«H γκέι επιθυμία ήταν παράνομη… δεν υπήρχε “γκέι περηφάνια” τότε – υπήρχαν μόνο γκέι φόβος και γκέι απομόνωση και γκέι δυσπιστία και γκέι αυτό-απέχθεια» Edmund White. City Boy. My Life in New York During the 1960s and 1970s (2009)
Στην ιστορία των κινημάτων για την κοινωνική δικαιοσύνη, υπάρχει μάλλον μόνο ένα που μπορούμε να ορίσουμε με ακρίβεια ως προς τον τόπο και την στιγμή της γέννησής του. Πρόκειται για το Κίνημα για τα Δικαιώματα των Γκέι (Gay Rights Movement) και το μέρος που ξεκίνησε είναι το Stonewall Inn, ένα γκέι μπαρ στην οδό Christopher στο Greenwich Village, σε μια γειτονιά της Νέας Υόρκης. Και η στιγμή εκείνη ήταν η «Εξέγερση» ή αλλιώς οι «Ταραχές» που ξέσπασαν εκεί. Φέτος γιορτάζουμε την 50ή επέτειο της Εξέγερσης του Stonewall – τη νύχτα που άλλαξε τον κόσμο για τα LGBT άτομα παντού. Όμως το Stonewall δεν ήταν ούτε ένα απομονωμένο περιστατικό ούτε δημιουργήθηκε από ένα κοινωνικό χάσμα.
Το Επαναστατικό Κλίμα των 60s στην Αμερική
Τα 60s ήταν μια εποχή κοινωνό-πολιτικών αναταραχών, συχνά βίαιες και κάποιες φορές θανατηφόρες. Υπό την ηγεσία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, το Κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα των Μαύρων (Civil Rights Movement) διοργανώνονταν πικετοφορίες, καταλήψεις (τα λεγόμενα sit-in) σε εστιατόρια και μέσα μαζικής μεταφοράς, όπου απαγορεύτηκαν να κάθονται μαύροι, καθώς και μεγάλες πορείες υπέρ της ισότητας και της ελευθερίας. Αλλά η οργή σε φτωχά γκέτο μαύρων αδυνατούσε να περιοριστεί και σε αντίθεση με την πλατφόρμα της πολιτικής ανυπακοής του Κινγκ ξέσπασαν βίαιες και παρατεταμένες φυλετικές αναταραχές που κατέστρεψαν ολόκληρες πόλεις, μερικές από τις οποίες δεν έχουν ανακάμψει ξανά από τότε. Επιπλέον, οι διαδηλώσεις κατά το πόλεμο στο Βιετνάμ που διοργανώνονταν στις πανεπιστημιουπόλεις και στα αστικά κέντρα σε ολόκληρη τη χωρά συχνά κατέληγαν σε βίαιες συγκρούσεις με την αστυνομία. Όλα αυτά μαζί με την επικρατούσα αντικουλτούρα (counterculture) των 60s, το φιλελεύθερο περιβάλλον του Greenwich Village, αλλά κυρίως την φοβερή καταπίεση που υπέστησαν τα LGBT άτομα στην ευρύτερη κοινωνία δημιούργησαν τις ιδανικές προϋποθέσεις για μια δυναμική εξέγερση.
Πριν από το Stonewall: η LGBT Ζωή και ο Ακτιβισμός
Το γκέι σεξ ήταν παράνομο παντού στην Αμερική, σύμφωνα με τους νόμους κατά της σοδομίας που υπήρχαν σε όλες τις πολιτείες και που άρχισαν να καταργούνται μόνο από το 1962. Μάλιστα στην πολιτεία της Νέας Υόρκης, ο συγκεκριμένος νόμος καταργήθηκε μόλις το 1980 και πολλές δεκαετίες αργότερα σε πολιτείες, όπως το Τέξας. Τα μόνα μέρη, όπου τα LGBT άτομα μπορούσαν να απολαμβάνουν μια κοινωνική ζωή ήταν τα -επί το πλείστον- άθλια μπαρ και στέκια, που διοικούνταν από τη Μαφία. Αυτά τα μαγαζιά αποτελούσαν τακτικοί στόχοι για παρενόχληση και συχνές αστυνομικές επιδρομές. Οι γκέι, οι λεσβίες και οι τρανς γυναίκες υπέφεραν τη δημόσια ταπείνωση. Ζούσαν με την απειλή να χάσουν τα σπίτια τους, τις δουλειές τους, τις οικογένειές τους. Ήταν στο έλεος των σαδιστών ψυχίατρων, των φαρισαϊκών νομοθετών, των αστυνομικών, των κληρικών και των γονιών τους. Αν και οι ταραχές του Stonewall ήταν οι πιο έντονες, οι πιο ορατές και πιο παρατεταμένες, δεν συνέβησαν ξαφνικά και χωρίς προηγούμενο. Πραγματοποιήθηκαν πολυάριθμες διαδηλώσεις και δράσεις LGBT, μερικές και επεισοδιακές, πριν από εκείνο το Σαββατόβραδο, σε μεγάλες πόλεις της Αμερικής, κυρίως στο Λος Άντζελες, στο Σαν Φρανσίσκο, στην Ουάσινγκτον, στη Φιλαδέλφεια και φυσικά στη Νέα Υόρκη.
Οι διαμαρτυρίες στη δυτική ακτή ήταν μάλλον πιο αυθόρμητες και άγριες, με συχνά καταγεγραμμένες υλικές ζημιές και τραυματισμούς. Το πρώτο περιστατικό έλαβε χώρα το Μάιο του 1959 στο Λος Άντζελες, όταν οι παρευρισκόμενες τρανς γυναίκες, drag queens, λεσβίες και γκέι άνδρες συγκρούστηκαν με την αστυνομία στο στέκι τους Cooper Do-nuts. Οι αστυνομικοί συνέλαβαν τρία άτομα ενώ οι υπόλοιποι θαμώνες τους πέταγαν ντόνατς και κύπελλα καφέ.
Τον Αύγουστο του 1966, οι γκέι και οι τρανς πελάτες του εστιατόριου Compton’s εξεγέρθηκαν για δύο νύχτες αντιδρώντας στη συνεχιζόμενη παρενόχληση από την αστυνομία. Το εστιατόριο και η γύρω γειτονιά υπέστησαν σοβαρές ζημιές.
Την 1η Ιανουαρίου 1967 η αστυνομία του Λος Άντζελες εισέβαλε στα πρωτοχρονιάτικα πάρτι των δύο γκέι μπαρ, του Black Cat Tavern και του New Faces. Πολλοί πελάτες τραυματίστηκαν και ένας μπάρμαν νοσηλεύτηκε με κάταγμα στο κρανίο. Αρκετές εκατοντάδες άτομα βγήκαν σε διαδηλώσεις στη Sunset Boulevard και με πλακάτ έξω από το Black Cat.
Αντιθέτως, στην ανατολική ακτή της Αμερικής, ομάδες όπως η Mattachine Society της Νέας Υόρκης, η Janus Society της Φιλαδέλφειας, το παράρτημα της λεσβιακής οργάνωσης Daughters of Bilitis στην Νέα Υόρκη, δρούσαν συλλογικά με το όνομα East Coast Homophile Organizations (ECHO). Ήθελαν να αποδείξουν ότι οι ομοφυλόφιλοι θα μπορούσαν να εξομοιωθούν με την ετεροκανονική κοινωνία. Προτίμησαν τις μη-συγκρουσιακές τακτικές, όπως οι πικετοφορίες και τηρούσαν αυστηρούς κώδικες ντυσίματος: οι άνδρες φορούσαν σακάκια και γραβάτες και οι γυναίκες φορούσαν φούστες.
Στις 25 Απριλίου 1965, στη Φιλαδέλφεια, 150 άτομα συμμετείχαν σε sit-in όταν το εστιατόριο Dewey’s αρνήθηκε να εξυπηρετήσει «μεγάλο αριθμό ομοφυλοφίλων και ατόμων με μη συμβατικά ενδύματα» όπως αναφέρθηκε. Τέσσερις ακτιβιστές συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν για «διατάραξη της τάξης». Την επόμενη εβδομάδα, μέλη της Janus Society μοίρασαν φέιγβολάν έξω από το εστιατόριο και διαπραγματεύτηκαν με τους ιδιοκτήτες για να τερματίσουν την άρνηση εξυπηρέτησης πελατών.
Στις 4 Ιουλίου 1965 (Αμερικανική Ημέρα Ανεξαρτησίας) η ECHO διοργάνωσε μια πικετοφορία στο Independence Hall όπου υπογράφηκε η Διακήρυξη Ανεξαρτησίας. Οι διαδηλωτές επέστρεφαν κάθε χρόνο μέχρι το 1969 για αυτό που έγινε γνωστό ως Ετήσια Υπενθύμιση (Annual Reminder), ξεκινώντας μια νέα εποχή της LGBT ορατότητας στην ιστορική «Πόλη της Αδελφικής Αγάπης».
Το Δικαίωμα στο Ποτό
Παράλληλα με τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που επικρατούσαν στα τέλη της δεκαετίας του 60, οι αναταραχές που προκάλεσαν το Stonewall είχαν τις ρίζες τις στους νόμους αδειοδότησης από την Αρχή Ελέγχου Αλκοολούχων Ποτών της Νέας Υόρκης (New York State Liquor Authority ή SLA). Η κατάργηση της Απαγόρευσης το 1933 έφερε έναν ακόμα πιο ενδελεχή έλεγχο των δημόσιων μπαρ για να εγγυηθεί ότι η πελατεία τους ήταν «εντάξει» και ότι οι επιχειρήσεις δεν «ενθάρρυναν την ανηθικότητα». Οι αρχές ελέγχου των αλκοολούχων ποτών και οι οργανισμοί αδειοδότησης αποτελούσαν συνεχή απειλή για την ύπαρξη των μαγαζιών των γκέι και λεσβιών. Ως συνήθως οι αστυνομικοί ή οι μισθωτοί μυστικοί πράκτορες επισκέπτονταν τα μαγαζιά κάθε βράδυ για να βεβαιωθούν ότι λειτουργούσαν με τακτικό τρόπο. Για τους πράκτορες, ένας «άτακτος οίκος» ήταν οποιοδήποτε μπαρ που σύχναζαν «πόρνες, ομοφυλόφιλοι ή άλλοι σεξουαλικά διεστραμμένοι». Μια παραβίαση θα σήμαινε προσωρινό κλείσιμο ενός μπαρ ή ακόμα και απώλεια μιας επιχείρησης. Για να αποφευχθεί αυτό, τα νόμιμα μπαρ απλώς αρνήθηκαν να εξυπηρετήσουν τους γκέι και τις λεσβίες. Μάλιστα, πολλά μπαρ είχαν ταμπέλες απέξω που έλεγαν «ΟΧΙ ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΟΙ».
Το 1966, τέσσερις άνδρες από την Mattachine Society διοργάνωσαν ένα «sip-in» στο Julius’, ένα μπαρ στη οδό Christopher λίγο πιο κάτω από το Stonewall Inn. Η οργάνωση είχε εξετάσει τον νόμο ελέγχου αλκοολούχων ποτών της Νέας Υόρκης και διαπίστωσε ότι δεν ήταν παράνομο να σερβίρουν τους ομοφυλόφιλους καθαυτούς, εφ’ όσον δεν ήταν «άτακτοι». Οι τέσσερις άνδρες θα δήλωναν ως γκέι λίγο πριν παραγγείλουν ένα ποτό. Αν το κατάστημα αρνιόταν να τους σερβίρει, η Mattachine θα μήνυε τόσο το μπαρ όσο και την SLA για «παραβίαση των συνταγματικών τους δικαιωμάτων στην ελευθερία του συνέρχεσθαι και την ισότητα καταλυμάτων». Σε λιγότερο από μία εβδομάδα, η SLA ανακοίνωσε ότι «δεν θα λάβει μέτρα εναντίον των μπάρμαν και των ιδιοκτητών που σερβίρουν ποτά στους ομοφυλόφιλους».
Ωστόσο, οι νέες αποφάσεις νομιμοποίησαν μόνο εν μέρει τα γκέι μπαρ και η κατάσταση δεν βελτιώθηκε ουσιαστικά. Οι γκέι κέρδισαν το δικαίωμα να συγκεντρώνονται και να πίνουν σε μαγαζιά που διέθεταν άδεια, αρκεί να αποκρύπτουν εντελώς την γκέι φύση τους. Ο νόμος περί «άτακτης συμπεριφοράς» παρέμενε έγκυρος και ο ορισμός του περιελάμβανε δύο άντρες ή δυο γυναίκες να χορεύουν μαζί, να αγκαλιάζονται, να φιλιούνται στα χείλη καθώς και την παρενδυσία κλπ. Η Μαφία επωφελήθηκε από αυτή την ευκαιρία ανοίγοντας ιδιωτικές λέσχες που πουλούσαν εμφιαλωμένα ποτά μόνο σε «μέλη» και που δεν χρειάζονταν άδεια. Ένα από τα πιο δημοφιλή και κερδοφόρα μπαρ τους ήταν εκείνο όπου οι άνδρες και οι γυναίκες μπορούσαν να χορέψουν μαζί: το Stonewall Inn. Ωστόσο, οι πελάτες του είχαν να υποστούν ανθυγιεινές συνθήκες, απειλές εκβιασμού από την ηγεσία της Μαφίας άλλα και, όπως γνωρίζουμε, συχνές αστυνομικές εφόδους. Παρά το γεγονός ότι οι ιδιοκτήτες δωροδοκούσαν την αστυνομία με $1200 το μήνα – δηλαδή τέσσερις φορές το ενοίκιο του μπαρ – οι μηνιαίες έφοδοι δεν σταματούσαν στο Stonewall. Ήταν κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας εφόδου, όταν οι πελάτες επιτέλους επαναστάτησαν. Nick Sibilla. “How Liquor Licenses Sparked the Stonewall Riots” (28/6/2015)
Εκείνο το Καυτό Σαββατόβραδο τον Ιούνιο
Έχει ειπωθεί, με ειρωνεία, ότι αν μπορούσαν να καταμετρηθούν όλοι όσοι ισχυρίζονται ότι ήταν μέσα στο Stonewall Inn (ένα μικρό μπαρ) εκείνο το βράδυ, θα γέμιζαν το Yankee Stadium. Έχουν περάσει πενήντα χρόνια από τότε. Και οι αξιόπιστες πηγές που γνώρισαν το Stonewall ως στέκι εκείνη την εποχή συμφωνούν ως προς αυτά με τον γνωστό ακτιβιστή Jim Fouratt: «Η Μαφία … είχε κάποια γκέι μπαρ για τους …μαύρους γκέι, αλλά ήταν στην 42η οδό και επάνω στο Χάρλεμ. Στο Greenwich Village …στα περισσότερα γκέι μπαρ τη δεκαετία του ’60 υπήρξε πολύ λίγη ανάμειξη των φύλων. Υπήρξε συστηματικός ρατσισμός. (…) Το Stonewall Inn ήταν αρκετά γνωστό ως στέκι όπου οι κρυφοί γκέι, συνήθως παντρεμένοι άνδρες, πήγαιναν να συναντήσουν νεότερους γκέι άνδρες και [αυτοί], ως επί το πλείστον, σίγουρα δεν ήταν drag queens. Υπήρχε νταραβέρι ναρκωτικών και πορνεία, επομένως όλες αυτές οι ρομαντικές ιδέες για το τι συνέβη δεν υπάρχουν. (…) Ξέρω ότι αυτό που λέω εναντιώνεται στον μύθο, αλλά με το να εφαρμοστεί ένα στρέιτ πρότυπο των ’60 σε αυτό που συνέβη εκείνο το βράδυ, στερεί την ίδια μας την ταυτότητα και την διαφώτισή μας για αυτά που συνέβηκαν πραγματικά – αυτά που άλλαξαν τον τρόπο που οι λεσβίες και οι γκέι βλέπουν τους εαυτούς τους.»
Ο Fouratt ήταν από τους λίγους αυτόπτες μάρτυρες της πρώτης νύχτας του Stonewall και θυμάται τα γεγονότα ξεκάθαρα: «Η αρχική εξέγερση του Stonewall ξεκίνησε κάπως μαζεμένα. Γυρνούσα σπίτι από τη δουλειά μου και είδα ένα περιπολικό έξω από το Stonewall Inn. (…) Σαν καλός ριζοσπαστικός των 60s, πήγα να δω γιατί ήταν εκεί. Ίσως να υπήρχαν 20 άτομα εκεί γύρω – ήταν 10:30 το βράδυ. Η πόρτα άνοιξε και βγήκε ένας αστυνομικός και μια butch λεσβία ντυμένη με ανδρικά ρούχα. (…) Της είχαν περάσει χειροπέδες. Μέχρι εκείνη την ώρα είχαν συγκεντρωθεί περίπου 40 ή 50 άτομα. Ήταν Σάββατο βράδυ, μέσα στην ζέστη, καλοκαίρι Ιούνιο. Το ογκώδες σώμα της λεσβίας άρχισε να μετατοπίζει το περιπολικό. Το συγκεντρωμένο πλήθος την ζητωκραύγαζε. Είχε λεπτούς καρπούς και κατάφερε να βγάλει τα χέρια από τις χειροπέδες της (…). Άρχισε να σπρώχνει το σώμα της επάνω στο περιπολικό το οποίο πήρε κλίση σχεδόν μέχρι να τουμπάρει και αυτό ήταν η αφορμή για το ξέσπασμα. Τότε κάτι συνέβη σε αυτό το πλήθος που δεν μπορώ να περιγράψω προφορικά. Γι ‘αυτό το αποκαλώ “ανταρσία” – τελικά εξεγέρθηκαν εναντίον της εσωτερικής και εξωτερικής ομοφοβίας και της καταπίεσής τους και άρχισαν να ζητωκραυγάζουν. Ένας αστυνομικός βγήκε να δει το πλήθος και επέστρεψε μέσα. Από ό,τι καταλαβαίνω, κάλεσε για ενισχύσεις. Μέσα σε 10 λεπτά έφτασαν πολλά περιπολικά….». Jim Fouratt σε συνέντευξη με τον Michael Musto, περιοδικό PAPER (7/4/2017)
Ωστόσο, όπως γνωρίζουμε, τα πράγματα δεν παρέμειναν τόσο ειρηνικά. Καθώς η νύχτα εκείνη συνεχίστηκε, η βία κλιμακώθηκε. Με την άφιξη περισσότερων αστυνομικών και ένα θορυβώδες πλήθος, άρχισε να μαζεύεται διάφορος κόσμος από την γειτονιά. Οι drag queens και οι τρανς εργαζόμενες του σεξ από την γύρω περιοχή και οι άστεγοι νέοι, τα λεγόμενα «παιδιά του δρόμου» που κοιμόντουσαν στην πλατεία Sheraton (Christopher Park) απέναντι από το Stonewall, εντάχθηκαν στις αναταραχές. Η πλειοψηφία των δυο ομάδων ήταν μαύροι και Πορτορικανοί, στην άκρη της παρανομίας, με την αστυνομική βία και την κακοποίηση ως καθημερινό βίωμά τους. Μην έχοντας να χάσουν πλέον τίποτε, βρήκαν την ευκαιρία να εκφράσουν την οργή τους και να επιβάλουν τον δικό τους νόμο.
Ένας άλλος παράγοντας που συνέβαλε στην εξέλιξη των ταραχών ήταν ότι σε αντίθεση με τους τακτικά αριθμημένους δρόμους του υπόλοιπου Μανχάταν, το West Village έχει την δομή ενός περίπλοκου λαβύρινθου. Επίσης οι αστυνομικοί είχαν συνηθίσει τον κόσμο των μπαρ να διασκορπίζεται ήσυχα και ντροπαλά μετά τις εφόδους τους. Επομένως ήταν εντελώς απροετοίμαστοι ως προς τον χειρισμό των οργισμένων εξεγερθέντων, όταν αυτοί κατευθύνονταν προς το Stonewall για να τους επιτεθούν απ’ όλες τις μεριές. Οι ταραξίες πετούσαν σκουπίδια, θραύσματα γυαλιού, τούβλα, κυβόλιθους, βόμβες μολότοφ. Ένα παρκόμετρο μετατράπηκε σε πολιορκητικός κριός. Ο αστυνομικός επιθεωρητής Seymour Pine, ο οποίος διεύθυνε την έφοδο στο Stonewall, θα ομολογούσε αργότερα πως, «δεν υπήρξε άλλη φορά που ένιωθα πιο φοβισμένος από ότι εκείνη τη νύχτα».
Σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, οι ταραχές και οι διαμαρτυρίες συνεχίστηκαν για μέρες. Τροφοδοτήθηκαν και αναζωπυρώθηκαν από τα προσβλητικά και υποτιμητικά ομοφοβικά δημοσιεύματα στις εφημερίδες, ιδιαίτερα αυτά της Village Voice, μια κατά τα αλλά προοδευτικής τοπικής εφημερίδας. Σύμφωνα με τον Jared Kaden Markowitz, εξειδικευμένο ξεναγό, ερευνητή της LGBT ιστορίας και διοργανωτή Pride και με άλλες έγκυρες πηγές, οι ταραχές του Stonewall δεν διήρκεσαν μόνο 2-3 μερόνυχτα, αλλά χρειάστηκαν 6 ημέρες, από τις 28 Ιουνίου έως τις 2 Ιουλίου, να καταλαγιάσουν.
Η Συμβολή των Λεσβιών
Οι προσπάθειες να τροποποιηθεί η ιστορία του Stonewall για να αντικατοπτρίζει τις σημερινές πολιτικές ευαισθητοποιήσεις έχουν διαστρεβλώσει κάπως τα γεγονότα με αποτέλεσμα ο κομβικός ρόλος των λεσβίων ακτιβιστριών και οι φεμινιστριών της εποχής να έχει ουσιαστικά εξαλειφθεί από την ιστορία του Stonewall.
Πριν από το Stonewall και το Gay Liberation Front (GLF), oι δύο κύριες LGBT οργανώσεις στην Αμερική ήταν η Mattachine Society, που απευθυνόταν στους γκέι άνδρες, και οι Daughters of Bilitis (DOB). Οι DOB δημιουργήθηκαν στο Σαν Φρανσίσκο το 1955 ως κοινωνική εναλλακτική στα λεσβιακά μπαρ, τα οποία υποβάλλονταν σε εφόδους και παρενοχλήσεις από την αστυνομία. Καθώς η οργάνωση μεγάλωνε, ο στόχος της μετατοπίστηκε στην υποστήριξη των γυναικών που φοβόντουσαν να κάνουν coming out και την εκπαίδευση τους σχετικά με τα δικαιώματά τους. Οι DOB λειτουργούσαν για 14 χρόνια ως ένας εκπαιδευτικός πόρος για τις λεσβίες, τους γκέι άντρες, ερευνητές καθώς και επαγγελματίες ψυχικής υγείας.
Η Martha Shelley, η γνωστή ακτιβίστρια, συγγραφέας και εκδότρια, ήταν τότε η εκπρόσωπος των Daughters of Bilitis. Ζούσε στην γειτονιά και έτσι κατά τύχη έγινε αυτόπτης μάρτυρας της «καυτής νύχτας» του Σαββάτου το 1969. Όπως η ίδια διηγείται: « Έχω πει αυτή την ιστορία πολλές φορές. Περνούσε από το Stonewall Inn εκείνο το βράδυ του Σαββάτου και νόμισα ότι ήταν μια ακόμη αντιπολεμική διαδήλωση. Δεν είχα ιδέα ότι οι άνθρωποι που έριχναν πέτρες στους αστυνομικούς ήταν γκέι μέχρι τη Δευτέρα το πρωί, όταν το διάβασα στην εφημερίδα. Τηλεφώνησα αμέσως στη πρόεδρο των Daughters of Bilitis. ‘Πρέπει να κάνουμε μια πορεία διαμαρτυρίας’, είπα. Μου είπε να καλέσω την οργάνωση των γκέι ανδρών, την Mattachine Society, και να υποβάλω την πρόταση μου. ‘Αν συμφωνήσουν, θα το υποστηρίξουμε από κοινού’».
Λίγες μέρες αργότερα η Shelley έθεσε την πρότασή της σε μια μεγάλη συνέλευση της Mattachine. Μετά τη συνάντηση κάποια άτομα σχημάτισαν μια οργανωτική επιτροπή και στις 27 Ιουλίου, ακριβώς ένα μήνα αργότερα, μερικές εκατοντάδες μέλη διέσχισαν το Greenwich Village και στη συνέχεια συγκεντρώθηκαν στο Christopher Park, απέναντι από το Stonewall. Αυτή η μικρή πορεία ήταν ο πρόδρομος των Παρελάσεων Gay Pride. Μάλιστα ήταν η πρώτη φορά που οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες είχαν τολμήσει να εμφανιστούν ως γκέι σε δημόσιο χώρο, στο φως της ημέρας. Η Shelley λέει, «η πολύ μικρή οργανωτική επιτροπή μας είχε ήδη ονομαστεί το Gay Liberation Front». Martha Shelley, Εκδόσεις Ebisu (3/5/2019)
Το Gay Liberation Front και η Christopher Street Liberation Day
Σε αντίθεση με τις άλλες ομάδες, το GLF δεν ενδιαφερόταν καθόλου στο να γίνει αποδεκτό στην mainstream κοινωνία και δεν ασχολιόταν με μεμονωμένα θέματα: μισούσαν τον πόλεμο του Βιετνάμ, μισούσαν τον επικροτούμενο ρατσισμό, μισούσαν το πατριαρχικό σύστημα. Δημιούργησαν συμμαχίες με τους Μαύρες Πάνθηρες, τους Νέους Λόρδους, την ομάδα απελευθέρωσης του Πουέρτο Ρίκο, με φεμινιστικές και σοσιαλιστικές ομάδες και ακόμη και με ομάδες που ήταν απρόθυμες να δεχτούν το GLF. Το αίτημα του GLF ήταν και εξακολουθεί να είναι η «δικαιοσύνη για όλους και όλες».
Το σημαντικότερο αποτέλεσμα της εξέγερσης του Stonewall ήρθε με την διακήρυξη του GLF: «Προτείνουμε να πραγματοποιείται μια διαδήλωση ετησίως, κάθε τελευταίο Σάββατο του Ιουνίου, στην Πόλη της Νέας Υόρκης, προς τιμή των αυθόρμητων διαδηλώσεων του 1969 στην οδό Christopher και αυτή η διαδήλωση αυτή να ονομάζεται CHRISTOPHER STREET LIBERATION DAY».
Ακριβώς έναν χρόνο αργότερα, στις 28 Ιουνίου 1970, πραγματοποιήθηκε η πρώτη πορεία Christopher Street Liberation Day March. Αναμενόταν να παραβρεθούν λίγες εκατοντάδες διαδηλωτές, αλλά ήρθαν χιλιάδες. Και για πρώτη φορά, LGBT άτομα και οι σύμμαχοί τους διαδήλωναν μαζί στους δρόμους του Μανχάταν. Παράλληλες αναμνηστικές δράσεις και πορείες πραγματοποιήθηκαν στο Σικάγο, το Λος Άντζελες και το Σαν Φρανσίσκο, ενώ η Ετήσια Υπενθύμιση της Φιλαδέλφειας συγχωνεύθηκε με την πορεία της Νέας Υόρκης. Η πρώτη Christopher Street Liberation Day March έγινε το πρότυπο για τις εκδηλώσεις Υπερηφάνειας σε όλον τον πλανήτη. Το Pride είναι ο μεγαλύτερος παγκόσμιος εορτασμός της ορατότητας της LGBTQI κοινότητας και εξακολουθεί να αποτελεί διεκδίκηση και επιβεβαίωση της ισότητας και του σεβασμού για κάθε μορφή σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας και έκφρασης φύλου.
Η κληρονομία της Marsha P. Johnson και της Sylvia Rivera
Αδιαμφισβήτητη είναι η δυναμική συμμετοχή των drag queens και των τρανς γυναικών στις αναταραχές του Stonewall. Όμως, όπως δήλωσαν οι ίδιες, ούτε η Marsha P. Johnson ούτε η Sylvia Rivera δεν βρίσκονταν μέσα στο Stonewall μπαρ κατά τη διάρκεια της εφόδου. Ασφαλώς το γεγονός αυτό δεν μειώνει την καθοριστική κοινωνική και ακτιβιστή τους δράση.
Η Marsha P. Johnson και η Sylvia Rivera κινητοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της έντονης περιόδου της LGBT οργάνωσης που ξεκίνησε μετά το Stonewall. Μετά την πρώτη ετήσια Πορεία, η επιτροπή της Christopher Street Liberation Day March διοργάνωσε μια σειρά χορών στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, επίσης στο Greenwich Village, ως εράνους για την νομική, ιατρική και στεγαστική υποστήριξη της LGBT κοινότητας. Το Πανεπιστήμιο ακύρωσε τους χορούς επειδή μια γκέι οργάνωση ήταν χορηγός αυτών. Ένα sit-in πραγματοποιήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας στις 20 Σεπτεμβρίου 1970, το οποίο διήρκεσε 5 ημέρες και έληξε όταν τα ΜΑΤ απέσυραν με βίαιο τρόπο τους διαδηλωτές. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαμαρτυρίας η Rivera είχε την ιδέα για το STAR House (STAR = Street Transvestites Action Revolutionaries). Εκτός από τη διεξαγωγή συναντήσεων και τη συμμετοχή σε διαδηλώσεις, ο σκοπός του STAR ήταν να προσφέρει στέγαση για τα τρανς άτομα και την γκέι νεολαία. Η Rivera και η στενή της φίλη Marsha P. Johnson ήταν οι ίδιες άστεγες συχνά. Τον Νοέμβριο του 1970, μαζί με την GLF, η STAR κατάφερε να αγοράσει το STAR House, ένα αχούρι 4 δωματίων στο υποβαθμισμένο East Village. Λειτουργούσε μόνο μέχρι τον Ιούλιο του 1971. Μετά το STAR εστιάστηκε στην επίτευξη νομικής αναγνώρισης των τρανς ατόμων και πίεσε για να περάσει ένα δημοτικό νομοσχέδιο υπέρ της προστασίας των τρανς ατόμων όσον άφορα στη στέγαση και προστατεύοντάς τα από την κακομεταχείριση. Το 1973 το STAR είχε μια ρήξη με τη διοργάνωση της Christopher Street Liberation Day March και η Rivera επέλεξε να εγκαταλείψει το κίνημα και την πόλη. Αλλά η δράση της δεν ήταν μάταιη και ο δια βίου ακτιβισμός της εξασφάλισε την τοποθέτηση του «Τ» στο κίνημα των LGBTQI δικαιωμάτων.
Το 2005, τρία χρόνια μετά το θάνατό της από καρκίνο του πνεύμονα, η γωνία της οδού Christopher και της οδού Hudson στη Νέα Υόρκη μετονομάστηκε σε “Sylvia Rivera Way” προς τιμήν της. Σήμερα, το Sylvia Rivera Law Project, μια οργάνωση που «εργάζεται να εγγυάται σε όλους τους ανθρώπους την ελευθερία να αυτοπροσδιορίζουν την ταυτότητα και την έκφραση φύλου τους ανεξάρτητα από το εισόδημα και τη φυλή τους και χωρίς παρενοχλήσεις, διακρίσεις ή βία», συνεχίζει τον αγώνα της Rivera για την κοινωνική ένταξη όλων.
Η Marsha P. Johnson είχε ένα πικρό ξεκίνημα στη ζωή. Μετά την αποφοίτησή της από το λύκειο μετακόμισε στο Greenwich Village της Νέας Υόρκης όπου η ζωή της ήταν ένας συνεχής αγώνας. Ήταν άστεγη και εξέδιδε τον εαυτό της για να τα βγάλει πέρα. Ωστόσο, ήταν χαρούμενη ως drag queen μέσα στη ζωή της νύχτας της οδού Christopher. Γρήγορα έγινε μια εξέχουσα φιγούρα της LGBT κοινότητας – η «μητέρα drag» – βοηθώντας τα άστεγα και ταλαιπωρημένα LGBT παιδιά και περιοδεύοντας τον κόσμο ως μια drag queen με τις Hot Peaches. Τραγικά, στην ηλικία των 46 ετών, στις 6 Ιουλίου 1992, το σώμα της βρέθηκε στον ποταμό Hudson, κοντά στις αποβάθρες του West Village. Η αστυνομία έκρινε ότι είχε αυτοκτονήσει παρά τους ισχυρισμούς των φίλων της και άλλων μελών της τοπικής κοινότητας ότι δολοφονήθηκε. Η υπόθεση δεν έχει λυθεί. Το 2015 ιδρύθηκε το Ίδρυμα Marsha P. Johnson. Ο σκοπός του είναι να υπερασπιστεί και τα ανθρώπινα δικαιώματα των τρανς και των gender non-conforming ατόμων. Τιμάτε από την εποχή του Stonewall ως drag queen, ως μοντέλο του Andy Warhol, ως ηθοποιός και ως επαναστατική ακτιβίστρια.
Ο Διαχρονικός Αντίκτυπος του Stonewall
Εν τέλει, καλύτερα θα κάνουμε να αγνοήσουμε τις συζητήσεις σχετικά με τους μύθους και τα γεγονότα της Εξέγερσης του Stonewall και να επικεντρωθούμε στην άμεση επίδρασή του: τα LGBTQI άτομα που είχαν περάσει τη ζωή τους μέσα στον φόβο, στην κακοποίηση και την απομόνωση και που συνειδητοποίησαν μέσα σε μια νύχτα ότι η ζωή δεν έπρεπε να είναι έτσι. Η διαχρονική και διαρκής κληρονομιά της 28ης Ιουνίου του 1969 είναι το παγκόσμιο κίνημα LGBTQI Pride, το οποίο εξακολουθεί να παρέχει υποστήριξη, ελπίδα και χαρά σε νέες γενιές που πλέον μπορούν να συνειδητοποιήσουν ότι δεν είναι μόνοι και μόνες στον κόσμο. Αντίθετα, αποτελούν μέρος μιας παγκόσμιας κοινότητας η οποία δυναμώνει συνεχώς.
της Andrea Gilbert
Credits
Suzanne Poli: Η φωτογράφος μετακόμισε στο Μανχάταν το 1969 και τυχαία νοίκιασε ένα διαμέρισμα στην οδού Christopher απέναντι από το Stonewall Inn. Έτσι από το παράθυρό της έγινε αυτόπτης μαρτυράς των αναταραχών τη νύχτα τις 28 Ιουνίου 1969. «Όταν έβγαλα την φωτογραφική μηχανή μου, βίωσα τον αγώνα». Οι φωτογραφίες της των Pride Marches της Νέας Υόρκης από το Stonewall και την πρώτη Christopher Street Liberation Day March μέχρι σήμερα αποτελούν μια οπτική ιστορία και μια πλήρη κοινωνική, πολιτική και καλλιτεχνική τεκμηρίωση της εξέλιξης του Pride και της προόδου του κινήματος των LGBT στην Νέα Υόρκη.
Martha Shelley: Από τις πρώτες λεσβίες και φεμινίστριες ακτιβιστές στις ΗΠΑ. Εντάχθηκε το 1967 στη Daughters of Bilitis, της οποίας έγινε πρόεδρος. Ήταν αυτόπτης μάρτυρας της πρώτης νύχτας του Stonewall. Αναγνωρίζοντας τη σημασία του συμβάν, πρότεινε μια διαδήλωση διαμαρτυρίας με αποτέλεσμα η DOB και η Mattachine να πραγματοποιήσουν την πρώτη πορεία τύπου “Pride”. Ήταν από τους 20 ιδρυτές του GLF και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη Lavender Menace Zap.
LavenderMenace: Μια άτυπη φεμινιστική ομάδα ριζοσπαστικών λεσβιών που σχηματίστηκε στην Νέα Υόρκη την 1 Μαΐου 1970 για να διαμαρτυρηθεί για τον αποκλεισμό των λεσβιών από το επικρατούσα φεμινιστικό κίνημα. Τα μέλη περιλάμβαναν την Karla Jay, τη Martha Shelley, την Rita Mae Brown και άλλες λεσβίες των τεχνών και των γραμμάτων, κυρίως μελών του GLF και του Εθνικού Οργανισμού Γυναικών (NOW). Το “Lavender Menace Zap” στο Δεύτερο Συνέδριο για την Ένωση των Γυναικών, το 1970, θεωρείται σημείο καμπής στο δεύτερο «κύμα» του φεμινισμού.
KarlaJay: Λέσβια ακτιβιστρια, φεμινίστρια, συγγραφέας και βραβευμένη επιστήμονας. Ιδρυτικό μέλος του GLF και συμμετείχε ενεργά στο κίνημα για τα δικαιώματα των LGBT και στις δύο ακτές της Αμερικής. Έδωσε την φωνή της στην ομάδα των Radicalesbians, οι οποίες προκάλεσαν τις φεμινίστριες να διατυπώνουν το λεσβιακό βίωμα με θετικούς όρους. Ήταν βασικός παράγοντας της Lavender Menace Zap το 1970. Την ίδια χρονιά οργάνωσε το «Wall Street Ogle–In», όπου οι γυναίκες διαδήλωσαν με πλακάτ στην Wall Street, πειράζοντας τους άνδρες στο δρόμο, προκειμένου να κάνουν αισθητή την παρενόχληση που οι γυναίκες βιώνουν καθημερινά. Τααπομνημονεύματάτης, “Tales of the Lavender Menace, A Memoir of Liberation”, κυκλοφόρησετο 1999.
