Όλοι μας ανεξαιρέτως έχουμε κάποια στιγμή μπλέξει το LGBTQ κίνημα και τη μάχη για τα δικαιώματά μας με τις ριζοσπαστικές πολιτικές και τη γενικότερη αριστερή ιδεολογία. Όλοι μας λοιπόν έχουμε κάνει το λάθος να μην αναγνωρίσουμε τον καίριο ρόλο του καπιταλισμού στην ιστορία και εξέλιξη της LGBTQ κοινότητας.
Ο λεγόμενος ροζ καπιταλισμός ή καπιταλισμός του ουράνιου τόξου είναι η μεθοδευμένη ένταξη της LGBTQ κοινότητας στο γενικότερο κοινωνικοοικονομικό μέινστριμ σύστημα, κυρίως λόγω της αυξανόμενης αγοραστικής της δύναμης. Είναι η αντίληψη πως τα LGBTQ άτομα αποτελούν μια αγορά με ξεκάθαρα χαρακτηριστικά και μεγάλα περιθώρια κέρδους. Μπαρ, κλαμπ, τουρισμός, ρούχα, μουσική, ακόμα και τέχνη, όλα γύρω μας και όλα κομμένα και ραμμένα στις ανάγκες του LGBTQ καταναλωτή.
Στα χέρια του καπιταλισμού, η σεξουαλικότητα και η ταυτότητα φύλου έγιναν για πρώτη φορά τα κριτήρια και τα κύρια χαρακτηριστικά ενός οικονομικού πάρε-δώσε, στο οποίο η LGBTQ κοινότητα δεν είναι πια παρίας, αλλά ενεργός παίκτης.
Η ένταξη στο οικονομικό παιχνίδι οδήγησε σταδιακά στην αναγνώριση της LGBTQ κοινότητας ως μια ομάδα ανθρώπων με κοινές αξίες, θέλω και ανάγκες, που είχε απλώς αγνοηθεί από το εμπόριο και τα μίντια για χρόνια. Η αναγνώριση των LGBTQ δικαιωμάτων στον δυτικό κόσμο και η ένταξη της LGBTQ κοινότητας στην ποπ κουλτούρα ανέδειξε μια παρθένα αγορά, έτοιμη να ξεζουμιστεί από τις διάφορες πολυεθνικές.
Ο καπιταλισμός του ουράνιου τόξου είναι λοιπόν ένα οικονομικό φαινόμενο που βασίζεται στην κοινωνική έκφρασή της σεξουαλικότητας και της ταυτότητας φύλου. Είμαι γκέι, ζω ως ένας γκέι άντρας καθημερινά, οπότε σχεδόν από προεπιλογή έχω ένα τρόπο ζωής και συγκεκριμένες ανάγκες που πρέπει να καλυφθούν.
Καλά όλα αυτά, αλλά θα μου πείτε που κολλάνε τα LGBTQ δικαιώματα με την Absolute και τη Lacta.
Ας το πάρουμε από την αρχή. Ο καπιταλισμός απελευθέρωσε τον άνθρωπο από τη φεουδαρχία, από το στενό οικογενειακό κύκλο και την οικονομική εξάρτηση από αυτόν. Επέτρεψε σε πολλά LGBTQ άτομα να φύγουν για τις πόλεις και δημιούργησε ευκαιρίες για αυτονομία και ιδιωτικότητα. Ο καπιταλισμός δημιούργησε και πρόσφορο έδαφος για την προσωπική ταυτότητα του ατόμου ως θεμελιώδες χαρακτηριστικό αλλά και κινητήρια δύναμη.
Στη συνέχεια ήρθε η βιομηχανοποίηση και η αστικοποίηση, η αποδυνάμωση της ομαδικής ταυτότητας της οικογένειας ως κύρια οικονομική μονάδα, και η ενίσχυση της προσωπικής ταυτότητας με βάση τα θέλω και τα όνειρα του καθενός. Η πολυκοσμία και η ανωνυμία των πόλεων ήταν το πιο κατάλληλο περιβάλλον γι’ αυτό.
Η LGBTQ κοινότητα λοιπόν προχώρησε από υπόγεια υποκουλτούρα, σε μια ενιαία κοινότητα στη δεκαετία του 60, και τελικά στην ενσωμάτωση στα μίντια και την ποπ κουλτούρα του σήμερα.
Το LGBTQ κίνημα που αρχικά είχε ως βάση τη σεξουαλική απελευθέρωση, σταδιακά ‘ωρίμασε’ σε κάτι πολύ πιο εύπεπτο και ακίνδυνο. Από το σεξ ως μια πράξη επαναστατική, φτάσαμε σύντομα στο γάμο ως το απόλυτο επίτευγμα της κοινότητας μας, στην εμπορικοποίηση του τρόπου ζωής μας και την τυποποίηση των σχέσεων.
Η πρόσβαση στο σύστημα βέβαια δεν ισχύει για όλους. Όσοι δεν τηρούν του κανόνες του παιχνιδιού ή όσοι δεν έχουν τα μέσα, μένουν στο περιθώριο. Πολλές φορές δε κατηγοριοποιούνται ως προδότες ή αρνητές της ίδιας τους της κοινότητας.
Ο ροζ καπιταλισμός έκανε την LGBTQ κοινότητα ταυτόχρονα ορατή και αόρατη. Οδήγησε αργά αλλά σταθερά στη συρρίκνωση των ριζοσπαστικών φωνών μέσα στην κοινότητα, ενώ έβαλε στη διαπασών εκείνες που ταίριαζαν καλύτερά στο προφίλ του LGBTQ καταναλωτή. Και φυσικά μιλάω για τους λευκούς γκέι άντρες που είναι τα μεγάλα, βροντόφωνα ψάρια στην περίπτωση αυτή.
Η LGBTQ κοινότητα διαμορφώθηκε και εξελίχτηκε μέσα στον καπιταλισμό. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι αναπόσπαστο κομμάτι του.
Ο Μαρξ, ανάμεσα στα διαφορά που έγραψε για τη θρησκεία, είπε κάτι πολύ εύστοχο. Η θρησκεία ως κοινωνική οργάνωση ακολουθεί το εκάστοτε οικονομικό σύστημα. Η φεουδαρχία δημιούργησε τον καθολικισμό, ο καπιταλισμός τον προτεσταντισμό, τις δομές και τις αρχές του. Η θρησκεία διαμορφώνεται από το εκάστοτε οικονομικό σύστημα της εποχής. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με κάθε άλλο σύστημα αξιών που λειτουργεί και αναπνέει μέσα στον καπιταλισμό.
Η αναγνώριση αυτή έχει βέβαια το κόστος της. Η αντιπροσώπευση στον κόσμο του μέινστριμ, μετέτρεψε την LGBTQ κουλτούρα σε αγαθό, τέλεια συσκευασμένο και έτοιμο προς πώληση. Έτσι δημιουργείται αναπόφευκτα ένα παιχνίδι κυριαρχίας για το ποιος έχει το πάνω χέρι, ποιος καταπιέζει ποιον, ποιος έχει τα μέσα. Όσοι υπηρετούν το σύστημα σωστά αποκτούν μεγαλύτερη δύναμη, ενώ τους υπόλοιπους τους τρώει το σκοτάδι.
Φυσικά, δεν μιλάμε μόνο για τις διαφημίσεις και την προπαγάνδα. Ο καπιταλισμός έχει την εκπληκτική ιδιότητα να δημιουργεί ανάγκες που φαντάζουν απολύτως φυσικές, σαν να γεννηθήκαμε με αυτές. Προκατασκευασμένες ανάγκες που συνυπάρχουν με μια ψευδαίσθηση ελευθερίας και επιλογής που μας ξεγελά πολύ εύκολα.
Η ανάγκες βέβαια καθαυτές δεν είναι ψεύτικες, απλώς καθρεφτίζουν τον τρόπο που όλα γύρω μας έχουν χτιστεί. Η κάλυψη των αναγκών μας ως LGBTQ καταναλωτές είναι ο μόνος τρόπος που ξέρουμε για να επιβεβαιώσουμε και να επικυρώσουμε την ίδια μας την ταυτότητα. Ο κίνδυνος βρίσκεται στην αντίληψη πως δεν είμαστε ‘σωστοί’ γκέι ή λεσβίες αν δεν ακολουθούμε τις προκαθορισμένες αντιλήψεις, ιδέες, συνήθειες και συμπεριφορές.
Ο κίνδυνος γίνεται μεγαλύτερος όταν η ίδια μας η ταυτότητα γίνεται αντιπερισπασμός για να μην αντιληφθούμε τα κάγκελα που υψώνονται αθόρυβα γύρω μας.
του Κυριάκου Βογιατζή
