Vasilis Thanopoulos
“Το να χρησιμοποιήσεις τον όρο διαφορετικός για κάποιον που π.χ.καυλώνει ή εκφράζεται αλλιώς απ’ ότι εσύ, ακόμη κι αν το κάνεις για καλό σκοπό, δεν είναι κάποιου είδους κοινωνικό στερεότυπο;”
Ο Μιχάλης Γιγιντής σκηνοθετεί την ιδιαίτερη θεατρική παράσταση «Τέσλα», η οποία έρχεται στο Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου της Τεχνόπολης Δήμου Αθηναίων για 10 παραστάσεις (23 – 28/2). Με αφορμή αυτή και κάπου μεταξύ φιλοσοφικών συζητήσεων για τη ζωή και την επιστήμη, διαχειριστήκαμε και τον όρο διαφορετικότητα.
Μίλα μας λίγο για την παράσταση.
Είναι βασισμένη στο έργο και την ζωή του Νίκολα Τέσλα. Σκοπός της είναι να αναδείξει τις φιλοσοφικές αντιλήψεις του εφευρέτη, για τη ζωή και το μέλλον της ανθρωπότητας. Στη παράσταση συνδιάζουμε το θέατρο με τo visual art και την ηλεκτρονική μουσική. Το κείμενο βασίστηκε κυρίως στην αυτοβιογραφία του και προκείμένου να αποδοθεί δραματουργικά έγιναν οι απαραίτητες επεξεργασίες. Προσπαθήσαμε να αποδόσουμε με έναν σύγχρονο τρόπο, τις σκέψεις και τους ενδοστοχασμούς του, ακολουθώντας το ιστορικό ντοκουμέντο και παραθέτοντας τα βασικότερα σημεία της επιστημονικής του πορείας και της συμβολής τους στην τεχνολογική εξέλλιξη της ζωής.
Τι σύνδεση έχει με το σήμερα;
Στην παράσταση αποδίδεται η ατμόσφαιρα της εποχής μέσα απο τα κοστούμια, τα σκηνικά αντικείμενα, τον λόγο, τους ήχους. Όλα αυτά πλαισιώνονται απο τα visuals, τα οποία αποτελούν έναν σύγχρονο τρόπο καλλιτεχνικής έκφρασης και έχουν την ικανότητα να ”ζωντανέυουν” τον χώρο και τα αντικείμενα. Σε μια πιο φιλοσοφική διάσταση, η σύνδεση εντοπίζεται σε αυτην την αντιπαραβολή ιδεών και αντιλήψεων κάποιες απο τις οποίες προσπαθουμε να αναλύσουμε και στον σημερινό κόσμο. Π.χ. στην εποχή μας, προσπαθώντας να δημιουργήσουμε τα πλαίσια μέσα στα οποία θα δρούμε ελεύθεροι ενεργειακά καταπολεμώντας αυτή την άπληστη κατανάλωση των φυσικών πόρων, ανατρέχουμε στο παρελθόν και βλέπουμε πως υπήρξαν εκείνοι που, όπως ο Νίκολα Τέσλα, προσπάθησαν να μας δείξουν τον δρόμο προς τη λύση, πολύ νωρίτερα απ’όταν εμείς αντιληφθήκαμε το πρόβλημα. Επιπλέον, σήμερα αναπτύσονται περισσότερο απο ποτέ οι τομείς της αστροφυσικής, της κοσμολογίας κ.λ.π που έχουν τεράστιες φιλοσοφικές προεκτάσεις και προσεγγίσεις στα μεγάλα ερωτήματα του ανθρώπου. Συζητάμε πλέον ρεαλιστικά και με εφαρμογές, τα ενδεχόμενα των διαπλανητικών ταξιδιών με σκοπό την κατανόηση του κόσμου. Αυτό είναι κάτι που απαιτεί ενέργεια και έξυπνες λύσεις για την αντληση και χρήση της και δυστυχώς ακόμη παίζουμε αυτό το κακοφτιαγμένο επιτραπέζιο παιχνίδι των οικονομικών επιβολών και ανισοτήτων γύρω απο τις ενεργειακες πηγές. Ενω ένας πιο εξελλιγμένος πολιτισμός απο τον δικό μας θα καλύπτει όλες τις ανάγκες του απο την ενέργεια που υπάρχει στον χώρο αέναη, απο τον ήλιο κ.λ.π. Προσωπικότητες όπως ο Τέσλα, μας δείχνουν πως υπάρχει ο τρόπος αρκει να ξεκαθαρίσουμε προς τα που ακριβως θέλουμε να πάμε και πόσο γρήγορα. Πρόσφατα μάθαμε πως ο Elon Musk αποφάσισε να παρέχει τις πατέντες και τις ευρεσιτεχνίες των εταιρειών του, ελέυθερα (open source) ώστε να χρησιμοποιούνται απο επιστήμονες και επιχειρήσεις που θέλουν να τις εξελλίξουν και να παράγουν νέο υλικό για τη βελτίωση των μεταφορών, επικοινωνιών κ.λ.π, ενάντια σε όποια μονοπωλιακή πολιτική.
Ποια είναι η ιδιαιτερότητά της;
Η ιδιαιτερότητα της παράστασης ίσως είναι αυτή η σύνθεση. Η συνύπαρξη της θεατρικής απόδοσης με το video mapping και την live performance ηλεκτρονικής μουσικής. Τα επιμέρους στοιχεία της παράστασης είναι πράγματα που έχουν ξαναγίνει αρκετές φορές. Το ενδιαφέρον είναι αυτός ο συνδυασμός. Η ιδιαιτερότητα όμως, έγκειται κυρίως στον ίδιο τον χαρακτήρα του Τέσλα. Πρόκειται για έναν άνθρωπο που απείχε έτη φωτός απο το κοινωνικό πλαίσιο και τους χρόνους στους οποίους έδρασε. Οι αντιλήψεις του για την ανθρώπινη ύπαρξη έρχονταν σε απόλυτη ρήξη με τις πεποιθήσεις της εποχής του. Ονειρευόταν μια ανθρωπότητα απεγκλωβισμένη και απελευθερωμένη απο όλα όσα εμποδίζουν την εξέλιξη της και την κατανόηση του φυσικού κόσμου και του σύμπαντος, ώστε να μπορέσει να εξηγήσει την ίδια την ύπαρξη. Προσπάθησε μέσα απο τις εφευρέσεις και τα πειραματά του να λύσει τα βασικότερα πρακτικά προβλήματα της ζωής και να συνεισφέρει στην επίτευξη της ενεργειακής αυτονομίας, πέρα απο συμφέροντα και μικρότητες. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως ακόμη και στο τέλος της ζωής του, προσπαθούσε να εφέυρει μια ”αντιπολεμική μηχανή” που θα καταστούσε αδύνατη όποια πολεμική επιχείρηση. Ο Τέσλα, όπως και όλοι οι ”μεγάλοι” της ιστορίας, προσπάθησε να μας φέρει ακόμη πιο κοντά στο σύμπαν. Πιο κοντά σε αυτό που στην αναγγένηση ονομάστηκε ”Ηοmo Universalis” και την εξέλλιξη της έννοιας με μελλοντικά δεδομένα. Παραθέτω ένα σχετικό σημείο του κειμένου της παράστασης: ”O άνθρωπος του μέλλοντος θα μας συμπονεί για όσα περάσαμε.. και θα κοιτάζει απο εκεί πάνω, όπως κοιτάζουμε εμείς στα σπήλαια”.
Πώς αντιλαμβάνεσαι τον όρο διαφορετικότητα;
Δεν θέλω να σκέφτομαι τον όρο διαφορετικότητα. Τουλάχιστον όχι με τον τρόπο που χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει πράγματα και καταστάσεις που δεν τον χρειάζονται. Νομίζω είναι απο μόνη της λάνθασμένη αυτή η χρήση και στα πλαίσια μιας απέλπιδας ”καμπάνιας” για την ισότητα, την αποδοχή των άλλων κλπ χρησιμοποιείται εώς και επικίνδυνα γιατι μπορεί να διεγείρει την ηλιθιότητα και τα συμπλέγματα ακόμη περισσότερο.
Αν βαπτίσεις κάτι διαφορετικό, είναι εύκολο να δημιουργηθεί η αίσθηση οτι απέχει απο εσένα. Οι άνθρωποι δεν διαφέρουμε και δεν απέχουμε ο ένας απο τον άλλο, επειδή έχουμε άλλες σεξουαλικές ταυτότητες, άλλο χρώμα, άλλον τρόπο έκφρασης κ.λ.π. Μπορεί να διαφέρει η αισθητική σου με την αισθητική κάποιου άλλου, να λες π.χ: “μου αρέσει αυτο το σινεμά ή αυτος ο τρόπος διασκέδασης, εσένα ο άλλος κ.λ.π” και μέχρι εκεί οκ.
Αυτά είναι πράγματα που θα πρέπει σιγά σιγά να περαστούν στο DNA μας και να πάψουν εντελώς να μας απασχολούν σαν σκέψεις. Όλοι να κατανοήσουμε την ύπαρξη μας θέλουμε, να ζήσουμε χαρούμενοι και να πεθάνουμε ήρεμοι. Αγαπάμε και φοβόμαστε το ίδιο. Οι παππούδες μας θα έβαζαν κατηγορίες διαφορετικότητας- gay, straight, τρανς. Δεν είμαστε οι παππούδες μας. Και τα εγγόνια μας, δεν θα είναι εμείς. Και αυτό είναι κάτι καλό. Πρέπει να αποκοπούμε μια για πάντα, απο όσα μας τοποθετούν ”απένταντι” στον άλλο. Όσο λέμε ”αποδεκτείτε το διαφορετικό, το αλλοιώτικο”, τόσο θα το βλέπουν ως τέτοιο, αυτοί που δεν πρέπει. Το να χρησιμοποιήσεις τον όρο ”διαφορετικός” για κάποιον που π.χ καυλώνει ή εκφράζεται αλλιώς απ’ότι εσύ, ακόμη κι αν το κάνεις για καλό σκοπό δεν είναι κάποιου είδους κοινωνικό στερεότυπο;
Οπότε εσύ δεν αισθάνεσαι διαφορετικός για κάτι;
Δεν θα έλεγα πως αισθάνομαι διαφορετικός. Με μια ευρύτερη έννοια και εφ’όσον οι εμπειρίες μας δεν μπορεί να είναι οι ίδιες, όπως και τα ερεθίσματα, διαφορετικοί είμαστε όλοι αλλά ταυτόχρονα, στην ουσία, είμαστε ίδιοι. Οι ανάγκες μας είναι κοινές. Η προσέγγιση διαφοροποιείται κάπως αλλά δεν παύουμε να διατηρούμε όλοι τις βασικές κοινές συνιστώσες και αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να μας φέρνει ακόμη πιο κοντά. Το υπαρξιακό ερώτημα παραμένει κοινό. Η ανάγκη μας και η θέληση να απολάυσουμε τη ζωή είναι κοινή σε όλους. Τον φόβο της φθοράς, προσπαθούμε όλοι να τον ξορκίσουμε. Ο καθένας με το δικό του γούστο και αισθητική.
Θεωρείς ότι η τέχνη μπορεί να συμβάλλει στην καταπολέμηση των κοινωνικών στερεοτύπων; Αν ναι, με ποιον τρόπο μπορεί να γίνει;
Ναι. Ο πολιτισμός γενικότερα μπορει να το κάνει αυτό. Παρ’όλα αυτά η καταπολέμηση των κοινωνικών στερεοτύπων δεν τελειώνει εκεί. Γιατι εξαρτάται απο τη μόρφωση με την ευρύτερη έννοια και δεν πρέπει να περιορίζεται σε έναν τομέα της ζωής αλλά να αφορά σε όλα τα επίπεδα και τις εκφάνσεις της. Η φιλοσοφία, η κατανόηση της ιστορίας, η ανάπτυξη του αισθήματος της συμπαράστασης και της αλληλεγγύης πρός τα πάθη, τον πόνο και τη χαρά του καθενός μας οδηγούν στην κατάριψη τους. Η τέχνη σίγουρα βοηθάει σε αυτό. Έχει την ικανότητα να εισβάλλει στη πραγματικότητα και τον ρεαλισμό και να παραθέτει μια άλλη εκδοχή της, αναπτύσοοντας και προτείνοντας ιδέες χωρίς φραγμούς. Η τέχνη αψηφά τον χρόνο, τον χώρο και τη λογική της ”κανονικότητας”.
iNFO
«Τέσλα»
μια πρωτότυπη θεατρική προσέγγιση
για τη ζωή και το έργο του μεγάλου εφευρέτη
στο ΒΜΦ
Πότε: 23 έως 28 Φεβρουαρίου
Πού: Παλαιοί Φούρνοι
