giannis tzemis
Το Βερολίνο ήταν μια τόσο φιλελεύθερη κοινωνία και τόσο απενοχοποιημένη σεξουαλικά πόλη στις αρχές του 20ου αιώνα, που εμείς ως κοινωνία ούτε καν έχουμε πλησιάσει. Βέβαια έως την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία οπότε όλα έγιναν συντρίμμια. Μεσοπόλεμος δηλαδή, από το 1918 έως το 1932.
Η Γερμανία, στα τέλη του 1918, βγαίνει ηττημένη από τον καταστροφικό γι’ αυτήν Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Μαζί με την αναγέννηση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης έχουμε και την άνθηση του πολιτισμού και της επιστήμης. Συγκεκριμένα το Βερολίνο έγινε μια αγκαλιά για επιστήμονες με ριζοσπαστικές απόψεις και θεωρίες όπως ο Albert Einstein, ο Herbert Marcuse και πόσοι άλλοι. Σε εννέα Γερμανούς απονεμήθηκαν βραβεία Νομπέλ κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, πέντε από τους οποίους ήταν Εβραίοι.
Τα δεκατέσσερα αυτά χρόνια χαρακτηρίστηκαν επίσης και από μια πνευματική έκρηξη. Οι Γερμανοί καλλιτέχνες δημιούργησαν στους τομείς της λογοτεχνίας, της ζωγραφικής, της αρχιτεκτονικής, της μουσικής, του χορού, του θεάτρου και ενός νέου μέσου, του κινηματογράφου. Ο θεωρητικός Ernst Bloch περιέγραψε τον «πολιτισμό της Βαϊμάρης» ως ‘’Χρυσούς αιών’’. Την περίοδο αυτή γεννήθηκε το αρχιτεκτονικό και καλλιτεχνικό κίνημα Bauhaus.
Γνωστή παραμένει η άνθηση του Kabarett. Κρατήστε το αμετάφραστο μιας και η λέξη Kabarett έχει διττή σημασία. Αρχικά είναι το γνωστό, δηλαδή μια μορφή ψυχαγωγίας που έχει ως βάση το αστείο κείμενο, την μουσική και τον χορό. Το γερμανικό Kabarett έχει κι άλλη μια προέκταση, την πολιτική. Τα κείμενα είχαν ως επί το πλείστον πολιτικό χαρακτήρα ενώ ο σαρκασμός και η ειρωνεία δεν έλειπαν. Κατά την διάρκεια της Γερμανικής αυτοκρατορίας η λογοκρισία δεν επέτρεπε πολλά και η δημόσια κριτική ήταν σχεδόν εξαφανισμένη, αυτό άρχισε ν’ αλλάζει μετά το πέρας του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου μιας και οι κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις ήταν καταιγιστικές. Αυτό σήμαινε ότι το γερμανικό kabarett άρχισε πραγματικά να ανθίζει στις δεκαετίες του 1920 και του 1930, φέρνοντας νέους καλλιτέχνες όπως ο Karl Valentin.
Το Kabarett ξεκίνησε στο Μόναχο στις αρχές του 20ου αιώνα. Καλλιτέχνες, συγγραφείς, μουσικοί ενώθηκαν απέναντι στην άκαμπτη στάση του κράτους και την ηθική υποκρισία της μπουρζουαζίας της πόλης, έτσι άρχισε να διαμορφώνεται ένα κίνημα μοντερνισμού. Το ‘’Die Elf Scharfrichter, ή οι έντεκα εκτελεστές’’ ήταν το πρώτο Kabarett του Μονάχου. Οι ‘’εκτελεστές’’ μίσθωσαν το πίσω δωμάτιο ενός πανδοχείου και το διακόσμησαν με πίνακες ζωγραφικής και χαρακτικής από τους συγχρόνους τους καλλιτέχνες, καθώς και μια εντυπωσιακή συλλογή «εργαλείων βασανισμού». Ως τακτικός επισκέπτης του Die Elf Scharfrichter, ο Wedekind έγραψε τις διάσημες ‘’Moritaten’’ του, σατυρικές μπαλάντες, γεμάτες τρομερές λεπτομέρειες αλλά και κριτική των ηθών της εποχής, τις οποίες ο Brecht θα εκμεταλλευόταν αργότερα τόσο αποτελεσματικά.
Ο Brecht επηρεάστηκε βαθιά, άλλωστε ήταν θαμώνας των Kabarett του Μονάχου και αυτό είναι εμφανές στα έργα του και κυρίως σε αυτά που συνεργάστηκε με τον Κούρτ Βάιλ. Σε διάσημα τραγούδια του διδύμου όπως τα: Mack the Knife, Pirate Jenny, Alabama Song και Surabaya Johnny είναι εμφανής η επιρροή.
Με το τέλος της αυτοκρατορίας του Βίλτεμιν και την κήρυξη της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης ήρθε το τέλος της λογοκρισίας. Σε αντίδραση κατά του παλαιού καθεστώτος, το Βερολίνο άρχισε να γίνεται ανεκτικό και έγινε η κοσμοπολίτικη πρωτεύουσα της Γερμανίας. Σε αυτή την ηδονιστική ατμόσφαιρα, καμπαρέ άνοιγαν συνεχώς. Να πούμε ότι ο Ernst von Wolzogen ίδρυσε στο Βερολίνο το πρώτο Kabarett με το όνομα Überbrettl.
Τα Kabarett ήταν ένα φόρουμ πειραματισμού για την πολιτιστική πρωτοπορία, στο Βερολίνο υποδέχτηκαν στην σκηνή τους τους πρώτους εξπρεσιονιστές ποιητές. Η κορυφαία ηθοποιός του Βερολίνου Tilla Durieux έπαιξε Wedekind, ενώ ο Schönberg και ο Debussy έντυσαν με την μουσική τους τα σόου.
Η Marlene Dietrich είναι ένα από τα διασημότερα ονόματα που έκαναν καριέρα στο βερολινέζικο Kabarett αν και δεν ήταν η διασημότερη performer της εποχής. Άλλωστε ο ρόλος της Λόλα Λόλα στον ‘’Γαλάζιο άγγελο’’ ήταν το διαβατήριο της για το Χόλιγουντ.
Όταν ο Χίτλερ ανέλαβε την εξουσία το 1933, το Kabarett ήταν ένα από τα πρώτα θύματα της ναζιστικής τρομοκρατίας. Ορισμένοι συγγραφείς και καλλιτέχνες συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Κάποιοι αυτοκτόνησαν και άλλοι έφυγαν από τη Γερμανία για την Αμερική ή άλλα μέρη της Ευρώπης. Οι λίγοι που προσπάθησαν να επιστρέψουν μετά τον Δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο διαπίστωσαν ότι είχε χάσει την αίγλη, τη ζωντάνια και το σαρκαστικό ύφος που είχε στις αρχές του αιώνα.
Βέβαια εκτός από το Kabarett η περιρρέουσα ατμόσφαιρα βοήθησε τους Γερμανούς να ανοίξουν τους ορίζοντες τους και φυσικά δημιούργησε μια κοινωνία ανοικτή, χωρίς σεξουαλικά στεγανά. Όπως αναφέρει ο Clayton J. Whisnant στο βιβλίο του Queer Identities and Politics in Germany: A History, 1880-1945: ‘’Στις σκηνές του Βερολίνου, Tiller Girls έδειχναν τα πόδια τους χορεύοντας, ενθουσιάζοντας τους θεατές. Στα πολυάριθμα καμπαρέ, το κοινό θαύμαζε τα τραπέζια με τις γυμνές γυναίκες ενώ παρακολουθούσαν ηθοποιούς που έλεγαν ‘’ριψοκίνδυνα’’ ανέκδοτα και τραγουδούσαν. Κλαμπ γεμάτα από άνδρες που φορούσαν μακιγιάζ καθώς και γυναίκες ντυμένες με σμόκιν, πρόσφεραν εικόνες ενός queer κόσμου. Για το ευρύ κοινό, αυτός ο κόσμος ήταν μπερδεμένος – και πολύ πιθανώς τρομακτικός. Τα Gay Club αφθονούσαν ενώ δεν έλειπαν και χώροι για τις λεσβίες.’’
Η επιστήμη της τρανς σεξουαλικότητας ιδρύθηκε στο Ινστιτούτο Σεξουαλικών Επιστημών, όπου διεξήχθη το 1931 η πρώτη χειρουργική επέμβαση διόρθωσης φύλου. Οι Γερμανοί επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ομοφυλοφιλία ήταν ένα φυσικό, εγγενές χαρακτηριστικό και όχι απλώς η διαστροφή μιας «φυσιολογικής» σεξουαλικής τάσης. Υπήρχαν 30 ξεχωριστά περιοδικά για ομοφυλόφιλους, ενώ υπήρξαν γραφεία για Cross-dresser άτομα.
Για τους ομοφυλόφιλους και τις λεσβίες της Γερμανίας, όμως, το Βερολίνο αποτελούσε μια υπόσχεση. Οι γκέι σκηνές του πρόσφεραν την ευκαιρία για να κυνηγήσουν την αγάπη και την ευτυχία. Το Eldorado ήταν ένα γνωστό τρανς μπαρ που άνθισε τη δεκαετία του 1920. Σύχναζαν όχι μόνο τρανς και ομοφυλόφιλοι αλλά καλλιτέχνες, συγγραφείς και όλη η καλή κοινωνία της εποχής. Ο Christopher Isherwood, του οποίου τα διηγήματα – ‘’Goodbye to Berlin’’(1939) – βασίζονται στην παραμονή του στο Βερολίνο και αποτέλεσαν τη βάση για την ταινία Cabaret του 1972, με τη Liza Minnelli, το έθεσε απλά: «Το Βερολίνο σήμαινε αγόρια».
Η Γερμανία όμως το 1933 θα περνούσε από την λάμψη και το γκλίτερ στο μαύρο και το κυνηγητό. Από την ανεκτικότητα και την άνθηση των τεχνών και των επιστημών στον πόλεμο και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο Φύρερ αναδύθηκε και έστειλε την Γερμανία και κατ επέκταση την Ευρώπη στους φούρνους του Άουσβιτς και του Μάουτχαουζεν.
Ας ευχηθούμε όλη αυτή η ευαισθητοποίηση των τελευταίων ετών για την LGBTQI κοινότητα αλλά δυστυχώς και η αύξηση του φασισμού στην Ευρώπη να μην φέρει πάλι τα ίδια αποτελέσματα. Δεν χρειάζεται να επαναλαμβάνεται πάντα η ιστορία.
Στην Zackie Oh που είχε αέρα Βερολινέζικου Καμπαρέ.
