Η Μαρία Φαραντούρη είναι η μούσα του Μίκη Θεοδωράκη και ισχυρό σύμβολο της επανάστασης και των κοινωνικών αγώνων για τη Μεταπολεμική Ελλάδα. Πιστεύει στον αέναο αγώνα για την κατάκτηση του ονείρου που για εκείνη απαρτίζεται από την υψηλή τέχνη και τους λαϊκούς αγώνες που στηρίζονται στην αφύπνιση του πνεύματος. Τον Ιούλιο θα την θαυμάσουμε σε ένα ταξίδι στη μουσική του κινηματογράφου σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης που θα μας μαγέψει.
Aς ξεκινήσουμε με τη σχέση σας με τη μουσική; Πώς ξεκίνησε;
Μια μακροχρόνια και σύνθετη σχέση, που αποτελείται απo πολλά διαφορετικά πράγματα μεταξύ τους. Ήμουν ένα παιδί με ταλέντο και είχα συνείδηση αυτού του ταλέντου καθώς οι γύρω μου, έλεγαν συνέχεια για την καλή φωνή μου. Μετά μεγαλώνοντας, με τα προβλήματα υγείας που είχα, το τραγούδι και η μουσική ήταν για εμένα το φάρμακό μου. Αυτό που μ’ έκανε να κρατηθώ με τα δυο πόδια επάνω στη γη και δεν έχασα την ισορροπία μου. Από μικρό παιδί «παντρεύτηκα» τη μουσική. Μετά θυμάμαι όταν ήμουν 7-8 χρόνων παρακολουθούσαμε θερινό σινεμά, η σύνδεση εικόνας και μουσικής ήταν κάτι το ανατριχιαστικό. Γύριζα στο σπίτι και αισθανόμουν μαγικά. Καθόμουν και έφτιαχνα φανταστικές εικόνες σινεμά να συνομιλούν και να παρεμβάλλονται μουσικές. Τότε επικρατούσε ο Ευρωπαϊκός κινηματογράφος, πριν έρθει η αμερικάνικη βιομηχανία του θεάματος και τα αλλάξει όλα. Η αγάπη μου για τον κινηματογράφο και για την μουσική ήταν μεγάλη και κάπως έτσι προέκυψε και το θέμα της συναυλίας στο Ηρώδειο τον Ιούλιο: «Τραγούδια και μουσική από τον παγκόσμιο και ελληνικό κινηματογράφο».
Ποιες είναι οι στιγμές κατά τη διάρκεια της πορείας σας που σας έχουν στιγματίσει;
Θυμάμαι τις εικόνες του κόσμου στις διάφορες συναυλίες, τα βλέμματα τους, Όλα αυτά θα μου μείνουν αξέχαστα. Θυμάμαι τότε που είχαμε πάει στο Περού με τον Μίκη Θεοδωράκη. Θυμάμαι τα βλέμματα των παιδιών, των ανθρώπων. Μετά στην Αργεντινή, στην Κούβα αλλά και σε όλη την Ευρώπη. Ήταν η άνθιση των κινημάτων της επανάστασης, μια άλλη εποχή που το πνεύμα και ο πολιτισμός άνθιζε. Κάτι άλλο που θυμάμαι είναι όταν επισκεφθήκαμε, το σπίτι του Λόρκα στην Ανδαλουσία, γιατί έκαναν μια μεγάλη έκθεση προς τιμή του. Πήγα και τραγούδησα στην πλατεία του χωριού με ένα πιάνο, απίστευτες στιγμές. Μια άλλη φορά πήγαμε για τα ενενηκοστά γενέθλια του Πικάσο στη νότια Γαλλία. Δεν μπορούσε να βγει γιατί ήταν άρρωστος αλλά ο δήμος έκανε μια παράσταση προς τιμή του. Επίσης ποτέ δεν ξεχνώ πόσο μας αγκάλιαζαν οι λαοί της Λατινικής Αμερικής και πόσο ρόλο έπαιζε γι αυτούς η ιδέα της δημοκρατίας που πρεσβεύαμε μέσω της τέχνης μας. Θυμάμαι πολλά πράγματα παρόλ΄αυτά δεν είμαι δέσμια αυτών. Δεν μπορείς να ζεις με το παρελθόν, γιατί παγιδεύεσαι μέσα σ’ αυτό. Λέω πάντα ότι ξεκινάω κάθε φορά από την αρχή χωρίς να σκέφτομαι τι έχω κάνει στο παρελθόν. Κάθε φορά, είναι η πρώτη φορά! Διαφορετικά, κλείνεσαι σ’ ένα πύργο και απομονώνεσαι.
Πώς αυτοπροσδιορίζεστε καλλιτεχνικά;
Ως μία τραγουδίστρια που ποτέ δεν ακολούθησε τη μόδα. Ήμουν πάντα το outsider που λένε. Αυτό που με διέκρινε πάντα είναι ότι ποτέ δεν είχα κάποιον να μου λέει τι να κάνω και αυτό είναι μεγάλη ευτυχία για έναν καλλιτέχνη. Μόνη μου καθόριζα τα όρια μου. Αφού γύρισα από τις περιοδείες που έκανα με το Μίκη είχα κάποιες ιδέες που τις έβαζα μπροστά και τις υλοποιούσα. Εγώ έδινα τις ιδέες στους συνεργάτες μου για τις παραστάσεις. Δεν άφηνα κάποιον άλλον να με επηρεάζει στο βαθύ μου όνειρο που είχα για την τέχνη.
Tο όνομά σας έχει συνδεθεί με αυτό που ονομάζουμε “πολιτικό τραγούδι”. Μιλήστε μας λίγο γι΄αυτό.
Εξαρχής το έργο μου στην τέχνη ήταν συνδεδεμένο με την πολιτική. Με απελευθερωτικά κινήματα, με πολιτικά και πολιτιστικά κινήματα. Ήμασταν τότε όλοι νέα παιδιά και πηγαίναμε με τον Σαββόπουλο, τον Λοΐζο στα πολιτιστικά κέντρα για να απαγγείλουμε τα ποιήματά μας, να πούμε τα τραγούδια μας. Να είμαστε κοντά στον λαό και με ρομαντισμό να του δώσουμε ερεθίσματα για μια κοινωνία ιδανική. Πιστεύαμε ότι με τον αγώνα του πνεύματος και της τέχνης, δίναμε τον δικό μας αγώνα για μια καλύτερη κοινωνία κάνοντας έτσι μια πολιτική πράξη. Σίγουρα μία περίοδο δόθηκε έμφαση στο πολιτικό τραγούδι του Θεοδωράκη που ήταν εναντίον της δικτατορίας. Προσπαθούσαμε τότε να ευαισθητοποιήσουμε τον κόσμο γι αυτό που συνέβαινε στην Ελλάδα, φυλακές, εξορίες, βασανιστήρια. Το «Είμαστε δυο» το έγραψε μέσα στη φυλακή ο Θεοδωράκης όταν βασανιζόταν ο Αντρέας Λεντάκης. Άκουγε τα βασανιστήρια και έγραφε για να δίνει αλλά και να παίρνει κουράγιο από τους συγκρατούμενους του. Μιλάμε για άλλες εποχές τότε. Δεν υπήρχαν κατακτήσεις. Με τη μεταπολίτευση άρχισε σιγά σιγά να εμπλουτίζεται το περιεχόμενο της δημοκρατίας. Γιατί το σύστημα της δημοκρατίας δεν είναι ένα στατικό πράγμα, εξελίσσεται. Τότε τα κινήματα για τα ατομικά δικαιώματα και τη διαφορετικότητα, ούτε μπορούσαν να διανοηθούν τις κατακτήσεις που έχουμε σήμερα.
Οπότε, αναγνωρίζετε τον εαυτό σας ως εκπρόσωπο αυτού του πολιτικού τραγουδιού;
Εξαρτάται το πώς το ορίζουμε. Για παράδειγμα το πολιτικό τραγούδι τότε και το πολιτικό τραγούδι σήμερα δεν έχουν κοινά σημεία. Το πολιτικό τραγούδι τότε ήταν στηριγμένο στους μεγάλους μας ποιητές και σε σπουδαίους στιχουργούς. Για μένα όμως πάνω απ΄όλα ήταν τέχνη. Αν ήταν μόνο ένα τραγούδι που θέλει να βγάλει ένα μήνυμα δεν θα το υπηρετούσα. Πολιτικό τραγούδι είναι και το Πνευματικό εμβατήριο του Σικελιανού που λέει: «…εμπρός βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο…» που αναφέρεται σε μια εποχή μετά την κατοχή που στην ουσία είναι μια παραίνεση στους πνευματικούς δημιουργούς για να φτιάξουν την ‘’καινούργια’’ Ελλάδα. Ναι μεν είναι πολιτικά τραγούδια αλλά είναι το πνευματικό μας ορατόριο, η κουλτούρα μας. Πιστεύω στον συνδυασμό της υψηλής τέχνης και της ποίηση που βγάζει ένα μήνυμα. Η τέχνη είναι πάνω απ’ όλα.
Είχατε επαφή με τα κινήματα που μάχονταν για τη διαφορετικότητα;
Βεβαίως. Κάναμε διαμαρτυρίες. Τότε ήταν το ΑΚΟΕ. Όποτε χρειαζόταν δίναμε την υποστήριξή μας. Βλέπω σήμερα την εξέλιξη όλων αυτών και του πόσο έχει προχωρήσει η δημοκρατία. Πράγματα τότε που δεν υπήρχαν γιατί επικρατούσε ο φόβος. Βλέπω όμως και τα προβλήματα που εξακολουθούν να υπάρχουν.
Θα λέγατε ότι η ελληνική κοινωνία σήμερα είναι ομοφοβική;
Σε σχέση με άλλες κοινωνίες πιστεύω ότι δεν είναι τόσο. Παρόλ΄αυτά, υπάρχει έλλειψη ανθρωπισμού, οι ανθρώπινες αξίες έχουν υποχωρήσει πολύ. Έχει κάπως ηρεμήσει το θέμα της ομοφοβίας αλλά κάτω από το μανδύα του νοικοκυραίου, του φιλήσυχου πολίτη, υπάρχει ύπουλα η ομοφοβία και αυτό είναι το πιο επικίνδυνο. Δες και παράδειγμα την περίπτωση του Ζακ. Του αφιέρωσα και ένα τραγούδι. Είναι πολύ άδικο ένα άτομο να διεκδικεί την προσωπική του ελευθερία και ταυτόχρονα να θέτει και σε απόλυτο κίνδυνο τη ζωή του και να τη χάνει. Όλα αυτά είναι περίεργο να συμβαίνουν στο άνοιγμα μιας δημοκρατίας στη σύγχρονη εποχή. Αυτή η κοινωνική αδικία στραγγαλίζει τα όνειρα των νέων ανθρώπων. Είναι φοβερό ότι ακόμα κάποιοι άνθρωποι επηρεάζονται από αυτά τα κοινωνικά αναχρονιστικά στερεότυπα. Μιλάμε για έναν φασισμό, που αυτός για εμένα είναι ο πιο επικίνδυνος. Αυτός που κρύβεται στον πιο ανυποψίαστο άνθρωπο. Αυτοί που το δηλώνουν τους αναγνωρίζεις. Έχουν πρόσωπο. Ξέρεις ποιος είναι ο εχθρός. Οι πιο επικίνδυνοι είναι οι ανυποψίαστοι. Όπως συνέβη και με τον Ζακ. Κάποιος θεώρησε πράξη δικαιοσύνης να τον σκοτώσει… είναι δυνατόν; Όλες αυτές οι ανισότητες, πόλεμοι, οικονομική κρίση δημιουργούν αυτές τις ανυποψίαστες φασιστικές συμπεριφορές. Οτιδήποτε διαφέρει από τα κοινωνικά στερεότυπα είναι εχθρικό. Αυτό είναι ο χειρότερος, ο ύπουλος και πιο επικίνδυνος φασισμός. ‘Έτσι κι ομοφοβία προκαλείται από κάποιες συνθήκες που είναι οι αιτίες. Εκεί θέλει προσπάθεια να καταλάβουμε τις αιτίες και να αντιμετωπίσουμε το θέμα. Ο αγώνας δεν σταματά ποτέ, είναι αέναος συνεχίζεται για πάντα.
Tο φετινό athens pride έχει σύνθημα ο δρόμος είχε τη δική του ιστορία, πώς σας φαίνεται;
Ναι το διάβασα. Είναι πολύ καλό. Αντιλαμβάνομαι ότι είναι μια ανάγκη αντίδρασης έξω από τις κοινωνικές νόρμες. Τον καταλαβαίνω αυτό τον αγώνα. Θέλει όμως προσοχή για να μην φτάσει σε ακρότητες και παρεξηγηθεί και χαθεί η κοινωνική του διάσταση και γίνει μόνο φολκλορική και κιτσάτη. Αυτό με φοβίζει εμένα.
Θα μπορούσαμε να σας δούμε κάποια στιγμή στη σκηνή του Athens Pride;
Φυσικά, εννοείται.
Ως μια γυναίκα που έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο, θεωρείτε ότι η ιστορία σας έχει ένα έντονο φεμινιστικό περιεχόμενο;
Φυσικά. Ήταν και σε σχέση με όλο αυτό που βίωνα τότε. Υπήρχε όλη αυτή η ανάταση από τα φεμινιστικά κινήματα, που δεν έχουν το ίδιο νόημα τώρα. Τότε ήταν επαναστατικά.
H πολιτική ταυτότητα που υιοθετείτε;
Μιας ουτοπικής αριστεράς που μπορεί να φτιάχνει, να δημιουργεί, να βελτιώνει και να επηρεάζει αλλά με εξαιρετική προσοχή όταν βρίσκεται στην εξουσία. Γιατί η εξουσία έχει την τάση να τα συνθλίβει όλα. Πάντα ήμουν αυτής της άποψης.
Πώς αξιολογείτε την πολιτική κατάσταση σήμερα;
Θα σου πω, ότι η εμπειρία μου στην πολιτική – κάποτε ήμουν και στο ΠΑΣΟΚ – μου έμαθε ότι η δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα. Αρκεί να κρατήσουμε το δημοκρατικό σύστημα δυνατό. Πρέπει επίσης να συνηθίσουμε ότι η δημοκρατία έχει εναλλακτικές λύσεις . Πότε μπαίνει το ένα κόμμα, πότε το άλλο. Το θέμα είναι κάθε κόμμα να προσφέρει κάτι ,να μη γυρίζουμε πίσω.
Πείτε μας λίγα λόγια για την συναυλία σας στο Ηρώδειο τον Ιούλιο.
Έχω κάνει μια επιλογή τραγουδιών από τον κινηματογράφο από την Ιταλία, Ισπανία μέχρι και την Λατινική Αμερική. Είμαι μια τραγουδίστρια που θεωρούν πολιτική αλλά μου αρέσει να μαζεύω υλικό και να πραγματοποιώ διάφορα concepts στις συναυλίες μου, έτσι προέκυψε και ο κινηματογράφος. Θα ακουστούν τραγούδια μεγάλων συνθετών και τραγουδοποιών των οποίων η καριέρα συνδέθηκε με το σινεμά. Μιλάμε για τραγούδια τα οποία έγιναν γνωστά από θρυλικές παλιές αλλά και νέες ταινίες, όπως η «Καζαμπλάνκα», το «Πρόγευμα στο Τίφανις», το «Johnny Guitar», το «Ορφέο Νέγκρο», το «Αρωμα γυναίκας», ο «Ανθρωπος που γνώριζε πολλά», η «Τζίλντα», τα «Φώτα της ράμπας», ο «Πρωτάρης», η «Εβίτα», η «Υπόθεση Τόμας Κράουν» κ.α. Το πρόγραμμα υπόσχεται επίσης νότες από Φρέντι Μέρκιουρι και Αντέλ. Από ελληνικής πλευράς δεν θα μπορούσαν να λείψουν ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Μίμης Πλέσσας, η Ελένη Καραΐνδρου και ο Σταμάτης Κραουνάκης. Πολύτιμοι συνεργάτες μου σε αυτό το μουσικό ταξίδι θα είναι ο Θοδωρής Βουτσικάκης, η Κορίνα Λεγάκη, ο πιανίστας Χρήστος Παπαγεωργίου, ο μαέστρος Αναστάσιος Συμεωνίδης, ο κριτικός και ιστορικός μουσικής Γιώργος Β. Μονεμβασίτης και ο ηθοποιός Γιάννης Στάνκογλου.
Τι θα λέγατε στους αναγνώστες μας;
Να χαρούν τη γιορτή του Pride και να κάνουν προσπάθεια να χτυπήσουν τα στερεότυπα, τα φοβικά αυτά στερεότυπα της κοινωνίας. Τα πράγματα αλλάζουν ο αγώνας είναι αέναος για να κατακτήσεις το όνειρό σου, δεν υπάρχει πότε το απόλυτο σε όλα τα επίπεδα. Ο αγώνας συνεχίζεται για πάντα. Το ίδιο το ταξίδι για την Ιθάκη έχει σημασία.
Η συναυλία θα πραγματοποιηθεί στη σκηνή του Ηρωδείου στις 10 Ιουλίου.
συνέντευξη: Βασίλης Θανόπουλος & Βίκυ Αναγνωστοπούλου
φωτογραφίες: Γιάννης Μαργετουσάκης
