Νίκος Σοφιανός
Η έκθεση «Βανδαλισμός» του Νίκου Γιαβρόπουλου θα διαρκέσει από τις 2 μέχρι τις 18 Δεκεμβρίου στο ARTWALL – Project Space (Σοφοκλέους 26, Αθήνα). Την οργάνωση έχει αναλάβει η Φωτεινή Καπίρη και την επιμέλεια υπογράφει η ιστορικός τέχνης Όλινκα Βαρβιτσιώτη. Ώρες λειτουργίας: Τετάρτη – Παρασκευή: 16.00 – 21.00, Σάββατο 12.00 – 16.00
Ήμουν σίγουρος πως μία συνέντευξη με τον εικαστικό Νίκο Γιαβρόπουλο θα είχε αιρετικό χαρακτήρα. Τον έχω παρακολουθήσει σε ομιλία να στρέφεται εναντίον Οσίων και Ιερών της εν Ελλάδι τέχνης και να προκαλεί τις πιο έκρυθμες αντιδράσεις του κοινού του. Ο Γιαβρόπουλος, ωστόσο, δεν είναι απλά ένας ιδιόρρυθμος προκλητικός άνθρωπος, αλλά πρωτίστως ένας καλλιτέχνης με πολιτικές θέσεις και απόψεις. Λάτρης των αγαλμάτων, αν υποτεθεί πως ισχύει η ρήση του Άρη Δαβαράκη «Τα πάθη σου είναι αγάλματα Αιόλου κι Αθηνάς», των προσπαθειών για μία οικουμενική διεθνοποιημένη Τέχνη, του Μεγάλου Ερωτικού ως αναπόσπαστου στοιχείου της ανθρώπινης ύπαρξης κι ακόμη του χιούμορ και της ανατροπής.
Βανδαλισμός ονομάζεται η καινούργια έκθεση του που κάνει εγκαίνια σήμερα το βράδυ, πρώτη Δευτέρα του Δεκέμβρη, στο ARTWALL – Project Space της Σοφοκλέους. Αγνοήστε τη βροχή και περάστε οπωσδήποτε, αφού, σύμφωνα με τον ίδιο, πραγματικός βανδαλισμός είναι η τωρινή κρατική αναλγησία και σίγουρα όχι μία εικαστική έκθεση στο κέντρο αυτής της πόλης.
Ποια είναι η συχνότητα των εκθέσεων σας;
Εξαρτάται. Αν εννοείτε ατομικές εκθέσεις, κάνω μία κάθε δύο-τρία χρόνια, οπότε αυτή είναι η έβδομη κατά σειρά. Η πρώτη μου έκθεση ωστόσο ήταν στα τέλη της δεκαετίας του 1990.
Είναι «λογικό» αυτό το timing ή θα μπορούσατε να κάνετε συχνότερα εκθέσεις;
Με καλλιτέχνη και δη εικαστικό μιλάτε, τίποτα δεν είναι λογικό. Δηλαδή μπορείς να κάνεις έκθεση μία το μήνα, μπορείς όμως να περιμένεις είκοσι χρόνια, να την ονομάσεις ρετροσπεκτίβα και να τελειώσεις εκεί κιόλας. Πάλι, αν μιλήσουμε τη γλώσσα της πιάτσας, καλό είναι να κάνεις έκθεση ανά δυο χρόνια για να βρίσκεσαι στο προσκήνιο.
Πόσο σας ενδιαφέρει εσάς να βρίσκεστε σ’ αυτό το προσκήνιο;
Όχι με την έννοια της τραγουδιάρας. Εννοώ να είσαι μέσα στα πράγματα για να μη σε ξεχάσουνε, να δούνε την εξέλιξη σου.
Και για την τραγουδιάρα το ίδιο ισχύει.
Τι εξέλιξη μπορεί να έχει το μπουζουκομπαρόκ;
Τραγουδιάρα μπορεί να είναι και μία σοπράνο, όχι απαραίτητα μπουζουκομπαρόκ.
Όχι, εγώ είμαι λίγο σνομπ, τα διαχωρίζω αυτά. Άλλο είναι η τραγουδιάρα και άλλο μια καλλιτέχνιδα του τραγουδιού.
Κολλήσαμε στις λέξεις, μου φαίνεται. Να το πω αλλιώς, συμφωνείτε με την τάση του καλλιτέχνη να βρίσκεται στην επικαιρότητα;
Όχι, δεν υπάρχουν κανόνες. Αν σ’ ενδιαφέρει ο χώρος σου, θα πρέπει να μη «χάνεσαι», να σε παρακολουθούν αν έχεις κάνει κάτι καινούργιο κλπ. Επίσης, παίζει να σε πιέσει η ίδια η γκαλερί, αν έχεις συμβόλαιο. Εγώ δεν έχω, είμαι ελεύθερος, συνεπώς μπορώ να κάνω έκθεση όποτε θέλω.
Δεν έχετε συμβόλαιο, αλλά συνεργάζεστε με σταθερές γκαλερί.
Με την Cheap Art η σχέση μου είναι πλέον φιλική, παραπάνω δηλαδή από επαγγελματική.
Μελετώντας κανείς το βιογραφικό σας, συνειδητοποιεί πως είστε περισσότερο γνωστός έξω παρά μέσα στην Ελλάδα.
Υπερβολές! Η αλήθεια είναι πως με έχουν καλέσει πολλές φορές στο εξωτερικό για εκθέσεις.
Σε χώρες όπως;
Στη Δανία έχω πάει τέσσερις φορές, Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία, στην Αυστρία έδειξαν μάλιστα το έργο μου στην τηλεόραση σε μια έκθεση με θέμα την Ελλάδα που λεγόταν Boiling Point, Γερμανία, Ολλανδία, Σουηδία, Αγγλία που τελευταία βραβεύτηκα στο London Video & Film Festival κ.α. Περιαυτολογώ τώρα, αλλά μ’ αρέσει.
Μόνο Ασία δεν έχετε πάει.
Έχω συμμετάσχει σε φεστιβάλ στη Μογγολία και στο Περού, αλλά, κοιτάξτε, είναι λίγο εύκολη η συνθήκη: Το βίντεο έργο έχει πια μια ευκολία μέσω του ίντερνετ, του data και της τεχνολογίας. Μπορεί να διαλέξουν ένα έργο σου, να το εγκρίνει ο επιμελητής για μια διεθνή έκθεση κι αυτό δεν έχει την έννοια των μεγάλων εξόδων αποστολής, λόγου χάριν. Μπορείς να στείλεις ένα dvd ή ένα ψηφιακό αρχείο.
Αυτό όμως είναι σα να μας λέτε πως ο οποιοσδήποτε που κάνει ένα βίντεο project μπορεί να βγει στο εξωτερικό.
Κάνετε λάθος, είπα «να το εγκρίνει ο επιμελητής» πρώτα. Αλλιώς να στέλναμε όλοι τις ταινίες που κάναμε μικροί ή αυτές τώρα με τα κινητά μας τηλέφωνα και να πάμε στο όποιο φεστιβάλ στην Κωλοπετεινίτσα, να πάρουμε ένα βραβείο και μετά να δίνουμε σε σας συνεντεύξεις.
Δεν έχει όμως και τα καλά της αυτή η ευκολία χειρισμού διαφόρων μέσων;
Βέβαια. Οι ιδέες διαδίδονται και το ίντερνετ είναι τεράστια επανάσταση. Έχεις πρόσβαση στη live πληροφορία πια και επίσης -κάτι πολύ σημαντικό- ξεσκεπάζονται κάποιες μεγαλοφυΐες και ιδιοφυΐες του ελληνικού καλλιτεχνικού χώρου. Μπορείς δηλαδή να δεις από που έκλεψε ο καθένας (γέλια). Με το ίντερνετ ακόμη έχεις τη δυνατότητα να μιλήσεις απ’ ευθείας με μεγάλους σε καλλιτεχνικό μέγεθος ανθρώπους. Να στείλεις ένα email και να σου απαντήσει ο τάδε, ας πούμε. Ο καλλιτέχνης δεν είναι η Αγία Αθανασία του Αιγάλεω. Ζει μέσα σ’ ένα χώρο κι επηρεάζεται απ’ αυτόν, την εποχή του και τα έργα των άλλων. Για μένα μπορεί να πει κάποιος ότι πήρα από τον Καραβάτζιο. Όλα μου τα έργα δηλαδή φωτίζονται μ’ αυτό τον τρόπο.
Και ο Τσαρούχης δε θυμίζει Καραβάτζιο;
Ναι, ναι, κακοζωγραφισμένο!
Και στο παρελθόν είχατε μιλήσει εναντίον του Τσαρούχη.
Τι ακριβώς σας ενοχλεί; Δεν πιστεύω ότι έχει διεθνή εμβέλεια, πρόκειται για έναν φολκλόρ ζωγράφο.
Φολκλόρ ο Τσαρούχης; Θα πέσει φωτιά να μας κάψει!
Κάποια στιγμή ας μιλήσουμε και για τα Ιερά Τέρατα. Όλοι δικαιούνται να έχουν το εικονοστάσι τους, όπως και άλλοι δικαιούνται να λένε τη γνώμη τους. Το ότι εγώ λέω φολκλόρ τον Τσαρούχη δε σημαίνει τίποτα. Για να καταλάβετε, εμένα στο γούστο μου δεν κάθεται καθόλου καλά ο Καντίνσκι. Αυτό τον μειώνει; Όχι! Εξακολουθεί να είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο στην ιστορία της Τέχνης.
Στην παγκόσμια, όμως, ιστορία. Ο Τσαρούχης είπατε δεν έχει διεθνή εμβέλεια.
Κοιτάξτε, εδώ έχουμε κι ένα άλλο: Ο Τσαρούχης είναι το εικονοστάσι των gay στην Ελλάδα. Το ότι έχει ζωγραφίσει ναυτάκια και τις πιάτσες των ομοφυλοφίλων πέριξ της Ομόνοιας στη δεκαετία του 1950, είναι ωραία για να περιγράψουν μια εποχή και να μπούνε στο μουσείο. Σε καμία περίπτωση όμως δεν άλλαξαν τον ρουν της παγκόσμιας ιστορίας της Τέχνης κι ο ίδιος δεν αναφέρεται πουθενά διεθνώς. Δε χρειάζεται να τα λέω εγώ αυτά. Τσαρούχη δεν ξέρουμε αν θα βάλει ποτέ η Tate Modern! Τώρα, αν γίνει κάποιος τουριστικός gay οδηγός για το τι συνέβαινε το ΄50 και πως ψώνιζες ομοφυλόφιλους απ’ την πιάτσα, ναι, φυσικά ο Τσαρούχης έχει την τιμητική του. Είναι σαν κάτι σύγχρονους καλλιτέχνες που φωτογραφίζουν τα τεκνά τους και μετά κάνουν αναδρομικές εκθέσεις στα Λονδίνα.
Ο Ταχτσής που δεν ήταν εικαστικός συνήθιζε να φωτογραφίζει τα καυλιά των εραστών του. Δηλαδή δε συνιστά τέχνη η απαθανάτιση του ερωτικού αντικειμένου;
Δε μπορώ να σας απαντήσω τι είναι τέχνη και τι όχι, αν κι αυτό που δεν το γνώριζα μού φαίνεται ενδιαφέρον. Τέχνη για πολλούς μπορεί να είναι το οτιδήποτε. Το να καυλώνω όμως εγώ με έναν άντρα και να τον φωτογραφίζω δε σημαίνει πως είναι και τέχνη αυτομάτως η φωτογραφία αυτή. Μια και σας πήγα όμως εγώ στην πούστικη τέχνη ή σωστότερα στη gay αισθητική, ένα καλό παράδειγμα είναι ο Μέιπλθορπ. Αυτός δε φωτογραφίζει ερωτικά τα αντικείμενα του. Κι αν φύγουμε απ’ τη gay τέχνη, μπορούμε να πάμε στον Νιούτον και να δούμε πόσο ερωτικά βλέπουν οι στρέιτ τις γκόμενες του. Να το πω διαφορετικά, με έναν Μέιπλθορπ και έναν Νιούτον δεν την παίζεις. Σε ερεθίζει αλλιώς, καταλαβαίνεις ότι δεν κάνουν ένα απλό κλικ σε μουνιά και πούτσους. Εδώ ο Πικάσο και ζωγράφιζε όλες τις ερωμένες του.
Σας αρέσει η τέχνη του Πικάσο;
Γι’ αυτά θα μιλήσουμε; Ήδη θα μας έχουν πάρει με τις πέτρες. Του Πικάσο μ’ αρέσει η λεγόμενη νεοκλασική περίοδος του, η τελευταία. Μ’ αρέσει το κομφούζιο του γέρικου μυαλού που δεν έχει πια στύση.
Η δική σας έκθεση ονομάζεται Βανδαλισμός. Ακούγεται σαν συνέχεια των όσων είπαμε. Έχετε τάσεις βανδάλου;
Είμαι μάλλον ήρεμος άνθρωπος για να καταστρέψω κάτι, εκτός αν με ενοχλεί. Τώρα που απορρίφτηκε ή μπήκε στον πάγο το σύμφωνο συμβίωσης, μου βγαίνει το ένστικτο να πάω και να βανδαλίσω πέντε – έξι εκκλησίες, αλλά γενικώς μ’ αρέσει να βανδαλίζω καλλιτεχνικά πάνω σε κάτι.
Στην έκθεση ασχολείστε με θέματα σαν την κατάρρευση του συστήματος Υγείας και την αντικατάσταση του Ωραίου από την Ασκήμια.
Την καθημερινότητα μας, δηλαδή. Αν έμενα στη Νέα Υόρκη θα έκανα λογικά ότι έκανε και ο Τζεφ Κουνς: σκυλάκια πορσελάνινα, ανθρωπάκια που πηδιούνται κλπ.
Μην το λέτε, στη Νέα Υόρκη αυτή τη στιγμή ζουν απίστευτη φτώχεια.
Ωραία, για να δούμε λοιπόν τι θα κάνει η νέα γενιά Νεοϋρκέζων καλλιτεχνών; Τη στιγμή αυτή ζούμε αυτό εδώ: Την επικράτηση του Παράλογου. Στην Ελλάδα βασιλεύει το συναισθηματικό μπάχαλο.
Μήπως είναι ίδιον των Ελλήνων από καταβολής κόσμου;
Τη λογική όμως οι αρχαίοι Έλληνες την εισήγαγαν. Οι αρχαίοι, τέλος πάντων, σε ένα κόσμο θεών και δαιμόνων. Νιώθω το κλίμα της Μεσογείου, το πιο ζεστό και άμεσο, αλλά όχι να εγκαταλείψουμε και τη Λογική.
Βανδαλισμό θεωρείτε και τον ακρωτηριασμό των αγαλμάτων.Τόσο σημαντικά είναι τα αγάλματα;
Βάφοντας ένα τοίχο ή σπάζοντας ένα άγαλμα, ας γίνει κατανοητό ότι δεν κάνεις επανάσταση, ουσιαστικά δεν ξέρεις προς τα που να κατευθύνεις την οργή σου. Ποιος φταίει για τα δεινά; Σίγουρα όχι οι μυτούλες των αγαλμάτων. Και, ναι, θεωρώ σημαντικά τα αγάλματα! Ξέρετε πόσο μου κόστισε, όταν πήγαινα συχνά στο Ζάπειο, κι έβλεπα να λείπουν τα φτερά από τον Ερωτιδέα; Συμβολικό, θα μου πείτε, αφού πέριξ της πιάτσας δε μπορείς νά’χεις και κάναν σοβαρό έρωτα.
Ενώ της Μελίνας Μερκούρη το άγαλμα, κανείς δεν τό’χει αγγίξει, έτσι;
Άλλο Ιερό Τέρας! Έλα, έλα, σε βλέπω τι πας να κάνεις τώρα (γέλια) Κοιτάξτε, δεν έχω το μέγεθος να μιλάω ούτε για τη Μελίνα, ούτε για τον Τσαρούχη. Θαυμάζω αυτούς τους ανθρώπους για την τολμηρή ζωή που έζησαν, αλλά θεωρώ ξεπερασμένη την τέχνη τους. Πρέπει νά’ναι παλιακιά αδερφή ο άλλος, νά’χει καιρό να δει βρώμικο βρακί ναύτη και μόλις δει και τον Τσαρούχη να πει ”Παναγιά μου, πάω ν’ ανάψω κερί τώρα”.
Πείτε μου με δυο λόγια τι ακριβώς θα δει ο θεατής που από σήμερα θα επισκέπτεται την έκθεση σας;
Δεν ξέρω ειλικρινά, αφού ο θεατής περιμένει να δει αυτό που είναι ο ίδιος σε μια έκθεση. Το έργο, εφόσον το φτιάξει ένας δημιουργός, ζει μόνο του. Ανάλογα με το μυαλό που κουβαλάει ο καθένας, αντιλαμβάνεται και ότι βλέπει απέναντι του. Κάποιος θα δει παιδικά του βιώματα, άλλος τα σπασμένα αγάλματα, συμβολισμούς κλπ. Συγκεκριμένα, όμως, γιατί αυτό ρωτάτε, θα δει προτομές όπου πάνω τους γίνονται βίντεο-προβολές από γνωστούς ηθοποιούς, όπως η Βάνα Πεφάνη, η Ντόρα Αυλωνίτου, ο Παναγιώτης Πετράκης, ο Δημήτρης Κάτσης και ο χορευτής Άλεξ Γκόντοβος. Θα είναι εκεί ως άυλες προβολές.
Μιλήσατε πριν με θαυμασμό για τους αρχαίους που εισήγαγαν τη Λογική, στην έκθεση όμως τα βάζετε και με την αρχαιότητα.
Υπάρχουν κάποια επίπεδα στη σκέψη μου. Καμιά φορά μπερδεύομαι. Το ότι έχουμε επαναπαυθεί σε πέντε έργα της αρχαιότητας και δεν παράγουμε τίποτα κι είμαστε εκτός παγκόσμιου χάρτη είναι ένας λόγος για να διαμαρτυρηθώ. Θαυμάζω ας πούμε τους Ιταλούς φουτουριστές που ήθελαν να κάψουν ολόκληρη τη Βενετία για ν’ απαλλαγούν απ’ την παρελθοντολαγνεία. Έτσι κι εγώ τα βάζω με την προγονοπληξία. Δεν μου αρέσουν καθόλου τα ταμπού.
Μεγαλοστομία θα ‘ναι αν πούμε ότι η έκθεση σας επιχειρεί να τα σπάσει;
Μάλλον μεγαλοστομία, αν υποτεθεί πως πάντα ξεκινάω από μιαν εμμονή. Από την καθημερινότητα μου σε μια πόλη άσχημη μέχρι τις προσπάθειες μου να ενημερωθώ και να πέφτω πάντα στα ίδια: Την απόλυτη καταστροφή! Δεν έχουν αφήσει τίποτα όρθιο, υγεία, παιδεία, πολιτισμό. Λιποθυμούν παιδιά στα σχολεία από ασιτία, είναι αδιανόητο! Όταν ένα κράτος δε μπορεί να φροντίσει παιδιά και ηλικιωμένους, τις αδύναμες ομάδες, δεν είναι κράτος. Άρα έχει βανδαλιστεί η ίδια η ζωή και οι αξίες μας. Εγώ, λοιπόν, κάνω μια έκθεση τώρα γιατί δεν έχω καταλάβει αν και οι δίπλα μου έχουν καταλάβει το τι ακριβώς παίζεται. Ανήκουστο να υπάρχουν ακόμη χαζές ξανθιές στην τηλεόραση, όπως αδιανόητο να παρακολουθεί ο κόσμος ηλίθιες σειρές. Τρομαχτικό! Τρία-τέσσερα χρόνια μετά τη λεγόμενη κρίση, οι ίδιοι άνθρωποι εξακολουθούν να φαίνονται μπροστά, εκεί που στον Καναδά σε χώνουν μέσα λιγότερα χρόνια για φόνο παρά για φοροδιαφυγή. Βλέπουμε άτομα να πετάγονται μέχρι τη ΓΑΔΑ και μετά να επιστρέφουν στο πλατό της εκπομπής τους. Αν αυτό δεν είναι βανδαλισμός, τότε τι είναι; Εγώ μια εκθεσούλα απλή κάνω…
Λογικά θα ρωτούσε κάποιος και γιατί δε μένετε έξω που είστε ήδη αναγνωρισμένος;
Με πληγώνει αυτή η πόλη, η χώρα, γιατί τη θέλω να είναι αλλιώς. Αν πραγματικά όλοι νοιάζονταν για την Αθήνα ως δημόσιο και όχι ως ιδιωτικό χώρο, αλλιώτικη θα την ήθελαν επίσης. Δεν μπορεί να ζεις μες στα λουτραρισμένα έπιπλα ΙΚΕΑ και έξω να περιδιαβαίνεις σε μια τριτοκοσμική κατάσταση. Φανταστείτε τι έχει να πάθει ο αρχαιολόγος του μέλλοντος! Το 3015, ας πούμε, που θα σκάβουν όλο τον πλανήτη, θα βρίσκουν μόνο ΙΚΕΑ! Από τον Καναδά μέχρι τις Ινδίες τα χνάρια του ανθρώπου θα ‘ναι κρεβάτια και ντουλάπες ΙΚΕΑ! Έλεος!
Υπάρχει κάτι που σας ευχαριστεί τελικά σ’ αυτή την πόλη;
Πολλά. Τα μπαρ, το μεθύσι, οι φίλοι μου που ‘ναι και η οικογένεια μου, οι μπάτσοι που παίζουν ξύλο με τον κόσμο και θυμίζουν τις μετόπες του Παρθενώνα. Να μπαίνω στο Μουσείο της Ακρόπολης και να κοιτάζω με τις ώρες τα αγάλματα. Να βλέπω τον καυλωμένο πούτσο του Σάτυρου σε αγγεία, πάντα στο βάθος του Μουσείου – μην το δουν και τα παιδιά, και μετά να συμμετέχω σε μια ωραία παρτούζα.
Έχει γίνει καμιά εικαστική έκθεση που να περιέχει παρτούζες;
Δε νομίζω… Μου βάζετε ιδέες!
