Vasilis Thanopoulos
Έως τις 21 Απριλίου η ομάδα 4Frontal παρουσιάζει στο Θέατρο του Νέου Κόσμου (Δώμα) την παράσταση «Μύρτος», βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Παύλου Μάτεσι. Μετά τον «Μουνή», την «Οικογένεια Μπες-Βγες», την «Σοφία Λασκαρίδου – μια αγάπη μεγάλη», η ομάδα 4Frontal επιστρέφει στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, συνεχίζοντας την αναζήτηση της σκηνικής αναπαράστασης ενός λογοτεχνικού κειμένου. Τα μέλη της ομάδας μας μιλούν την παράσταση.
Το 1939, σε μια ελληνική κωμόπολη, ο Μύρτος, οκτώ χρονών, κοιμάται εκ γενετής. Απέναντί του, η ευυπόληπτη οικογένεια Γαβριήλ. Μια οικογένεια με μια κόρη φυλακισμένη λόγω αναπηρίας, μια μάνα που θεωρεί την ασχήμια αμάρτημα, έναν πατέρα επιρρεπή στη μοιχεία, μια υπηρέτρια που της σκοτώνουν το νόθο παιδί της, έναν ευνούχο, θρησκόληπτο υποτακτικό που παλεύει να καλύψει τις «βρωμιές» τους, πριν γίνουν εφιάλτης.
Ποιος είναι ο ρόλος σου;
Ευαγγελία: Η παράσταση μας βασίζεται στην αφήγηση οπότε δεν έχουμε όλοι έναν ρόλο. Εγώ αφηγούμαι την Κυρία Ντόρα Γαβριήλ που έχει κληρονομήσει την έπαυλη που μένουν μαζί με τον άντρα της τα δύο της παιδιά και το υπηρετικό προσωπικό και την Καλομοίρα που είναι η κόρη του επιστάτη του σπιτιού και της οικονόμου.
Σταύρος: Υπάρχει μια λειτουργία στην παράσταση που βρισκόμαστε συνέχεια μεταξύ του αφηγητή και του ρόλου. Ανάλογα με τις αναγκες κάθε σκηνής κάνω διάφορους ρόλους. Ας πούμε από ένα παιδάκι 10 χρονών μέχρι τον Μητροπολίτη. Αλλά οι βασικοί ρόλοι, που ακολουθούμε την πορεία τους στην παράσταση είναι ο Δημήτρης, ο γιος του κυρίου και της κυρίας Γαβριήλ και ο κύριος Σταύρος ο επιστάτης της οικογένειας Γαβριήλ.
Γιώργος: Υποδύομαι τον κύριο Θόδωρο Γαβριήλ, πλούσιο οικογενειάρχη και γενικά υπόδειγμα κοινωνικά καταξιωμένου ανδρός, ταυτόχρονα όμως και κινητήριο μοχλό όλων των δεινών που αντιμετωπίζει και συγκαλύπτει αυτή η οικογένεια. Τον βλέπουμε έτσι να αφήνει έγκυο μια νεαρή υπηρέτρια του σπιτιού και να αποποιείται κάθε ευθύνη καθώς και να σπρώχνει τον γιο του σε γάμο με την δική του ερωμένη ώστε να μπορεί να την έχει δίπλα του μέσα στο σπίτι και να την βλέπει ανενόχλητος.
Χάρης: Ο ρόλος μου είναι αυτός του Βελισάριου, αρχιυπηρέτη της οικογένειας Γαβρίηλ. Φροντίζει τους πάντες και αποστολή του είναι να συντρέχει και να βοηθάει οποιονδήποτε έχει πρόβλημα στην οικογένεια πάντα με άξονα την αγάπη του για τον Θεό και τις χριστιανικές αξίες. Βρίσκει λύσεις που στα μάτια του θέατη σίγουρα δεν φαίνονται πάντα οι σωστές. Το σίγουρο είναι οτι έχει γνωρίσει την αδικία από μικρή ηλικία και με κάποιο τρόπο θέλει να επιστρέψει οτι κακό του δόθηκε και να αποτρέψει οποιονδήποτε να ζήσει τον πόνο που έζησε αυτός στο παρελθόν.
Χρηστίνα: Υποδύομαι τρεις ρόλους στο έργο. Η μία είναι η Μαρίνα, είναι έφηβη, τώρα ενηλικιώνεται. Διεκδικεί έντονα αυτό που θέλει, πράγμα ιδιαίτερο για μία κοπέλα της εποχής αυτής. Ερωτεύεται παράφορα τον Θόδωρο Γαβριήλ, τον πατέρα της οικογένειας Γαβριήλ, αυτό είναι το καλύτερο και ταυτόχρονα το χειρότερο πράγμα που της συμβαίνει μέσα στο έργο. Ο άλλος ρόλος που υποδύομαι είναι η Διονυσία, μία μεσόκοπη υπηρέτρια του σπιτιού των Γαβριήλ που έχει ως πρωταρχικό της μέλημα να διατηρηθεί η θέση της σ’ αυτό το σπίτι, με όποιο κόστος. Και ο τρίτος μου ρόλος είναι η Περσεφόνη, η κόρη των Γαβριήλ, η οποία έχει νοητική στέρηση. Είναι ένα πλάσμα το οποίο μεγαλώνει σε συνθήκη εγκλεισμού και χωρίς καμία ουσιαστική φροντίδα από την οικογένειά της.
Πώς αισθάνεσαι ότι ακουμπάει στην ελληνική πραγματικότητα;
Ευαγγελία: Νομίζω πως το ενδιαφέρον σε αυτό το κείμενο είναι πως δεν μας ακουμπάει προσωπικά ακριβώς. Σίγουρα όμως μας ξυπνάει συναισθήματα, ήχους, μυρωδιές και την υποψία πως όλα αυτά που λέγονται και γίνονται κάπου, κάποτε, τώρα ή τότε έχουν συμβεί και θα ξανασυμβούν και θα συνεχίσουν μάλλον να συμβαίνουν.
Σταύρος: Το έργο μιλάει για ζητήματα που αφορούν στην ελληνική κοινωνία χρόνια τώρα. Η αμαρτία, η κοινωνική καταπίεση, η ενδοοικογενειακή βία, το φαίνεσθαι, αλλά νομίζω το πιο σημαντικό είναι ο τρόπος που λειτουργεί η κοινωνία μας. Όλοι γνωρίζουν τι γίνεται, καλύπτουν τα κακώς κείμενα, στέκονται αμήχανοι ή και πολλές φορές εχθρικά απέναντι στη διαφορετικότητα, στην αδυναμία, σε οτιδήποτε μπορεί να ταράξει την καθεστηκυία τάξη, μέχρι κάτι να συμβεί και να αλλάξουν οι ισορροπίες, τότε όλοι θα πέσουν αδηφάγα να κατασπαράξουν τον άλλον, σαν του γύπες που περιμένουν υπομονετικά μέχρι το θήραμά τους να αφήσει την τελευταία του πνοή.
Γιώργος: Στην Ελλάδα έχουμε αυτήν την τάση να κρύβουμε κάτω από το χαλί τα προβλήματά μας αντί να μιλάμε ανοιχτά γι’ αυτά και με αυτήν την έννοια το σύμπαν του έργου είναι ένας καθρέφτης της ελληνικής κοινωνίας στο σύνολο της. Είναι σαν να βλέπεις όλα τα γεγονότα που μπορεί να δεις στις ειδήσεις (συζυγική βία, βιασμοί, φόνοι, κτλ.) μαζεμένα σε ένα κατά τα άλλα καθώς πρέπει σπίτι
Χάρης: Οι αναφορές του στο σήμερα είναι πολλές καθώς η ελληνική κοινωνία δεν σταματάει ακόμα και σήμερα να κρίνει και να μην αποδέχεται οτιδήποτε είναι διαφορετικό και οτιδήποτε δεν συμβαδίζει με τα συνηθισμένα. Επιπλέον η έννοιες της κακίας, της ενοχής, της τιμωρίας και της αμαρτίας είναι έννοιες διαχρονικές που έχω την αίσθηση οτι θα μας απασχολούν για διαπαντός.
Χρηστίνα: Σήμερα στην Ελλάδα γυναίκες ξυλοκοπούνται, βιάζονται, σκοτώνονται. H πατριαρχία βασιλεύει ακόμα. Κάθε μέρα σχεδόν ακούω κι άλλο ένα περιστατικό σεξισμού και έμφυλης βίας. Επίσης, όλη η σκληρότητα της ελληνικής επαρχίας που βλέπουμε στο έργο είναι κάτι που ακόμα υπάρχει. Ο φόβος των ανθρώπων απέναντι στην επικρατούσα κοινωνική ηθική που συναντάμε στο έργο είναι άλλο ένα θέμα που έχει άμεση αντιστοιχία με αυτό που βιώνουμε σήμερα.
Πώς αντιλαμβάνεσαι τον όρο διαφορετικότητα;
Ευαγγελία:Όλοι οι άνθρωποι είναι μοναδικοί με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και προσωπικότητα. Αυτή για μένα είναι η έννοια του διαφορετικού.
Σταύρος: Η διαφορετικότητα είναι ένας πολύ όμορφος όρος. Αν σκεφτούμε ότι στον κόσμο τίποτα δεν είναι ίδιο, από τα έντομα μέχρι τα αστέρια, όλα διαφέρουν, κι αυτή η ποικιλία είναι που κάνει τον κόσμο πιο όμορφο. Φανταστείτε έναν κόσμο που όλοι είναι ίδιοι. Θα ήταν τουλάχιστον βαρετό.
Γιώργος: Η διαφορετικότητα για μένα είναι ίδιον της ύπαρξης μας. Είμαστε όλοι ανεξαιρέτως τόσο διαφορετικοί ο ένας από τον άλλον, που το να προσπαθούμε να τονίσουμε αυτό που μας κάνει διαφορετικούς ώστε να ταυτοποιηθούμε κάπως είναι ανούσιο. Άρα θα έλεγα ότι διαφορετικότητα = κανονικότητα με κάποιον τρόπο.
Χάρης: Ο όρος διαφορετικότητα μου φαντάζει εξαιρετικά ευρύς. Θα προσπαθήσω να είμαι όσο πιο συγκεκριμένος μπορώ. Θεωρώ ότι διαφορετικότητα ορίζεται ως οποιοδήποτε στοιχείο έχει ένας άνθρωπος που παρεκκλίνει από αυτό που συνήθως επιτάσσει η κοινωνία και λογίζεται ως συνηθισμένο/φυσιολογικό/νορμάλ. Ουσιαστικά κάνει το άτομο να ξεχωρίζει με έναν τρόπο από τη μάζα. Κατά την ταπεινή μου άποψη είναι αυτό που σου δίνει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με τους άλλους. Δυστυχώς οι σύγχρονες κοινωνίες έχουν περιορισμένη ανοχή και συχνά δεν αποδέχονται το διαφορετικό. Ωστόσο, με τη συνεχή και καθημερινή προσπάθεια αυτό θα αλλάξει. Ο φόβος για το διαφορετικό κρατάει από παλιά και έχει περάσει στο DNA του σύγχρονου ανθρώπου. Παρόλ’ αυτά έχω την ελπίδα ότι όσο πιο πολύ εκτίθεται κάποιος στο διαφορετικό τόσο λιγότερο νιώθει ότι απειλείται από αυτό. Είναι καιρός να μη θάβουμε «το διαφορετικό» μέσα μας και να το αφήνουμε αβίαστα να συνυπάρχει μαζί μας αλλά και να το επιδεικνύουμε εάν αυτό επιθυμούμε.
Χρηστίνα: Ως διαφορετικό αντιλαμβάνομαι καθετί το οποίο δεν εμπίπτει ακριβώς σε κάποια κατηγοριοποίηση. Είναι το ξένο, το μη οικείο, το «περίεργο». Γι’ αυτό και ενοχλεί πολύ το διαφορετικό, δεν μπορούμε να του βάλουμε ταμπέλα, να το οριοθετήσουμε άρα να το ελέγξουμε. Είναι δυνάμει φορέας αλλαγής.
Εσύ γιατί αισθάνεσαι διαφορετικός/ή;
Ευαγγελία: Θα πω πως δεν αισθάνομαι διαφορετική. Ή πως αισθάνομαι διαφορετική για τους λόγους που εξήγησα στην προηγούμενη ερώτηση.
Σταύρος: Νομίζω η φύση μας. Αισθάνομαι διαφορετικός γιατί όλοι γύρω μου είναι διαφορετικοί.
Γιώργος: Γιατί είμαι άλλος ένας άνθρωπος και κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός όπως είπα και πριν.
Χάρης: Για τις προσωπικές μου επιλογές, για το πώς νιώθω, για το πώς εκφράζομαι, για τις απόψεις μου και η λίστα δεν έχει τέλος.
Χρηστίνα: Για την δουλειά που κάνω, για την σεξουαλικότητά μου, για τον « τύπο» γυναίκας που υποτίθεται ότι πρέπει να είμαι. Όμως, ποτέ δεν ένιωθα ότι ανήκω σε κάποιον τύπο γυναίκας. Είμαι απλώς η Χρηστίνα. Με η.
Θεωρείς ότι η τέχνη μπορεί να κάνει να συμβάλλει στην καταπολέμηση των κοινωνικών στερεοτύπων; Αν ναι, με ποιον τρόπο μπορεί να γίνει;
Ευαγγελία: Είναι πολύ δύσκολο να απαρνηθούμε τα στερεότυπα δυστυχώς ή ευτυχώς. Ακόμα και η τέχνη υποκύπτει σε αυτά. Για παράδειγμα: Έχετε δει παράσταση που να παίζει την Ιουλιέτα μία υπέρβαρη ηθοποιός; Και αν ναι τότε θα πουν πως είναι κωμωδία ή κάτι ανάλογο!
Σταύρος: Σίγουρα μπορεί να συμβάλλει. Όσο περισσότερο καταδεικνύει και βγάζει στην επιφάνεια τον τρόπο που λειτουργεί η κοινωνία, όλο και περισσότερο θα ερχόμαστε αντιμέτωποι με αυτά τα ζητήματα. Μόνο όταν γίνονται δημόσια, και ανοίγει ένας διάλογος, είτε αυτό γίνεται μέσω του θεάτρου, είτε μέσω άλλων μορφών τέχνης, μόνο τότε μπορούμε να καταλάβουμε πόσο παράλογο είναι να υπάρχουν κοινωνικά στερεότυπα.
Γιώργος: Η Τέχνη μπορεί να καταδείξει τα κοινωνικά στερεότυπα αν ο καλλιτέχνης έχει τέτοιες ανησυχίες αλλά για την καταπολέμηση τους φοβάμαι ότι χρειάζονται πολύ περισσότερα. Χρειάζεται ενεργή συμμετοχή και απευθείας δράση στην καθημερινή ζωή ώστε να αλλάξουν τα κακώς κείμενα. Και δυστυχώς στην Τέχνη ελλοχεύει ο κίνδυνος να δοθεί ένα άλλοθι στους δέκτες, ότι δηλαδή κάποιος που είδε μια παράσταση, μια ταινία, έναν πίνακα, διάβασε ένα ποίημα κλπ που καταδεικνύει αυτά τα θέματα αυτομάτως έκανε και το καθήκον του. Όχι. Οι αλλαγές έρχονται στην ζωή, στην καθημερινότητα, εκεί έξω που λέμε. Εκεί παίζεται ο αγώνας. Και η Τέχνη είναι εκεί για να εμπνέει.
Χάρης: Σίγουρα μπορεί να το κάνει. Μεγεθύνοντας τα και διακωμωδώντας τα. Το χιούμορ εκτός του ότι δεν έβλαψε ποτέ κανέναν ριζώνει τα μηνύματα του ασυνείδητα.
Χρηστίνα: Μπορεί. Έμμεσα. Η τέχνη σε μεγάλο βαθμό σε κάνει να αναρωτιέσαι για τον κόσμο και για τον ίδιο σου τον εαυτό. Άρα κάπου σε μετατοπίζει. Σε αλλάζει. Όταν πας σε μία παράσταση για παράδειγμα, και έρχεσαι σε επαφή με κάποιες ιδέες που φέρει το κείμενο, οι οποίες σου είναι από ανοίκειες έως αντιπαθείς τότε θεωρώ ότι πυροδοτείται ένας γόνιμος διάλογος μέσα σου – ή και έξω σου πολλές φορές- σε σχέση με τα στεγανά που μπορεί να κουβαλάς ως άνθρωπος.
Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να στείλετε στην ελληνική ΛΟΑΤ+ κοινότητα;
Ας προσπαθούμε κάθε μέρα όλοι μαζί χωρίς φόβο να φτάνουμε πιο κοντά στην ισότητα. Να μην σιωπά κανένας στην αδικία και στις διακρίσεις. Οι κοινωνικές αδικίες κάποια στιγμή θα πάψουν να υφίστανται, δεν νομίζουμε πως κάτι τέτοιο θα γίνει σύντομα ωστόσο. Πιθανότατα να μην είμαστε τριγύρω για να το δούμε να συμβαίνει. Οπότε, όσο σημαντικό είναι να παλεύουμε για έναν καλύτερο κόσμο (και είναι πολύ σημαντικό γιατί μόνο μέσω της συλλογικής πάλης έρχονται αλλαγές), άλλο τόσο σημαντικό είναι να φροντίζουμε για την προσωπική μας ασφάλεια δεν δίνει δεύτερη ευκαιρία σε κανέναν. Οι καιροί είναι δύσκολοι, η βία απέναντι στην ΛΟΑΤ+ κοινότητα έχει αυξηθεί πολύ τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Αυτό όμως σημαίνει ότι κάτι αλλάζει. Η ΛΟΑΤ+ κοινότητα είναι πια πολύ μεγαλύτερη, διεκδικεί καθημερινά τα δικαιώματα και την ορατότητά της και αυτό ενοχλεί. Καμία αλλαγή δεν έγινε αναίμακτα και εύκολα, η ΛΟΑΤ+ κοινότητα κερδίζει έδαφος όλο και πιο πολύ, όσα πλήγματα και αν δέχεται. Όλοι, όπως μπορούμε, οφείλουμε να βοηθήσουμε να αποκτηθούν τα αυτονόητα, ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες για οποιονδήποτε είναι διαφορετικός.
Info
Θέατρο Νέου Κόσμου – Δώμα. Μέρες και ώρες: Τετάρτη 21:15 Πέμπτη 21:15 Παρασκευή 21:15 Σάββατο 21:15 Κυριακή 19:00
