Γονείς ενάντια στη δημόσια τάξη

Στις 9 Φεβρουαρίου συζητήθηκε ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) το ερώτημα εάν είναι υποχρεωμένα τα Βουλγαρικά Δικαστήρια κατ’ εφαρμογή της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων εντός της ΕΕ να αναγνωρίσουν τη συγγένεια ενός μικρού κοριτσιού με τις δύο μητέρες του και να εκδώσουν τη σχετική ληξιαρχική πράξη γέννησης με αναφορά σε αυτές τις δύο μητέρες χωρίς να αποσαφηνίζεται ποιά από τις δύο είναι η «βιολογική».

Η Βουλγαρικής ιθαγένειας Καλίνα Ιβάνοβα* και η γεννηθείσα στο Γιβραλτάρ Τζέην Τζόουνς* παντρεύτηκαν με πολιτικό γάμο στο Γιβραλτάρ τον Φεβρουάριο του 2018. Τον Δεκέμβριο του 2019 απέκτησαν με μεθόδους ιατρικά υποβοηθούμενης αναπαραγωγής την κόρη τους Σάρα* στη Βαρκελώνη της Ισπανίας. Τον Ιανουάριο του 2020 το ζευγάρι ζήτησε από τον Δήμο τη Σόφιας να εκδώσει τη ληξιαρχική πράξη γέννησής της. Η διοίκηση ζήτησε από τις συζύγους να διευκρινίσουν ποιά από τις δύο είναι η «μητέρα». Η ληξιαρχική πράξη, απαραίτητη για την έκδοση της ταυτότητας και του διαβατηρίου του παιδιού δεν εκδόθηκε ποτέ, γιατί η Διοίκηση ισχυρίστηκε 1. ότι δεν είχε αρκετές πληροφορίες ποιά από τις δύο ήταν η «μητέρα», 2. ότι τυχόν καταχώρηση δύο γυναικών ως συντρόφων στη ληξιαρχική πράξη γέννησης του παιδιού, θα ήταν αντίθετη με τη δημόσια τάξη. Οι δύο γυναίκες προσέφυγαν ενάντια στην άρνηση αυτής της Διοίκησης ενώπιον του Διοικητικού Δικαστηρίου της Σόφιας την 03^η.04.2020.

Το Διοικητικό Δικαστήριο απεύθυνε στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης το εξής ερώτημα: μπορεί η ευρωπαϊκή ιθαγένεια και η ελευθερία μετακίνησης προσώπων εντός της Ένωσης να επιβάλλει στο κράτος μέλος να καταχωρήσει δύο ομόφυλα πρόσωπα ως γονείς του παιδιού, την στιγμή που το δίκαιo του κράτους αυτού δεν αναγνωρίζει την ένωσή τους; Με άλλα λόγια εάν είναι ανεκτό εμπόδιο στην ελευθερία μετακίνησης των πολιτών το να αποτελούν οικογένεια σε μία χώρα της ένωσης και σε μία άλλη όχι.

Ουσιαστικά το ΔΕΕ θα αποφανθεί όχι αν η μη αναγνώριση δύο ομόφυλων προσώπων ως γονέων του παιδιού παραβιάζει το δικαίωμά αυτών στην ιδιωτική και την οικογενειακή ζωή, αλλά αν παραβιάζει τα δικαιώματα του ίδιου του παιδιού ως πολίτη της Ευρωπαϊκή Ένωσης. Μπορεί ένα παιδί να θεωρηθεί για τις ανάγκες της δημόσιας τάξης ότι δεν έχει γονείς, μόνο και μόνο επειδή οι γονείς του είναι ομοφυλόφιλοι;

Το γνωστό επιχείρημα για την προστασία της παραδοσιακής οικογένειας είναι χωλό: λόγοι δημόσιας τάξης δεν μπορούν να αρνούνται «οριζόντια» σε μία κατηγορία προσώπων δικαιώματα που τους προσδίδει το ίδιο το δίκαιο της ένωσης. Κατά τη μειοψηφήσασα γνώμη του δικαστή Villiger στην υπόθεση Gas και Dubois κατά Γαλλίας ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου:

«[…]η από κοινού επιμέλεια αποτελεί συμφέρον του τέκνου. Αδυνατώ να καταλάβω τη δικαιολόγηση της διαφορετικής μεταχείρισης (ανάμεσα στα παιδιά ενός ομόφυλου και ενός ετερόφυλου ζευγαριού). Κατά τη γνώμη μου, όλα τα παιδιά πρέπει να απολαμβάνουν την ίδια μεταχείριση. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί κάποια παιδιά, αλλά όχι άλλα, πρέπει να αποστερηθούν από την έννοια του συμφέροντός τους, δηλαδή την κοινή επιμέλεια. Πράγματι, πώς επηρεάζει τη θέση των παιδιών το να γεννιούνται από έναν γονέα ομόφυλου ζευγαριού, ή έναν γονέα ετερόφυλου ζευγαριού; Γιατί η κατάσταση των γονέων θα πρέπει να επηρεάζει το παιδί;».

Αντίθετα, στην Ελλάδα η κοινή επιμέλεια φαίνεται να συνδέεται με την ανάγκη του παιδιού να μεγαλώνει μαζί και με τα «δύο φύλα», την ίδια στιγμή που στην Ευρώπη ως μοντέλο ανατροφής συνδέεται ακριβώς με τη γονεϊκότητα, και την ανάγκη του παιδιού στους γονείς του, ανεξαρτήτως αντωνυμιών, ρόλων και προτύπων. Συμφέρον του παιδιού είναι να μεγαλώνει με την οικογένειά του, ακόμη κι όταν είναι πολύχρωμη.

Ο Γενικός Εισαγγελέας του Δικαστηρίου πρόκειται να διατυπώσει τις απόψεις του στις 15 Απριλίου. Παρότι η απόφανση θα αφορά ένα θέμα πολύ διαφορετικό από το αν η Ελλάδα οφείλει να κατοχυρώσει θεσμικά και να αναγνωρίσει την ομογονεϊκότητα, είναι μία πρώτη ευκαιρία να αποδομηθεί πανευρωπαϊκά και με τρόπο δεσμευτικό η έννοια της δημόσιας τάξης. Είναι επίσης μία καλή ευκαιρία να ερωτηθούμε σαν κοινωνία εάν η δημόσια τάξη είναι τελικά κάτι που θα έπρεπε να μας επιβάλει να κρατήσουμε ένα παιδί κοντά στους γονείς του και όχι να τους στερήσουμε από αυτό εξαφανίζοντάς τους. Και να σκεφτούμε ενόψει και της επικείμενης αναμόρφωσης του οικογενειακού δικαίου και στο πνεύμα των δηλώσεων των ημερών αν τελικά ο δρόμος για την ευτυχία μπορεί να περνάει και μέσα από μία «διαφορετική» οικογένεια.

Εκ μέρους του Δικηγορικού Σώματος και Ομοφυλόφιλος κατ’ επάγγελμα και μη,

Ηλίας Γιαννατσής

*Τα ονόματα έχουν κυκλοφορήσει αλλαγμένα στον τύπο.