Το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών (Σ.Υ.Δ.) μη κυβερνητική οργάνωση εθελοντικού χαρακτήρα για την προαγωγή των δικαιωμάτων και ελευθεριών των τρανς, φυλοδιαφορετικών ανθρώπων, με το παρόν δελτίο τύπου και σε συνέχεια σχετικού δελτίου τύπου προτάσεών του που είχε δημοσιεύσει στις 16 Απριλίου του 2019 καταθέτει τις παρατηρήσεις και προτάσεις του για το κατατεθέν σχέδιο νόμου για τον νέο Ποινικό Κώδικα.
Όπως είχαμε επισημάνει και στις αρχικές παρατηρήσεις μας, μία πρώτη επισήμανση που αφορά τόσο το σύνολο του σχεδίου νόμου, όσο και όλα τα προτεινόμενα νομοσχέδια, είναι ότι η γλώσσα που επιλέγεται θα πρέπει πάντα να είναι ουδέτερη ως προς το φύλο, δίχως να είναι προσανατολισμένη σε αναφορές μόνο στο αρσενικό γένος, όπως «όποιος» ή «καθένας». Είναι λανθασμένο να διατηρούνται στη σύγχρονη νομοθεσία αναφορές μόνο στο αρσενικό γένος και να θεωρείται ότι αφορά όλους τους ανθρώπους καθώς αυτό συντηρεί υπόρρητα πατριαρχικές αντιλήψεις. Αντί αυτών μπορεί κάλλιστα να επιλέγεται η αναφορά «όποιο, ή κάθε πρόσωπο». Μία δεύτερη επισήμανση, σχετίζεται με την απάλειψη κάθε αναφοράς σε χρηστά ήθη –όπου υπάρχει, καθώς αυτού του τύπου οι αναφορές είναι απαρχαιωμένες και κυρίως αόριστες.
Ακόμη, πριν προχωρήσουμε στις επισημάνσεις – προτάσεις μας, κατ’ άρθρον, θα πρέπει να σημειώσουμε ως μία γενική παρατήρηση, ότι έγιναν κάποιες τροποποιήσεις θετικές σε σχέση με το αρχικό σχέδιο που είχε κατατεθεί στη διαβούλευση τον Μάρτιο του 2019, ωστόσο παραμένουν σημεία που χρήζουν τροποποιήσεων – βελτιώσεων.
Συγκεκριμένα, λοιπόν, επί των άρθρων:
Πρώτο Βιβλίο, Κεφάλαιο 1, Άρθρο 13β: Στο Άρθρο 13β, ορίζονται τα οικεία πρόσωπα. Προτείνουμε σε αυτά να προστεθούν, πέραν των κατηγοριών που ήδη προστέθηκαν, τα πρόσωπα με τα οποία διατηρείται σταθερή σχέση προσηκόντως αποδεδειγμένη, κατά το πνεύμα της ΚΥΑ 23443/2011 καθώς και της ΚΥΑ 15380/2017 που την συμπληρώνει, ώστε να καλύπτονται ρητά και πρόσωπα που είναι υπήκοοι τρίτων χωρών, και είναι σύντροφοι πολίτη καταγωγής από την Ε.Ε. ή τη χώρα μας.
Πρώτο Βιβλίο, Κεφάλαιο 5, Άρθρο 82Α: Κατ’ αρχήν θεωρούμε στη θετική κατεύθυνση την αναθεώρηση της αρχικής θέσης που ήταν η επιστροφή στην αρχική μορφή του Άρθρου 79 του Π.Κ., και τη διατήρηση της έννοιας του ρατσιστικού εγκλήματος.
Ωστόσο, παρ’ όλ’ αυτά δεν βρίσκουμε κανέναν απολύτως λόγο για την τροποποίηση της διάταξης για το ρατσιστικό έγκλημα στην προϋπάρχουσα μορφή του ως προς το πλαίσιο των ποινών, καθώς όριζε στις περιπτώσεις κακουργημάτων διαβάθμιση επαύξησης ανάμεσα στα κακουργήματα με ποινές από 5 έως 10 έτη (επαύξηση κατώτερου ορίου κατά 2 έτη) και στα λοιπά κακουργήματα (επαύξηση κατώτερου ορίου κατά 3 έτη), που με τη νέα διατύπωση εκλείπει, ενώ στην προηγούμενη διατύπωση προβλεπόταν στοιχείο γ’ σχετικό με τις περιπτώσεις εγκλήματος που τιμωρείται με χρηματική ποινή (το κατώτερο όριο αυτής διπλασιαζόταν), που και αυτό εκλείπει στη νέα διατύπωση του Άρθρου. Εντύπωση, μάλιστα, προκαλεί η αναφορά στην αιτιολογική έκθεση όπου σημειώνεται ότι υιοθετήθηκε αυτή η αλλαγή με σκοπό την «απλοποίηση του τρόπου με τον οποίον διαμορφώνονται τα νέα πλαίσια ποινής», ενώ στην ουσία πρόκειται για μείωση των ποινών στη περίπτωση κακουργημάτων άνω των 10 ετών που είναι αδικαιολόγητη.
Το ΣΥΔ προτείνει την διατήρηση των διατυπώσεων του πλαισίου ποινών της προϋπάρχουσας διάταξης του Ποινικού Κώδικα για το ρατσιστικό έγκλημα, με την επιπλέον προσθήκη των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων (διότι έχουν καταγραφεί περιπτώσεις ρατσιστικών επιθέσεων κατά υπερασπιστών δικαιωμάτων δίχως να κατατάσσονται σε κάποια απ’ τις αναφερόμενες κατηγορίες), καθώς και των προσώπων λόγω νομιζομένων χαρακτηριστικών, ώστε το νέο Άρθρο 82Α Π.Κ. να βρίσκεται σε συμφωνία με το Άρθρο 2, παρ. 2, στοιχείο στ’ του ν. 4443/2016.
Αξίζει, δε να σημειώσουμε ότι σε συνάντηση που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2018 μεταξύ εκπροσώπων των ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεων και της Γενικής Γραμματέως του Υπουργείου Δικαιοσύνης, κυρίας Μαρίας Γιαννακάκη, το αίτημα για την προσθήκη των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των προσώπων λόγω νομιζομένων χαρακτηριστικών στη διάταξη για το ρατσιστικό έγκλημα είχε γίνει αποδεκτό.
Συνεπώς προτείνουμε αφενός μεν την διατήρηση των διατυπώσεων για το ρατσιστικό έγκλημα ως προς το πλαίσιο ποινών που είναι επαρκέστατη, αφετέρου την ενίσχυσή του με την συμπερίληψη των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς και των προσώπων λόγω νομιζομένων χαρακτηριστικών.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο 6, Άρθρο 184, παρ. 2:Θεωρούμε θετική την αποδοχή εκ μέρους του Υπουργού Δικαιοσύνης της προσθήκης της ταυτότητας και χαρακτηριστικών φύλου καθώς και της αναπηρίας (βλέπε πρόταση του ΣΥΔ στη διαβούλευση), στο Άρθρο 184 παρ. 2, το οποίο τιμωρεί τα εγκλήματα της διέγερσης σε διάπραξη εγκλημάτων, βιαιοπραγίες ή διχόνοια, ωστόσο, παρέμεινε ο απαρχαιωμένος όρος «γενετήσιος προσανατολισμός».
Προτείνουμε, συνεπώς, να αντικατασταθεί ο ονομαζόμενος «γενετήσιος προσανατολισμός» με το ορθό σεξουαλικός προσανατολισμός, ενώ σε όποιο άλλο άρθρο υπάρχει ο όρος «γενετήσιος» πρέπει να αντικατασταθεί με το ορθό «σεξουαλικός».
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο 15, Άρθρο 300:Στο άρθρο αυτό, προβλέπεται η ποινικοποίηση για τις περιπτώσεις όπου κάποιο πρόσωπο«εκτέλεσε ανθρωποκτονία ύστερα από σπουδαία και επίμονη απαίτηση του θύματος και από οίκτο γι’ αυτόν που έπασχε από ανίατη ασθένεια». Θεωρούμε ότι πρέπει το ζήτημα αυτό, της ευθανασίας, σε περιπτώσεις που είναι αποδεδειγμένο και διασφαλισμένο και μετά από πράγματι σπουδαία και επίμονη αντίθεση του προσώπου η αποποινικοποίηση της πράξης αυτής.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο 15, Άρθρο 304Α: Στο Άρθρο 304Α, προβλέπονται ποινές που αφορούν τη σωματική βλάβη εμβρύου ή νεογνού. Προτείνουμε να προστεθεί διάταξη που να αφορά την διακοπή της κύησης όταν ο μόνος λόγος που γίνεται είναι τα χαρακτηριστικά φύλου του νεογνού, καθώς τόσο στη χώρα μας, όσο και διεθνώς αποτελεί απεχθή πρακτική η διακοπή της κύησης με μόνο λόγο ότι κατά τον προγεννητικό έλεγχο διαπιστώνεται ότι το νεογνό είναι ίντερσεξ.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο 16, Άρθρο 315:Το Άρθρο 315 του Ποινικού Κώδικα τιμωρεί όσα πρόσωπα «καταπείθουν γυναίκα να υποβληθεί σε ακρωτηριασμό των γεννητικών της οργάνων». Προτείνουμε να τροποποιηθεί αυτό το άρθρο ώστε να συμπεριλαμβάνει και τα ίντερσεξ πρόσωπα (πρόσωπα που γεννιούνται χωρίς σαφή χαρακτηριστικά φύλου) που συχνότατα τόσο στη χώρα μας, όσο και διεθνώς, υποβάλλονται από την βρεφική κιόλας ηλικίας, πολύ συχνά δίχως καν τη συναίνεσή τους, σε χειρουργικές επεμβάσεις στα γεννητικά όργανα, που τους στερεί με βάρβαρο τρόπο το στοιχειώδες δικαίωμα στη σωματική ακεραιότητα και τη φυσική αυτονομία.
Σημειώνουμε ότι αυτές οι απεχθείς πρακτικές, έχουν καταχωριστεί από την Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων των Ηνωμένων Εθνών στην κατηγορία των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης, καθώς και από την Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Επιπλέον, σε μία ιστορική απόφασή της η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης ενέκρινε στις 12 Οκτωβρίου 2017, το Ψήφισμα 2191/2017 «για την προώθηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και την κατάργηση των διακρίσεων των ίντερσεξ ανθρώπων». Συγκεκριμένα, ανάμεσα στα υπόλοιπα, το Συμβούλιο της Ευρώπης καλεί τα κράτη μέλη, ανάμεσα στα υπόλοιπα: «να απαγορευθούν οι μη αναγκαίες ιατρικές χειρουργικές επεμβάσεις «κανονικοποίησης» του φύλου, η στείρωση και άλλες θεραπείες που εφαρμόζονται στα ίντερσεξ παιδιά χωρίς την συγκατάθεσή τους κατόπιν προηγούμενης ενημέρωσής τους και να διασφαλιστεί ότι κάθε επέμβαση που αποσκοπεί στην μεταβολή των χαρακτηριστικών φύλου του παιδιού, συμπεριλαμβανομένων των γονάδων, των γεννητικών οργάνων και των εσωτερικών αναπαραγωγικών οργάνων, αναβάλλεται μέχρι τον χρόνο κατά τον οποίο το παιδί θα είναι σε θέση να λάβει μέρος στην λήψη της απόφασης, βάσει του αυτοπροσδιορισμού του και σύμφωνα με την αρχή της ελεύθερης και ενημερωμένης συγκατάθεσης, εκτός από τις περιπτώσεις που η ζωή του παιδιού βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο».
Σε αυτήν την λογική θεωρούμε παραπάνω από απαραίτητη την συμπερίληψη των ίντερσεξ ανθρώπων στην διάταξη αυτή.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο 19, Άρθρο 336, παρ. 1: Το Άρθρο 336 του Ποινικού Κώδικα ορίζει την έννοια του βιασμού. Συγκεκριμένα στην παράγραφο 1 ορίζεται ότι: «Όποιος με σωματική βία ή με απειλή σοβαρού και άμεσου κινδύνου ζωής ή σωματικής ακεραιότητας εξαναγκάζει άλλον σε επιχείρηση ή ανοχή γενετήσιας πράξης τιμωρείται με κάθειρξη».
Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι έχει αλλάξει η διατύπωση της παραγράφου 1: αφορά μόνο τον άμεσο κίνδυνο ζωής ή σωματικής ακεραιότητας (παλαιότερη διατύπωση: «με απειλή σπουδαίου και άμεσου κινδύνου»), δηλαδή η βία πρέπει να είναι μόνο σωματική ή για τη ζωή, όχι όμως ψυχολογική.
Η περίπτωση αυτή ορίζεται με τη προσθήκη της τελευταίας παραγράφου 5 που αναφέρει ότι: «Όποιος εκτός της περίπτωσης της παραγράφου 1, εξαναγκάζει σε επιχείρηση ή ανοχή γενετήσιας πράξης απειλώντας αυτόν με παράνομη πράξη ή παράλειψη, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών».
Δηλαδή η εξίσου ειδεχθής πράξη εξαναγκασμού σε βιασμό μέσω άσκησης ψυχολογικής βίας (που μέχρι τώρα προβλεπόταν στην παράγραφο 1), γίνεται πλημμέλημα που τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών. Αυτό είναι απολύτως απαράδεκτο.
Επιπλέον, στην παράγραφο 3, ο βιασμός που έχει αποτέλεσμα τον θάνατο του θύματος, τιμωρείται είτε με ισόβια κάθειρξη, είτε πρόσκαιρη τουλάχιστον δέκα ετών. Εδώ η διάταξη έχει σαφές πρόβλημα, διότι ενώ σωστά επιβάλλει την ισόβια κάθειρξη που είναι η ποινή της ανθρωποκτονίας (Άρθρο 299 Π.Κ.), αίφνης παρουσιάζεται ως εναλλακτική ποινή που μπορεί να επιβάλλει το δικαστήριο η πρόσκαιρη κάθειρξη των, τουλάχιστον, δέκα ετών.
Θεωρούμε απαράδεκτες τις παραπάνω μεταβολές καθώς όχι μόνο διευρύνουν τον ορισμό του βιασμού, σύμφωνα με τις προτάσεις της Διεθνούς Αμνηστίας, των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών και του συνόλου των φεμινιστικών οργανώσεων ώστε να συμπεριλαμβάνει ρητά την έννοια της μη συναίνεσης, υποβιβάζουν μια μορφή βιασμού, εξίσου ειδεχθή, σε πλημμέλημα.
Σε αυτή τη κατεύθυνση το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών, συντάσσεται πλήρως με την καμπάνια της Διεθνούς Αμνηστίας, αλλά και του συνόλου των φεμινιστικών οργανώσεων. Με βάση όλα τα παραπάνω προτείνουμε την τροποποίηση του ορισμού του βιασμού ώστε να συμπεριλαμβάνει ρητά το μη συναινετικό σεξ. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η Αγγλία, η Ουαλία, η Σκωτία, η Βόρεια Ιρλανδία και η Δημοκρατία της Ιρλανδίας, καθώς και το Βέλγιο, η Κύπρος, το Λουξεμβούργο και η Γερμανία έχουν συμπεριλάβει το μη συναινετικό σεξ στην κατηγορία του βιασμού.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο 21, Κατάργηση του Άρθρου 361Β: Στο Κεφάλαιο 21, καταργείται το Άρθρο 361Β του Ποινικού Κώδικα που αναφέρει: «1. Όποιος προμηθεύει αγαθά ή προσφέρει υπηρεσίες ή αναγγέλλει με δημόσια πρόσκληση την παροχή ή προμήθεια αυτών αποκλείοντας από καταφρόνηση πρόσωπα λόγω των χαρακτηριστικών φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, γενεαλογικών καταβολών, θρησκείας, αναπηρίας, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) μηνών και με χρηματική ποινή τουλάχιστον χιλίων πεντακοσίων (1.500) ευρώ».
Με την διάταξη αυτήν τιμωρείται ο αποκλεισμός και η αναγγελία αποκλεισμού από αγαθά ή υπηρεσίες από καταφρόνηση προσώπων λόγω συγκεκριμένων χαρακτηριστικών που σχετίζονται με ρατσιστική συμπεριφορά. Η κατάργηση αυτής της διάταξης, που σχετίζεται με απεχθείς εκφράσεις του ρατσισμού, ιδιαίτερα σε μία συγκυρία που το ρατσιστικό έγκλημα και οι εκφράσεις του ρατσισμού πληθαίνουν, είναι εντελώς αδικαιολόγητη καθώς η αναφορά στην αιτιολογική έκθεση με αόριστο τρόπο σε «ερμηνευτικά προβλήματα» (δεν αναφέρονται ποια είναι αυτά, ενώ η διάταξη αυτή ήδη έχει εφαρμοστεί σε σχετικές περιπτώσεις χωρίς να ανακύψει κάποιο πρόβλημα –βλέπε σχετική καταδίκη γιατρού που είχε αναρτήσει επιγραφή με τίτλο: «Απαγορεύονται οι Εβραίοι εδώ»), δεν δικαιολογεί την κατάργηση του άρθρου, ούτε όπως αναφέρεται η διάταξη αυτή επικαλύπτεται με το νέο Άρθρο 82Α του Π.Κ.
Το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών, καταθέτει τις προτάσεις του, και ελπίζει ο αρμόδιος Υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων να δείξει τη δέουσα προσοχή, ιδιαίτερα όσον αφορά τη βελτίωση του Άρθρου 82Α, τη μη κατάργηση του Άρθρου 361Β του Ποινικού Κώδικα που αφορούν το ρατσιστικό έγκλημα και γενικότερα τις ρατσιστικές συμπεριφορές, αλλά και τα σχετικά άρθρα που αφορούν τον ορισμό του βιασμού που αίφνης μία μορφή του γίνεται πλημμέλημα καθώς και τα ίντερσεξ πρόσωπα που παραβιάζονται με βάναυσο τρόπο τα δικαιώματά τους στη σωματική ακεραιότητα.
ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΌ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΔΙΕΜΦΥΛΙΚΩΝ
