Τόνια Στεργίου
Αυτόν τον καιρό έτυχε να παρακολουθώ κάποια προγράμματα στην ελληνική
τηλεόραση, τα οποία υποστηρίζουν πως προωθούν τη διαφορετικότητα. Ριάλιτι
εκπομπές με κριτικές επιτροπές που μπορούν να αποφανθούν αν μια γυναίκα είναι
όμορφη, έχει στυλ ή ικανοποιεί τις προϋποθέσεις για να μπει στον λαμπερό χώρο
της μόδας.
Δεν σας κρύβω, ότι ιδεολογικά και μόνο, αποφεύγω να βλέπω τέτοια προγράμματα.
Το ένστικτο αυτοσυντήρησης προσπαθεί να με προστατέψει από την αμηχανία που
αισθάνομαι βλέποντας γυναίκες στην ηλικία μου, μικρότερες ή μεγαλύτερες να
κάνουν κυριολεκτικά τα πάντα στο πρόσωπο και το σώμα τους για να πάρουν ένα
θετικό σχόλιο για την εμφάνισή τους. Δεν έχει πολύ καιρό όμως που κατάλαβα, πως
πίσω από την αμηχανία μου κρύβεται φόβος. Φόβος να μην κατακριθώ κι εγώ στη
ζωή μου για κάτι που έχω. Ή για κάτι που δεν έχω.
Και κάπου εδώ μου θυμίζω τη λέξη “διαφορετικότητα”. Μαλώνω τον εαυτό μου
που φοβάται γιατί όλοι με έχουν καθησυχάσει πως υποστηρίζουν το “διαφορετικό”,
το “έξω από τα συνηθισμένα πρότυπα”. Δεν έχω δικαιολογία να φοβάμαι λοιπόν.
Μα να που έρχεται η στιγμή και ακούω όρους όπως “σωστές” αναλογίες,
“κατάλληλο” ύψος, “plus size” model, “ιδανικό” σώμα. Αν υπάρχει “ιδανικό” σε όλα
αυτά, απορώ, τότε πώς εξυψώνεται η μοναδικότητα και κατ’ επέκταση η
διαφορετικότητα του καθενός;
Η απάντηση είναι δυστυχώς απλή: Δεν εξυψώνεται. Μόνο κακοποιείται.
Κι έτσι έρχεται η στιγμή που ο φόβος φεύγει και τη θέση του παίρνει ο θυμός.
Θυμός για την κοινωνία μέσα στην οποία μεγαλώνω, η οποία δεν διστάζει, όχι μόνο
να προωθεί τέτοια περιοριστικά στερεότυπα ομορφιάς, αλλά και να τα μεταφέρει
σε ένα μαζικό μέσο, όπως αυτό της τηλεόρασης.
Γι΄αυτό και δεν αργεί η στιγμή που βλέπω πολλές γυναίκες να πιστεύουμε
ακράδαντα πως πρέπει να έχουμε ή να μην έχουμε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά
για να είμαστε “όμορφες”. Κι αν δεν τα έχουμε, πρέπει να τα αποκτήσουμε. Αλλά
και το αντίστροφο. Αν έχουμε κάτι πέρα από αυτά, οφείλουμε να τα αποβάλλουμε
με οποιοδήποτε κόστος.
Τόση ώρα όμως με παρατηρώ και δεν έχω αναφέρει άλλο φύλο πέρα από το
γυναικείο. Θεωρώ δεδομένο πως οι γυναίκες θα μπαίνουμε, όπως και να ‘χει, στο
μικροσκόπιο για την εμφάνισή μας. Και ξέρετε ποιο είναι το κακό;
Ότι δεν είναι δεδομένο.
Ο σεξισμός τείνει να στρέφεται, κατά κύριο λόγο, στις γυναίκες με τέτοια ευκολία
πλέον που ακόμα κι εμείς οι ίδιες δεν μπορούμε να τον εντοπίσουμε. Και δεν μιλάω
για την τηλεόραση. Μιλάω και πάλι για την ίδια την κοινωνία Το έχουμε
αφομοιώσει δυστυχώς τόσο πολύ σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας, που, το να το
βλέπουμε να αναπαράγεται, έτεινε να γίνει απλώς μια αποκαρδιωτική ρουτίνα.
Στη συνέχεια θα με βρείτε να αναρωτιέμαι: Άραγε δεν πειράζει αυτό το θέαμα να το
παρακολουθούν νέα παιδιά, και δη κορίτσια; Πιστεύουμε ότι είναι δύσκολο να
οδηγηθούν στη νευρική ανορεξία και στην κακοποίηση της ψυχολογίας τους, μιας
και νιώθουν πως έχουν “άσχημο” σώμα; Και στην τελική, με κάνουν να σκέφτομαι:
Γιατί έχουμε διαμορφώσει μια κοινωνική κουλτούρα, η οποία δεν πιστεύει πως το
παραπάνω μπορεί να αποτελέσει μια επικίνδυνη πραγματικότητα, ενώ θεωρεί
ανήθικο να προβληθεί, για παράδειγμα, μια ευτυχισμένη ομόφυλη οικογένεια;
Στα προγράμματα της τηλεόρασης βλέπω κορίτσια με καμπύλες, κορίτσια ζουμερά,
κορίτσια με ύψος μικρότερο από αυτό ενός μπασκετμπολίστα, κορίτσια που
εκφράζουν τη θηλυκότητά τους όπως αυτές θέλουν. Αυτές βλέπω και δίπλα μου,
αυτές βλέπω και σε μένα. Αυτό μας κάνει διαφορετικές;
Και βλέπω κι άλλα κορίτσια με ορθές γωνίες στο πρόσωπο, σμιλεμένο σώμα και
ύψος που ούτε στα όνειρά μου θα φτάσω. Αυτό δεν τις κάνει διαφορετικές;
Αυτό που έχω να σας απαντήσω εγώ είναι πως είμαστε εμείς οι ίδιες που οφείλουμε
να διαπιστώσουμε πως το “διαφορετικό”, δεν είναι άλλο από το καθημερινό, το
οικείο μας, το διπλανό μας. Το ίσο με εμάς. Η κοινωνία που αναφέρεται ξανά και
ξανά, δεν είναι καμία ασαφής κι αόριστη οντότητα, ούτε κανένας εξωγήινος
οργανισμός. Είμαστε εμείς ως σύνολο κι ο καθένας μας ξεχωριστά.
Και οφείλουμε να γνωρίζουμε πως η διαφορετικότητα δεν υπάρχει για να την
στοχοποιούμε ως κάτι ανώτερο ή κάτι κατώτερο. Η διαφορετικότητα, όπως και η
ισότητα, αποτελούν την ίδια τη φύση μας. Είμαστε όλοι ίσοι κι όλοι διαφορετικοί. Μπορούμε να διαμορφώσουμε μια κοινωνική πραγματικότητα χωρίς κριτικές επιτροπές για το τι θα φοράμε, το πώς θα είναι το πρόσωπο ή το σώμα μας ή για το πώς θα εκφραζόμαστε μέσα από αυτά. Έχουμε το μέσο, έχουμε το φίλτρο: Δεν είναι άλλο από την παιδεία.
Ας το αξιοποιήσουμε…
