“Ήταν απλά ένα αστείο.” Αυτή είναι η πιο συνηθισμένη δικαιολογία. “Πώς κάνεις έτσι, δεν το είπα σοβαρά.” Κι όμως, τα αστεία έχουν δύναμη. Δεν το λέω μόνο για να παινέψω την τέχνη μου. Η κωμωδία επηρεάζει απόψεις. Από τις Νεφέλες του Αριστοφάνη και τη δίκη του Σωκράτη μέχρι το Je Suis Charlie. Εικόνες με τον Γουίνι το Αρκουδάκι (!) λογοκρίνονται στην Κίνα. Ο Πούτιν απαγόρεψε τα memes που απεικονίζουν δημόσια πρόσωπα με τρόπο που “δεν αντιπροσωπεύει την προσωπικότητά τους”, ενώ στην Τουρκία η προσβολή του προέδρου τιμωρείται έως και με τετραετή φυλάκιση.
Τίποτα δεν είναι “απλά ένα αστείο”. Έρευνες δείχνουν πως το ρατσιστικό χιούμορ νομιμοποιεί τις διακρίσεις. Ένα επιθετικό αστείο, εκτός από το επιφανειακό μήνυμά του, περιλαμβάνει και την υπόνοια πως ο ρατσισμός είναι αποδεκτός, διασκεδαστικός και άκακος στο περιβάλλον όπου ακούγεται. Δημιουργεί στον ακροατή την άνεση να εκφράσει και τις δικές του προκαταλήψεις. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε περισσότερη ρατσιστική/σεξιστική/ομοφοβική/τρανσφοβική κτλ. συμπεριφορά.
Εφόσον το χιούμορ έχει δύναμη, έχουμε χρέος να προσέχουμε πώς το χρησιμοποιούμε, τόσο στις παρέες μας αλλά πολύ περισσότερο στη σκηνή. Σημαίνει αυτό πως υπάρχουν θέματα ταμπού που δεν ακουμπάμε; Όχι. Γνώμη μου είναι πως μπορώ να αστειευτώ με οποιοδήποτε θέμα, απλά όχι με οποιονδήποτε τρόπο. Ένα αγαπημένο μου παράδειγμα είναι μια ατάκα για το σεξισμό του (λευκού cis στρέητ άντρα) Jon Stewart: “Σεξισμός, υπάρχει ακόμη; Η απάντηση; Πολλοί άνδρες λένε όχι…”
Ο Stewart καταφέρνει να αστειευτεί χωρίς να παραβλέπει την ουσία του προβλήματος. Αντιθέτως, τη φέρνει στο φως.
Υπάρχουν και καθαρά πρακτικοί λόγοι που προτιμώ την συμπεριληπτική κωμωδία. Όταν στοχοποιώ μια μερίδα του κοινού σε μια παράσταση, τους απομονώνω. Σταματάμε να γελάμε όλοι μαζί και πλέον γελάμε μόνο μερικοί εις βάρος των υπολοίπων. Ποτέ δε μ’αρέσει να χάνω γέλια, αλλά αν είναι να συμβεί, τουλάχιστον ας μην ενισχύω και αρνητικά στερεότυπα.
Παρόλ’αυτά έχω κάνει λάθη. Έχω προκαλέσει. Έχω προσβάλλει. Έχω επιστρατευτεί όλες τις δικαιολογίες: “Ήταν αστείο. Δεν το εννοούσα έτσι. Δεν είμαι σεξιστής.” Επίσης, όσο προσεκτικός κι αν είμαι, σίγουρα θα ξανακάνω λάθη. Ελπίζω πως, όταν συμβεί, θα έχω το θάρρος να ζητήσω συγγνώμη, να ακούσω, να καταλάβω και να επανορθώσω.
Τέλος, αν σ’ενδιαφέρει ν’ασχοληθείς με το stand up comedy, η σκηνή χρειάζεται τη φωνή σου! Ιδίως εάν δεν είσαι λευκός cis στρέητ άντρας! Γίνονται τακτικά βραδιές νέου υλικού (open mic nights) όπου μπορείς να εξασκηθείς και, προσωπικά, είναι χαρά μου να στηρίζω νέους κωμικούς όπως μπορώ. Θα με βρεις στο https://twitter.com/DukeOGlue, http://www.facebook.com/doukoglou.comedy, [email protected]
Ο Δημήτρης Δούκογλου είναι επαγγελματίας εικονογράφος, παρουσιαστής και stand-up κωμικός.
