τη μάχη για την πραγματική ισότητα – όχι μόνο για τις γυναίκες, αλλά και για την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα. Παρά τη φήμη ότι είναι ένα από τα πιο προοδευτικά έθνη σε σχέση με τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα, η Ισλανδία στην πραγματικότητα δεν ήταν πάντα τόσο μπροστά. Ένας πρόσφατος νόμος- μια δυνατότητα αυτοπροσδιορισμού για τα τρανς άτομα – έχει πάει τη χώρα πιο μπορστά. Η πρωθυπουργός της Ισλανδίας, Katrín Jakobsdóttir, ήταν η κινητήρια δύναμη. Για εκείνη, ήταν ένας τρόπος να διασφαλίσει ότι η Ισλανδία θα αποτελέσει και πάλι ένα παράδειγμα για τον κόσμο. “Λοιπόν, θα μπορούσατε να πείτε ότι ήμασταν λίγο πίσω, αλλά τώρα με αυτή τη νομοθεσία είμαστε πραγματικά πάλι μπροστά στο μέτωπο. Χρειάστηκε λίγος χρόνος πιστεύω για μπορέσει να ακουστεί αυτή η μικρή ομάδα ανθρώπων.”
Αυτός ο πικρός πόλεμος σχετικά με τα τρανς δικαιώματα στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν βοήθησε κανέναν και σίγουρα δεν κάνει κανέναν να αισθάνεται πιο ασφαλής. Όπως και το φεμινιστικό κίνημα, έτσι και τα τρανς άτομα έχουν αγωνιστεί για να ακουστούν. Ενώ στη Βρετανία τα τρανς δικαιώματα αρκετά συχνά θεωρούνται ότι βρίσκονται σε αντίθεση με τα δικαιώματα των γυναικών, στην Ισλανδία θεωρούνται όχι μόνο συμβατά αλλά και συμπληρωματικά. Αυτές τα κινήματα δεν βρίσκονται απέναντι. Αντιθέτως, ο λόγος για τον οποίο το ευρύτερο κίνημα των ΛΟΑΤΚΙ στην Ισλανδία ήταν τόσο επιτυχημένο οφείλεται στο φεμινιστικό κίνημα, το οποίο ενέπνευσε και πολέμησε μαζί τους. Παρόλο που η Απεργία των Γυναικών το 1975 μπορεί να αφορούσε σε βασικά αστικά δικαιώματα στην Ισλανδία, το αποτέλεσμά της εξακολουθεί να ζει και να ενθαρρύνει το κίνημα για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο σύνολό του.
Η φωτογράφος Henri Kisielewski ταξίδεψε στην Ισλανδία για να αποτυπώσει τη στιγμή που έλαβε χώρα αυτή η σημαντική κοινωνική αλλαγή και να δώσει μια εικόνα για τις ζωές εκείνων που θα επηρεάζονταν περισσότερο. Καθώς ο νομοσχέδιο πέρασε από το κοινοβούλιο, συναντήθηκε και φωτογραφήθηκε με τρανς άτομα, φεμινίστριες και νομοθέτες – συμπεριλαμβανομένης της Jakobsdóttir και της Vigdís Finnbogadóttir, της πρώτης γυναίκας που έγινε πρόεδρος της Ισλανδίας και της Ευρώπης.
Για την τρανς κοινότητα οι αλλαγές ήταν εξαιρετικά σημαντικές. Τα τρανς άτομα μπορούν τώρα να αλλάξουν το όνομά τους και την ταυτότητα φύλου στα έγγραφα τους μέσω μιας νόμιμης δήλωσης και έχουν επίσης αυξημένη πρόσβαση στην απαραίτητη υγειονομική περίθαλψη. Όπως υπενθυμίζει η Sandra Rós, μία τρανς γυναίκα, το σύστημα ήταν υπερβολικά πολύπλοκο. “Έπρεπε να είσαι σε διαδικασία φυλομετάβασης και να ζεις σύμφωνα με το ‘σωστό φύλο’ για έναν χρόνο για να ξεκινήσεις να παίρνεις ορμόνες. Μετά έπρεπε να είσαι σ΄αυτή τη διαδικασία για ενάμιση χρόνο για να κάνεις αίτηση για αλλαγής της ταυτότητας και της ταυτότητας φύλου στα έγγραφα”.
Η ιδέα του “σωστού ρόλου του φύλου” στον παλιό νόμο ήταν εξαιρετικά προβληματική τόσο για τις τρανς όσο και για τις γυναικείες οργανώσεις. Η διαγραφή αυτής της έννοιας ήταν ένα από τα μεγάλα επιτεύγματα του νέου νόμου.
Στην Ισλανδία, το κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών στο σύνολό του έχει υποστηρίξει πλήρως τα τρανς δικαιώματα τις τελευταίες δεκαετίες. Όλες οι μείζονες φεμινιστικές οργανώσεις και οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα δήλωσαν ότι υποστηρίζουν το νόμο και τον χαιρέτισαν ως ένα σημαντικό βήμα για την επίτευξη πραγματικής ισότητας στην Ισλανδία. Για αυτές, ήταν προφανές. Και για τρανς άτομα, όπως εγώ, πρόσφερε μια αίσθηση ελπίδας για το μέλλον – ένα μέλλον στο οποίο όλοι/ες μπορούμε να συνεργαστούμε για να κάνουμε πιο θετικές τις ζωές των όσων απειλούνται.
Η Þorbjörg Þorvaldsdóttir, πρόεδρος του Samtockin ’78 – ο εθνικός ΛΟΑΤΚΙ οργανισμός της Ισλανδίας – τόνισε το πόσο σημαντική είναι αυτή η νομοθεσία με μια φεμινιστική προοπτική. “Αυτό είναι προφανώς ένα μεγάλο βήμα για τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα, αλλά ο νέος νόμος φέρει επίσης ένα σημαντικό φεμινιστικό ορόσημο. Η τρανσφοβία – καθώς και οι προκαταλήψεις εναντίον των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων γενικά – είναι βαθιά ριζωμένη σε ξεπερασμένες προδιαγραφές φύλου και μισογυνισμό. Η ψήφιση αυτής της νομοθεσίας στέλνει ένα θετικό μήνυμα στην κοινωνία ότι κάθε άτομο πρέπει να είναι σε θέση να καθορίσει και να ζήσει το φύλο του, όπως θέλει χωρίς προκαταλήψεις. Πιστεύω ότι αυτό θα ωφελήσει όλους τους ανθρώπους, cis και τρανς”.
Αυτό σίγουρα συμβαδίζει με τις εμπειρίες των τρανς γυναικών, που αντιμετωπίζουν καθημερινά μισογυνισμό και κακοποίηση, πέρα από αμείλικτη τρανσφοβία. Οι επίσημοι αριθμοί δείχνουν ότι το 26% των γυναικών στο Ηνωμένο Βασίλειο βιώνουν την ενδοοικογενειακή βία, με τις τρανς γυναίκες να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο. Οι πρόσφατες έρευνες στο Ηνωμένο Βασίλειο δείχνουν αύξηση κατά 81% του καταγεγραμμένων εγκλημάτων μίσους με θύματα τρανς άτομα.
Είναι προφανές ότι αυτός ο πολιτιστικός πόλεμος στα τρανς δικαιώματα στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν βοήθησε κανένα άτομο- cis ή τρανς. Αλλά αν δεν είστε τρανς, δεν σας κατηγορώ για το γεγονός ότι δεν παίρνετε θέση σ΄αυτή τη συζήτηση. Μακάρι να μπορούσα. Με την κλιματική κρίση και τον Brexit, είναι ένα άλλο ακόμη πράγμα που με κάνει να αισθάνομαι ανασφαλής.
Αλλά αν το Ηνωμένο Βασίλειο θέλει αληθινά να δημιουργήσει μια ασφαλή και δίκαιη κοινωνία, πρέπει να απομακρυνθεί από τον περιορισμό των ελευθεριών κοινωνικών ομάδων, επειδή βασίζεται σε ψεύτικες αφορμές ή για πολιτικό κέρδος. Χρειάζεται να οικοδομήσουμε ένα ισχυρό κίνημα για τα ανθρώπινα δικαιώματα που θα αγωνίζεται για την απελευθέρωση όλων των ατόμων, επειδή κανένας από εμάς δεν θα είναι πραγματικά ελεύθερος μέχρις ότου είμαστε όλοι ελεύθεροι. Όπως είπε και η Finnbogadóttir: “Αν το σκεφτείς μ΄αυτό τον τρόπο, είναι ελευθερία. Όλοι θέλουν ελευθερία.”
Owl Fisher για theguardian.com
