Γιατί το τραγούδι του Tus δεν έχει καμία σημασία

Μόλις άκουσα ένα ραπ κομμάτι που εξυμνεί την σωματεμπορία γυναικών. Το τραγούδι αναφέρεται ανοιχτά σε νταβατζήδες, παρουσιάζοντας το επάγγελμά τους ως αξιοθαύμαστο και γεμάτο απολαυστικό βρώμικο χρήμα. Όσο ο ράπερ θίγει το ζήτημα της σωματεμπορίας και της πορνείας επιδεικνύοντας τα κέρδη του, στο βίντεο κλιπ εμφανίζονται ημίγυμνες γυναίκες οι οποίες τον λατρεύουν και είναι έτοιμες προς “χρήση”. Το ραπ κομμάτι έγινε γρήγορα viral όταν κυκλοφόρησε, και θα παραμείνει. Είναι αυτό:

Ναι, αυτό. Όχι το “Βουλγάρες” του Tus, αλλά το “P.I.M.P.” (μτφ. νταβατζής) του 50 cent, το οποίο κυκλοφόρησε το 2003. Το κομμάτι είναι ένα από τα πιο γνωστά τραγούδια της ραπ σκηνής, ευρεώς γνωστό ακόμα και σε όσους δεν ακούν ραπ. Πολύ γρήγορα μετά την κυκλοφορία του δίσκου, το κομμάτι έγινε χρυσό πουλώντας μισό εκατομμύριο κόπιες το ίδιο κιόλας έτος. Μαζί με τον Eminem και τον Dr. Dre, ο 50 cent είναι από τους πιο διάσημους ράπερς του κόσμου. Εκτός από ράπερ, έχει υπάρξει επίσης έμπορος ναρκωτικών, τηλεοπτικός παραγωγός, ηθοποιός, και κωμικός. Έχει πουλήσει 30 εκατομμύρια άλμπουμ παγκοσμίως, έχει κερδίσει ένα βραβείο Grammy, δεκατρία Billboard Music Awards, έξι World Music Awards, τρία American Music Awards και τέσσερα BET Awards.

Το τραγούδι του Tus “Βουλγάρες” έδειξε να θίγει μέρος της ελληνικής κοινωνίας, το οποίο αποφάσισε να τοποθετηθεί για το κακοποιητικό κομμάτι άμεσα. Μπορεί κάποιοι από αυτούς, να αναρωτιούνται, “πώς δεν έγινε το ίδιο με τον 50 cent, που όντας τόσο περισσότερο διάσημος, φέρει μεγαλύτερη ευθύνη από τον όποιο Tus;”

Η απάντηση είναι απλή. Το συγκεκριμένο είδος ραπ μουσικής μιλάει εξ ορισμού για αυτά ακριβώς τα θέματα. Συγκεκριμένα, η gangster rap, όπως αποκαλείται, αναφέρεται σε εγκληματικές δραστηριότητες, βία, ρατσισμό, ναρκωτικά, μισογυνισμό, εμπόριο όπλων, βιασμούς, θύματα trafficking και βρώμικα χρήματα. Η μουσική αυτή απέκτησε τη δική της επίσημη κατηγορία το 1980 και σε καμία περίπτωση δεν την ανακάλυψε ο Tus.

H gangster rap γεννήθηκε σε αμερικανικά γκέτο στα οποία επικρατούσαν ακριβώς αυτές οι συνθήκες, συνάμα με απελπιστική φτώχεια, αυξημένο έγκλημα, και συχνά παντελή έλειψη σχολικής εκπαίδευσης. Ο καθένας μιλάει για ό,τι έχει γνωρίσει. Του καθενός η αλήθεια είναι ό,τι έχει δει. Γι’αυτό και η αυθεντική gangster rap μπορεί να θεωρηθεί μέχρι και πολύτιμη ιστορική πηγή για τη μελέτη μίας συγκεκριμένης κουλτούρας. Μέχρι εδώ, το μόνο για το οποίο μπορεί να κατηγορήσει κανείς τον Tus, είναι για το ότι προσπαθεί να παραστήσει κάτι το οποίο δεν είναι. Και ότι δεν είναι αρκετά διάσημος για να το επιβάλει.

Στο κομμάτι Insane, ο Eminem λέει πως όταν ήταν παιδί ο πατριός του “του γάμησε τον κώλο και τον ανάγκασε να του πάρει πίπα.” Στη συνέχεια περιγράφει πως έσβηνε επάνω του τσιγάρα. Στο Kill you, περιγράφει το βιασμό κάποιας, με στίχους όπως “θα σε πνίξω μέχρι να σταματήσουν να δουλεύουν οι φωνητικές χορδές σου.” Στο Who Knew, ραπάρει επί λέξει: “κάνε ναρκωτικά, βίασε τσούλες, και σπάσε πλάκα με τα γκέι κλαμπ και τους άντρες που φορούν μακιγιάζ.”

Στην πραγματική του ζωή, o Eminem έχει τοποθετηθεί ενάντια στην ομοφοβία και κάθε μορφή κακοποίησης. “Νομίζω πως ο κόσμος γνωρίζει τις αληθινές μου τοποθετήσεις αλλά και τις περσόνες που δημιουργώ στα τραγούδια μου” απάντησε όταν ερωτήθηκε εάν είναι ομοφοβικός. Γιατί τι άλλο είναι η μουσική και η κάθε μορφή τέχνης, αν όχι η δημιουργία μίας φανταστικής κατάστασης, μίας σκηνής στην οποία ό,τι διαδραματίζεται είναι εμπνευσμένο από κάτι το οποίο συμβαίνει και στο Εδώ;

Ο Βλαδιμίρ Ναμπόκοφ έγραψε το ένα από τα καλύτερα λογοτεχνικά έργα που έχουν υπάρξει, τη Λολίτα, αποκλειστικά από τα μάτια ενός παιδόφιλου που ανυπομονούσε να έρθει η πρώτη περίοδος στο θύμα του ώστε να το κάνει να εγκυμονήσει προκειμένου να ασελγήσει και στο νεογνό που θα γεννηθεί. Ο Ναμπόκοφ έγραψε τη Λολίτα δύο φορές. Το πρωτότυπο, γραμμένο δέκα χρόνια πριν τη δεύτερη φορά, αναγκάστηκε να το καταστρέψει και κάψει, καθώς στη Ρωσία θα κινδύνευε η ζωή του λόγω αυτού.

Φοβάμαι το ενδεχόμενο ερχομού ενός κόσμου στον οποίο ο επόμενος Ναμπόκοφ (που σε καμία περίπτωση δε θα μοιάζει με τον Tus, φυσικά) δε θα ακουμπήσει ποτέ το στυλό του στο χαρτί από το φόβο της πολιτικής ορθότητας και της ρητορικής “κακοποιητικών κειμένων”.

Δεν ακούω ξένη ραπ, και πράγματι πολλοί από τους παραπάνω στίχους μου δημιουργούν αμηχανία και απέχθεια. Όμως υπάρχουν γιατί αυτή η πλευρά της πραγματικότητας υπάρχει. Και προτού θελήσει κάποιος να εξαλείψει τη φωνή προβληματικών απόψεων και προτροπών, θα πρέπει να αναρωτηθεί πού βρίσκονται οι ρίζες τους.

Δε με ενόχλησε το τραγούδι του Tus. Καταλαβαίνω γιατί μπορεί να ενόχλησε πολλούς. Όμως για να με ενοχλήσει, θα πρέπει να το πάρω στα σοβαρά, να του δώσω αξία, να το αντιμετωπίσω σαν κάτι τόσο μεγάλο που, αν δε λυθεί, με κωλύει. Και δεν είναι. Είναι άλλο ένα μέτριο πιασάρικο τραγουδάκι που θα ακουστεί μερικές φορές σε χαμηλής επισκεψιμότητας κλαμπ και μετά θα πάει στον κουβά με τ’άπλυτα. Η ελληνική χιπ χοπ σκηνή έχει φιλοξενήσει πολύ πιο σκληρά τραγούδια με πολύ πιο βίαιο περιεχόμενο.

Οι Ζωντανοί Νεκροί, το πρώτο αλλά και πιο πετυχημένο ελληνικό ραπ συγκρότημα, που μετρά ιστορία από το 1997, κυκλοφόρησε δίσκο το 1999 με το viral για την τότε ραπ κοινότητα κομμάτι “Σούζι” στο οποίο οι δημιουργοί περιγράφουν με λεπτομέρειες το βιασμό μίας αναίσθητης κοπέλας η οποία έχει ποτιστεί με ναρκωτικά. Το τραγούδι είχε τόσο τολμηρό λεξιλόγιο που έπρεπε να το χώσουν “κρυφά” σε ένα άλλο κομμάτι του δίσκου, και έπαιζε μόνο αν περίμενες λίγο προτού προχωρήσεις στο επόμενο κομμάτι.

Όταν ήμουν δεκατριών, άκουγα όλα αυτά τα τραγούδια φανατικά γιατί είχαν πλούσιο υβριστικό περιεχόμενο, πράγμα εξαιρετικά πολύτιμο αν είσαι δεκατριών και έχεις νεύρα και θες να μάθεις κι άλλες βρισιές για να τις λες. Το ηλικιακό κοινό του Tus απαρτίζεται από δεκατριάχρονα και δεκαπεντάχρονα επίσης. Μια βόλτα στην επίσημη ιστοσελίδα του θα το επιβεβαιώσει. Και τα 13χρονα είναι πολύ πιο έξυπνα και λογικά απ’όσο οι ενήλικες θα ήθελαν να πιστεύουν. Μπορεί στην πρώιμη εφηβεία μου να τραγουδούσα με εξυπνακίστικη πόρωση τραγούδια για ναρκωτικά και σεξουαλική βία, αλλά είχα πάντα επίγνωση πως όλα αυτά είναι βλακείες. Δεν έκανα ποτέ χρήση ουσιών, και δεν με εμπόδισαν ποτέ αυτά τα τραγούδια από το να χτίσω τις φεμινιστικές μου απόψεις.

Θυμάμαι τις ατελείωτες έρευνες περί του αν σε κάνουν βίαιο τα βιντεοπαιχνίδια, τις οποίες μας παρουσίαζαν στο σχολείο, και την αυτονόητη απάντηση των gamers πως δεν είναι ηλίθιοι, ξέρουν ότι η βία στην οθόνη είναι οκ και η βία στη ζωή δεν είναι. Τέτοια τραγούδια ανήκουν στην ίδια κατηγορία. Υπάρχουν άνθρωποι που δε θα πείραζαν ούτε μυρμήγκι αλλά ακούνε τραγούδια που εξυμνούν τη βία. Εκτονώνονται. Όπως υπάρχουν και βίαιοι άνθρωποι που ακούν όπερα. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα στο να ακούς ό,τι μουσική θες. 

(Εκτός αν ακούς μόνο Tus, όπου εκεί ένα θεματάκι ποιότητας υπάρχει, εδώ που τα λέμε.)

Ποιό είναι τότε το πραγματικό πρόβλημα;

Το ότι στούντιο, παραγωγοί, κομπάρσοι, και δισκογραφικές εταιρίες συμφώνησαν και υπέγραψαν για να κυκλοφορήσουν το τραγούδι, σημαίνει πως ήξεραν πως θα πουλήσει. Δεν χάνεις χρόνο και χρήμα εν μέσω κρίσης για πλάκα. Για να ξέρουν ότι θα πουλήσει, ξέρουν ότι το κομμάτι θα ακουστεί. Ο Tus είναι η κορυφή ενός παγόβουνου και η θεματολογία για την οποία τραγουδάει είναι εντελώς αδιάφορη γιατί είναι και ο ίδιος εντελώς αδιάφορος. Το πρόβλημα βρίσκεται στο βυθό:

Υπάρχουν άνθρωποι που συστηματοποιούν την αισχροκέρδια στο βωμό της προώθησης της σωματεμπορίας. Και δεν εννοώ φυσικά τους παραγωγούς του Tus, ούτε την πορνοστάρ Μαρία Αλεξάνδρου, που ενσαρκώνει το ενθουσιασμένο θύμα trafficking στο βίντεο κλιπ.Αναφέρομαι στους πραγματικούς σωματεμπόρους και τα πραγματικά θύματα. Αντί να κάνουμε αόρατο πόλεμο σε έναν αόρατο καλλιτέχνη που κάποτε ανέβαζε τραγούδια γυρισμένα με κάτι χειρότερο από NOKIA 360 στο γιουτιούμπ και μάζευε 200 views, υπάρχουν πραγματικά χρήσιμες κινήσεις που μπορεί να ακολουθήσει κανείς που ενδιαφέρεται για το ζήτημα της σωματεμπορίας.

Μερικές από αυτές θα ήταν, πλήρες μποϋκοτάζ στη γνωστή αλυσίδα φούρνων της οποίας ο ιδιοκτήτης εμπορευόταν, βίαζε και προωθούσε δεκάδες γυναίκες επί χρόνια, και προσοχή στην αγορά σεξ, κυρίως στην Ελλάδα, καθώς σε πολλές περιπτώσεις οι σεξεργάτριες δεν εργάζονται με τη θέλησή τους.

Στην ιστοσελίδα stoptrafficking.gr μπορεί κανείς να βρει όλα τα χρήσιμα τηλέφωνα στα οποία μπορεί να αναφέρει ανώνυμα τις υποψίες του, εάν δει αμφιλεγόμενη συμπεριφορά στο δρόμο. Το 1109 είναι άλλη μία τέτοια σελίδα, καθώς και αυτή. Σειρά έχει η νομιμοποίηση της σεξεργασίας, ώστε οι σεξεργάτριες να αποκτήσουν την αυτονόητη προστασία που πρέπει να παρέχεται σε κάθε εργαζόμενο. Είναι φανερό πως η απαγόρευση της εμπορίας του σεξ δεν λειτούργησε ποτέ στην ανθρωπότητα – συνέβαινε και θα συμβαίνει.

Αυτό που μπορεί να γίνει, αντιθέτως, είναι να προσφερθούν ανθρώπινες συνθήκες εργασίας σε όσους ασκούν το επάγγελμα. Στο ζήτημα της διεκδίκησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν είδα ποτέ κάποια πορεία, διαδήλωση, ή δημόσια μαζική απαίτηση προς την κυβέρνηση για τα δικαιώματα των σεξεργατών. Πρόκειται για μια μειονότητα η οποία φέρει ένα από τα μεγαλύτερα στίγματα, και παράλληλα κανείς δε φαίνεται πρόθυμος να την εκπροσωπήσει ούτε να της δώσει βήμα προκειμένου να ξεκινήσουν κάποιες ουσιαστικές διεκδικήσεις.

Οι περισσότερες απόψεις που ακούστηκαν τελευταία για το τραγούδι “Βουλγάρες” προέρχονται από ανθρώπους που εξέφρασαν δικαιολογημένη οργή, αλλά και που τους φάνηκε πρωτοφανές. Δεν είναι. Και να μαλώσουμε εμείς τη ραπ σκηνή, θα συνεχίσει να υπάρχει κανονικότατα, και καλά θα κάνει. Δεν δικαιολογώ κανένα μήνυμα μίσους – η μουσική συχνά προωθεί άσχημα μηνύματα, αλλά αυτή είναι. Η οργή που εκφράζεται μέσα από τις βρισιές, η εγκληματικότητα που περιγράφεται στους στίχους της, είναι πραγματικά κομμάτια τηςκοινωνίας γύρω μας. Μας θίγει να μιλά κάποιος για αυτό, αλλά όταν δε μιλά κανείς, το ξεχνάμε, και νιώθουμε καλύτερα που κανείς δεν μας το θυμίζει. Γιατί ενόχλησε τόσο πολύ ο Tus, τελικά;

Το φάσμα της τέχνης της κάθε κοινωνίας είναι ο καθρέπτης της. Είναι αφελές να τα βάζει κανείς με τον κάθε άσημο Τus που ανυπομονεί να γίνει viral μέσα από το κράξιμο που θα δεχτεί. Η λογοκρισία δεν αποδείχθηκε ποτέ σοφή λύση, σε κανένα πολιτισμό. Θα πρέπει κανείς να αναρωτηθεί τι είναι αυτό που διαμορφώνει μια τόσο νευρωτική κοινωνία, η οποία έχει καταπνίξει και απωθήσει τόσο έντονο θύμο και καταπίεση που έχει ανάγκη να εκφράσει ένστικτα βίαια και ζωώδη με κάποιο τρόπο, ακόμα κι αν είναι μέσα από το να μπινελικώσει ασύστολα ακούγοντας ένα τραγούδι για τρία λεπτά και μετά τέλος. Είδες λοιπόν το βίντεο κλιπ, και άκουσες και το τραγούδι. Και θίχτηκες. Και τώρα τι;