Την ώρα που στην Βενετία, Τζορτζ Κλούνει, Ρομάν Πολάνσκι και Μαντόνα συγκεντρώνουν πάνω τους την προσοχή των media με τις νέες τους ταινίες, το ελληνικό κοινό ετοιμάζεται να γνωρίσει για πρώτη φορά μια ταινία του κλασσικού αμερικανικού σινεμά, τους Ψιθύρους με τις Όντρεϊ Χέπμπορν και Σίρλεϊ Μακ Λέιν.
Είναι μια ταινία με μακρά θεατρική και κινηματογραφική ιστορία στον υπόλοιπο κόσμο και κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες και μια τολμηρή για την εποχή της ταινία.
Ο λόγος; Εν έτι 1961, οι δυο ηθοποιοί πρωταγωνιστούσαν σε μια από τις σπάνιες για την εποχή ταινίες που έστω και προσεκτικά, μιλούσαν για την ομοφυλοφιλία.
Η αλήθεια είναι πως αν ένας σύγχρονος σκηνοθέτης αποφάσιζε να διηγηθεί μια παρόμοια ιστορία, η προσέγγιση του θέματος θα ήταν διαφορετική, αλλά μην τα θέλουμε όλα δικά μας.
Είναι αρχές της δεκαετίας του ‘60, ο νόμος απαγορεύει κάθε αναφορά στην ομοφυλοφιλία και παρόλα αυτά “Οι Ψίθυροι” μιλούν για δυο νέες γυναίκες που κατηγορούνται ως λεσβίες.
Αυτές είναι η Κάρεν (Όντρεϊ Χέπμπορν) και η Μάρθα (Σίρλεϊ Μακ Λέιν), ιδιοκτήτριες και δασκάλες σε ένα ιδιωτικό σχολείο θηλέων. Η αιτία για το καταστροφικό outing των δυο γυναικών είναι ένα κακομαθημένο κορίτσι, η Μαίρη που για να εκδικηθεί τις δυο γυναίκες, για τις τιμωρίες που την βάζουν, διαδίδει ένα κακεντρεχές ψέμα. Δυστυχώς για την Κάρεν και την Μάρθα, οι αντιδράσεις των γονέων και της κοινωνίας είναι οι χειρότερες δυνατές. Όχι μόνο δεν ερευνούν την φήμη που διαδίδει η μικρή, αλλά πολύ γρήγορα τις οδηγούν στην κοινωνική απομόνωση.
Σημαντικότερο… με απαρχή, το ψέμα της Μαίρη, η Μάρθα θα βρει το κουράγιο, να εξομολογηθεί στην φίλη της, την αγάπη της και τα βαθιά της συναισθήματα.
Είναι χαρακτηριστικό πως παρά το λεσβιακό της θέμα, στους διαλόγους της ταινίας, δεν αναφέρεται ποτέ η ίδια η λέξη. Αντίθετα το φιλμ επικεντρώνεται στην απεικόνιση της υποκρισίας της κοινωνίας και στην ευκολία, με την οποία ένα ψέμα μπορεί να καταστρέψει δυο ζωές.
Δίπλα στις Όντρεϊ Χέπμπορν και Σίρλεϊ Μακ Λέιν, πρωταγωνιστούν ο Τζέιμς Γκάρνερ και η Φέι Μπέιντερ, ενώ στο ρόλο της μικρής Μαίρη συναντούμε την Κάρεν Μπάλκιν.
Η σκηνοθεσία είναι του Γουίλιαμ Γουάιλερ, ο οποίος έχει κερδίσει τρία Όσκαρ –ένα από αυτά για το “Μπεν Χουρ”- ενώ έχει σκηνοθετήσει τα “Funny Girl” (με Μπάρμπρα Στρέιζαντ) και “Ανεμοδαρμένα Ύψη” (με Λόρενς Ολιβιέ).
“Οι Ψίθυροι (The Children’s Hour)” αποτελούν remake μιας ταινίας του 1936, με τίτλο “These Three”, από τον ίδιο σκηνοθέτη. Είναι βασισμένοι στο ομώνυμο θεατρικό έργο της Λίλιαν Χέλμαν, το οποίο ανέβηκε για πρώτη φορά στην θεατρική σκηνή του Μπρόντγουεϊ, το 1934. Η Χέλμαν είχε επί πολλά χρόνια δεσμό με τον συγγραφέα αστυνομικής λογοτεχνίας, Ντάσιελ Χάμετ, ο οποίος και θεωρείται πως είχε την ιδέα για το θεατρικό. Παρότι κάθε αναφορά στην ομοφυλοφιλία ήταν απαγορευμένη και στο θέατρο, η επιτυχία των “Ψιθύρων” σε κοινό και κριτικούς, ελαχιστοποίησαν κάθε πιθανή αντίδραση.
Δεν συνέβη, όμως το ίδιο, όταν το 1936, ο Γουάιλερ το ανέβαζε για πρώτη φορά στον κινηματογράφο. Ο Κώδικας Παραγωγής, νομικός μπούσουλας, τον οποίο έπρεπε να ακολουθούν οι κινηματογραφιστές, υποχρέωσε τους παραγωγούς να προσαρμόσουν το στόρι της ταινίας σε ετεροφυλόφιλο τρίγωνο.
25 χρόνια μετά, ο Γουάιλερ ξανασκηνοθετούσε την ταινία, χωρίς να πειράξει ετούτη την φορά το λεσβιακό κεντρικό θέμα του σεναρίου. Ακόμα και τότε, όμως, ο σκηνοθέτης έκοψε αρκετές σκηνές που υπαινίσσονταν την ομοφυλοφιλία της Μάρθα, από φόβο μήπως δεν πάρει έγκριση από την Κινηματογραφική Επιτροπή που λογόκρινε και έδινε καταλληλότητες στις ταινίες.
Το 1995, στο “The Celluloid Closet”, ένα ντοκιμαντέρ που ερευνούσε την ιστορία της ομοφυλοφιλίας στον κινηματογράφο, η Σίρλεϊ Μακ Λέιν, μιλώντας για τους “Ψιθύρους”, ανέφερε πως το φιλμ δεν μιλάει τόσο για την ομοφυλοφιλία, όσο για την κατηγορία ενός κοριτσιού και την ευκολία, με την οποία μια ολόκληρη πόλη μπορεί να καταστρέψει τις ζωές δυο συνηθισμένων και καλόκαρδων γυναικών.
Ανέφερε επίσης, πως στο σετ της ταινίας κανείς δεν συζητούσε τα θέματα της ομοφυλοφιλίας που υπονοούνται στους “Ψιθύρους”, αλλά που ποτέ δεν αναφέρονται αυτολεξεί. “Εκείνη την περίοδο κανείς μας δεν ήξερε ακριβώς τι έκανε. Θα μπορούσαμε να είμαστε πρόδρομοι των εξελίξεων, αλλά δεν το καταφέραμε, καθώς δεν κάναμε την ταινία με τον σωστό τρόπο. Αν η ταινία ήταν γυρισμένη σήμερα, η προσέγγιση θα ήταν διαφορετική. Σήμερα η Μάρθα δεν θα έλεγε ποτέ την ατάκα ‘Θεέ μου, τι μου συμβαίνει, είμαι μολυσμένη, σε κατέστρεψα.’ Αντίθετα θα πάλευε για την σεξουαλικότητα της και τα συναισθήματα της. Με την Όντρεϊ, δεν συζητήσαμε ποτέ το κρυφό νόημα των διαλόγων και της ιστορίας. Είναι πραγματικά απίστευτο.”
“Οι Ψίθυροι” προβάλλονται στους θερινούς κινηματογράφους Αθηναία (Κολωνάκι) και Σινέ Θησείο.
Η διανομή τους γίνεται από την Seven Films.
