Διεκδικήσεις, αυτοπροβολή κι αταξικός ακτιβισμός

H ανοιχτή υποστήριξη των μειονοτήτων στον δυτικό κόσμο δείχνει να έχει υποστεί μία αναπάντεχη άνοδο την τελευταία δεκαετία: αναρίθμητα δημόσια πρόσωπα τοποθετούνται πλέον υπέρ της διαφορετικότητας, της ελεύθερης έκφρασης, αλλά και των αυτονόητων αγώνων για ισότητα, όπως αυτός του φεμινισμού.

Ζητήματα όπως η τεκνοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια και η ποινικοποίηση της λεκτικής παρενόχλησης γυναικών (catcalling) μπαίνουν για πρώτη φορά στο τραπέζι με τρόπο τέτοιο ώστε πολιτικοί και celebrities να καλούνται να λάβουν θέση ξεκάθαρα υπέρ ή κατά των διεκδικήσεων που για κάποιους ανθρώπους αποτελούν αναγκαιότητα.

Σε εποχές που η ναζιστική ιδεολογία έχει παρεισφρήσει στην κοινωνική συνείδηση με τη μορφή κόμματος και άποψης, όπως ξεκίνησε να συμβαίνει με τη Χρυσή Αυγή από όταν ακόμα έπλεκε το εγκώμιο ψηφοφόρων υποσχόμενη “καθαρές” γειτονιές, το αντίβαρο της ανόδου του ακτιβισμού μοιάζει ελπιδοφόρο σε ένα μεγάλο βαθμό.

Ταυτόχρονα, γεννιέται το ερώτημα του κατά πόσο αποδοτικός μπορεί να είναι αυτός ο ακτιβισμός όταν δρα αυθαίρετα, μεμονωμένα και με διαφορετική “γραμμή” από άτομο σε άτομο ή από ομάδα σε ομάδα.

Είναι οι διεκδικήσεις στηριγμένες σε βάσεις που θα κρατήσουν στο βάθος του χρόνου, ή είναι ο καπιταλισμός αυτός που χρησιμοποιεί τις αδυναμίες των μειονοτήτων έτσι ώστε να τους πείσει πως διεκδικούν και αποκτούν, όταν απλώς ακολουθούν τυφλά το προγεγραμμένο σύστημα;

Νοείται απολιτικός ακτιβισμός, με πλήρως αταξικές και αφυλετικές προσεγγίσεις; Και αν οι διεκδικήσεις αυτές επιτευχθούν εν τέλει στα πλαίσια ενός κεφαλαιοκρατικού συστήματος, θα έχει πράγματι υπάρξει αλλαγή ή θα πρόκειται για επιφανειακή παραχώρηση σε ένα σύστημα που κατά τα άλλα παραμένει το ίδιο;

Το ίδιο το ακτιβιστικό κίνημα συχνά πάσχει από άκρατο βερμπαλισμό και χαοτικές ασταθείς θεωρίες, οι οποίες είτε αντικρούονται μεταξύ τους είτε δεν εφαρμόζονται ποτέ παρά μόνο ενδοκοινοτικά. (Τρανταχτό παράδειγμα η αντικατάσταση του γραμματικού γένους με σύμβολα όπως το παπάκι — κάτι φαινομενικά ακτιβιστικό και χρήσιμο για τους χρήστες του, αλλά παντελώς άγνωστο και ακατανόητο για την πλειοψηφία του κόσμου.)

Η φανατική εστίαση της κάθε μειονότητας στα δικά της προβλήματα στερεί από όλους τους εμπλεκόμενους την ευκαιρία για συλλογική δράση όπως αυτή θα έπρεπε να είναι.

Ακόμη και ο φεμινισμός, στις περισσότερες δυτικές κοινωνίες υποφέρει από ελιτισμό και εκμετάλλευση φυλετικών και οικονομικών προνομίων, με αποτέλεσμα να εστιάζει σε διεκδικήσεις που συχνά αφήνουν απ’έξω τις γυναίκες που τον χρειάζονται περισσότερο: εκείνες που πέρα από σεξισμό αντιμετωπίζουν και μία πληθώρα ακόμη βίαιων και ακυρωτικών συμπεριφορών, είτε λόγω της φυλής τους, είτε επειδή είναι ΑμεΑ, είτε επειδή η κοινωνία “απαιτεί” την ψυχική υγεία τους αγνοώντας το βάρος της κακοποίησης που το γυναικείο φύλο έχει κουβαλήσει ανά τους αιώνες.

Είναι συχνό φαινόμενο ο ρεβανσισμός του σύγχρονου ακτιβιστικού κινήματος να καταλήγει να εστιάζει στην αυτοπροβολή υποκειμένων και όχι στη γνωστοποίηση σαφών διεκδικήσεων. Τέτοιες πρακτικές αποτελούν πληγή για την πορεία προς την πραγματική οικειοποίηση των δικαιωμάτων που οι μειονότητες στερούνται.

Η έλλειψη προκαθορισμένου προορισμού και στόχου οδηγεί τον ακτιβισμό σε αυτοσχεδιασμούς που λίγα επιδιώκουν και ακόμα λιγότερα καταφέρνουν. Και όσο η διαθεματική προσέγγιση (φυλή, κοινωνικό φύλο, τάξη) θα μπορούσε να εξετάσει την ουσιαστική ρίζα του προβλήματος και να αλληλεπιδράσει μαχητικά μαζί της, τόσο η ασυνεννοησία μεταξύ οργανώσεων και κοινοτήτων επιφέρει φαύλους κύκλους και αδιέξοδα που είναι αδύνατο να επιλυθούν χωρίς αγωνιστική συνοχή.

Μένει να αναρωτηθεί κανείς το λόγο που κανείς πνίγεται στο άδικο και παρόλα αυτά δεν οργανώνει την πορεία προς το δίκιο του όπως θα έπρεπε. Μήπως ήρθε η ώρα να το κάνει; Ή ακόμα καλύτερα, στα λόγια της Σιμόν ντε Μποβουάρ, “το παρόν δεν είναι ένα εν δυνάμει παρελθόν… Είναι η στιγμή της επιλογής και της δράσης.”